Landbúnaður – rótin sem nærir þjóðina og skapar störf víða um land

Höfundur: Petrína Jónsdóttir, svínabóndi og situr í stjórn Bændasamtakanna.

Landbúnaðurinn er hjartað í íslenskri byggð og samfélagi – ekki aðeins vegna þess að hann sér okkur fyrir fæðu, heldur vegna þess að hann knýr áfram heila atvinnugrein sem teygir anga sína víða.

Í raun og veru er landbúnaðurinn lífæð sem skapar hundruð starfa í hinum ýmsu greinum, bæði beint og óbeint. Þessi afleiddu störf eru burðarás í atvinnulífi landsins – hvort sem litið er til dreifbýlis eða þéttbýlis.

Það er auðvelt að tengja landbúnað við mat. Við sjáum kýr á túni, grænmeti í beði, eða heyrúllur á túnum – og við vitum að maturinn á disknum okkar kemur einhvers staðar frá. En það sem færri átta sig á er hversu mikil keðja starfa og verðmætasköpunar liggur að baki hverri afurð.

Loðdýrarækt hefur í gegnum tíðina skapað störf í ræktun, fóðrun, vinnslu og alþjóðlegri sölu. Hún hefur einnig leitt af sér aukna nýtingu á hliðarafurðum og samstarf við önnur bú – t.d. með því að nýta afskurð frá sláturhúsum sem fóður og úrgangur frá dýrunum er nýttur sem áburður.

Landbúnaður er nefnilega miklu meira en búfé og akrar. Hann er burðarás í byggð, atvinnulíf og menningu landsins – og hann kveikir fjölda annarra starfa sem margir hugsa ekki um dags daglega.

Afleidd störf í landbúnaði spanna vítt svið og tengjast ýmsum atvinnugreinum. Meðal þeirra eru störf í matvælavinnslu, eins og slátrun, kjötvinnslu, kornvinnslu og ostagerð. En einnig skiptir garðyrkja og blómarækt miklu máli – hvort sem um ræðir ræktun grænmetis, jarðarberja, kryddjurta, garðplantna eða afskorinna blóma. Þar skapast störf við framleiðslu, pökkun, dreifingu og sölu, auk tengdrar þjónustu og nýsköpunar. Þessi störf skapa verðmæti á mörgum stigum virðiskeðjunnar og tryggja að afurðir bænda og garðyrkjubænda nái til neytenda á sem skilvirkastan hátt.

Landbúnaður skapar störf – víðar en þú heldur

Þegar þú kaupir beikon, egg, grænmeti, mjólk eða blómvönd, þá hefur varan þegar farið í gegnum margar hendur. Hér eru nokkur dæmi um afleidd störf sem landbúnaðurinn heldur gangandi:

Slátrun, kjötvinnsla og pökkun matvæla.
Mjólkurvinnsla, ostagerð og drykkjarframleiðsla.
Kornvinnsla, brauðgerð og bakstur.
Flutningar á afurðum – frá sveitum til verslana.
Sala í matvöruverslunum og veitingarekstri.
Garðyrkja: grænmeti, ber, kryddjurtir og blómarækt.
Framleiðsla og sala á afskornum blómum og pottaplöntum.
Þjónusta við afurðastöðvar og dreifingu.

Þetta eru störf sem tryggja að hráefni verði að vöru, og að hún skili sér fersk og góð til þín sem neytanda.

Tækni, sjálfbærni og framtíðin

Tæknivæðing hefur stórbætt framleiðslugetu í landbúnaði og stuðlað að nýjum tækifærum í tengdum greinum. Fyrirtæki sem þróa tæknibúnað, eins og dróna, áburðarkerfi, gróðurhúsalausnir og ræktunarhugbúnað, eiga í miklu samstarfi við bændur og garðyrkjubændur og skapa sérhæfð störf á því sviði. Einnig hefur nýsköpun í líftækni og umhverfisvænni lausnum, eins og vinnslu á hliðarafurðum og endurnýting úrgangs, leitt til aukins framboðs á störfum sem tengjast sjálfbærni og grænni framtíð.

Í dag er landbúnaður orðinn hátæknigreinar. Þar starfa:

Sérfræðingar í mjaltatækni, drónum og fóðurbúnaði.
Hugbúnaðarfólk sem vinnur með bændum að skynvæðingu og gervigreind.
Vistfræðingar, líffræðingar og nýsköpunarteymi sem þróa sjálfbærar lausnir.
Hönnuðir endurnýjanlegra orkulausna og hringrásarkerfa.
Jarðvegsfræðingar og ráðgjafar í vistvænni ræktun.

Þessi störf stuðla að meiri nýtingu, minni sóun og betri vörum – fyrir umhverfið og framtíðina.

Landbúnaður sem upplifun

Sífellt fleiri ferðamenn – og reyndar Íslendingar sjálfir – vilja vita meira um uppruna matar og tengjast náttúru og fólki. Af því spretta nýjar atvinnugreinar:

Bændagisting og sveitaævintýri.
Matarupplifanir og sögulegar matarferðir.
Hestasýningar og bændamarkaðir.
Námskeið um ræktun, matargerð og umhverfisvitund.
Skógarbændur sem bjóða upp á gönguleiðir, fræðslu um kolefnisbindingu og nýtingu nytjaskóga.
Störf við bókanir, móttöku, þrif og eldamennsku.

Landgræðsla og skógrækt – jarðvegur framtíðarinnar

Landgræðsla og skógrækt eru lykilþættir í tengslum landbúnaðar og loftslagsmála. Þessar greinar skapa fjölbreytt störf og tengjast beint ræktun, sjálfbærni og náttúruvernd:

Starf við uppgræðslu lands, frædreifingu og beitarstýringu.
Ræktun nytjaskóga, skjólbelta og vistheimt svæða.
Vöktun og mælingar á jarðvegsheilsu og gróðurframvindu.
Framleiðsla og sala á viði, eldiviði og timbri úr íslenskum skógum.
Fræðsla um áhrif trjáa og skóga á kolefnisspor og loftslag.

Skógarbændur og landgræðslufólk vinna með náttúrunni, ekki á móti henni – og það skapar störf sem styrkja bæði vistkerfi og byggð.

Byggðirnar blómstra með landbúnaði

Í dreifbýli er mikilvægi afleiddra starfa óumdeilanlegt. Þau tryggja atvinnu fyrir fleiri en bændurna sjálfa og stuðla að lífvænlegri byggð. Aðilar sem starfa við nýframkvæmdir, viðhaldi tækjabúnaðar, rekstri afurðastöðva og í landgræðslu leggja sitt af mörkum til þess að byggðir landsins blómstri. Þar með styrkja þau samfélagið og gera dreifbýlið að spennandi stað til að búa á.

Ekki má heldur gleyma lykilstarfsstéttum sem halda sveitum gangandi. Flestir bændur eiga börn og fjölskyldur og treysta á nærumhverfið: kennara, leikskólakennara og skólabílstjóra til að mennta börnin, hjúkrunarfræðinga og lækna til að sinna heilsuvernd, þjónustufólk í verslunum og starfsfólki sveitarfélaga sem heldur daglegu lífi í sveitinni gangandi. Þegar landbúnaður dafnar, dafnar samfélagið með.

Fjölbreytt atvinnulíf í sveitum heldur samfélögum lifandi. Þar gegna afleidd störf lykilhlutverki.

Rót sem nærir framtíðina

Allt þetta – öll þessi störf, þessi samvinna – sprettur af einni rót: vinnu bænda. Landbúnaðurinn er ekki einangruð eining heldur aflið á bak við fjölda starfa, fjölskyldna og framtíðarmöguleika um allt land.

Í stað þess að horfa á landbúnað sem þrönga grein ættum við að horfa á hann sem kraftmikinn grunn sem heldur samfélaginu gangandi – í orðsins fyllstu merkingu. Því þar sem bændur rækta jörðina, þar rætist líka vinna, von og verðmæti fyrir okkur öll.

Þú styður sveitina – þegar þú velur íslenskt

Hversu oft í vikunni kaupir þú mjólk, egg, grænmeti, brauð eða kjöt? Með því að velja íslenskt ertu ekki aðeins að velja gæði og ferskleika – þú ert líka að styðja við fjölmörg störf og öflugt samfélag.

Niðurstaða

Landbúnaður er ekki bara lífsviðurværi bænda – hann er líflína fyrir samfélögin okkar öll. Með því að styðja íslenskan landbúnað styður þú ekki aðeins mat á disknum heldur störf, framtíð og samfélagslegan stöðugleika um land allt.

Skylt efni: íslenskur landbúnaður