Fjarlægið vatn og mat, bætið út í það trúarbragðaátökum og hrærið
Höfundur: Hörður Kristjánsson
Ummæli Trumps Bandaríkjaforseta um að sniðganga Parísarsamkomulagið um loftslagsmál hefur farið fyrir brjóstið á mörgum evrópskum stjórnmálamönnum sem og bandarískum þingmönnum. Er forsetinn varaður við því að afleiðing meiri loftslagshlýnunar geti orðið styrjöld.
Benda menn á að jarðarbúum stafi mikil ógn af breytingum á loftslagi. Þær leiði til þess að ís á heimskautunum bráðni, sífrerinn þiðni, yfirborð sjávar hækki og meiri öfgar verði í veðurfari.
Jonathan Tirone fjallaði um málið á fréttasíðu Bloomberg nú í febrúar. Segir hann að evrópskir leiðtogar vari við því að breytingar á loftslagi geti framkallað það sem þeir þekkja allt of vel frá síðustu öld, nefnilega styrjöld.
Háttsettir embættismenn frá Evrópu og Sameinuðu þjóðunum sögðu á öryggisráðstefnu í München í Þýskalandi um miðjan febrúar að horft væri of þröngsýnum augum að loftslagshlýnun út frá forsendum umhverfismála. Þar væri stórlega verið að vanmeta hernaðarógnina. Bentu þeir á niðurstöður varnar- og leyniþjónustustofnana sem segja að loftslagsbreytingar geti hrundið af stað landamæraerjum.
Vatn og matur lykillinn að friði og stríði
Vitnað er til skýrslu eftir Solomon M. Hsiang og Marshall Burke frá því í júlí 2013 sem heitir: Loftslag, átök og þjóðfélagslegur stöðugleiki: Hvað segja staðreyndir? (Climate, conflict, and social stability: what does the evidence say?)
Þar komast skýrsluhöfundar að því að tveir meginþættir geti og séu að orsaka stríð vegna loftslagsbreytinga. Það sé matur og vatn. Á þrem áratugum, frá 1980 til 2010, hafi 9% allra stríðsátaka átt sér stað í kjölfar hitabylgju og þurrka. Vopnuð átök eigi sér þó venjulega flókin og langan aðdraganda.
Viðtekin venja sé að undanskilja möguleikann á að öfgar í veðurfari geti verið orsök styrjalda.
Bent er á að borgarastyrjöldin í Sýrlandi hafi sprottið upp í kjölfar verstu þurrka á svæðinu í 900 ár þó „arabíska vorið“ svokallaða hafi kynt undir því að átök brutust út. Þá kunni veðurfarslegar orsakir að verða þess valdandi að efnahagsstaða Venesúela fari fram af hengifluginu. Þar muni átök um olíu og pólitísk ringulreið líklega spila stóra rullu. Ekki er annað að heyra af fréttum en nákvæmlega þetta sé að eiga sér stað í Venesúela.
Þegar árið 2007 tengdi Ban Kimoon, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, átök í Darfur við loftslagsbreytingar. Þar hafa hundruð þúsunda manna verið drepnar.
Trúarbrögð og náttúruhamfarir eru uppskrift að átökum
Í greininni í Bloomberg segir að nýjar þýskar rannsóknir styrki þá skoðun að loftslagsbreytingar og náttúruhamfarir ýti oft undir upplausn sem leiði til þess að nágrannar taka upp á því að fara að skjóta hverjir aðra. Ekki er endilega verið að fullyrða að það sé beint orsakasamhengi á milli veðurfars og stríðsátaka. Þegar málin séu skoðuð yfir langt tímabil, þá sé það samt undarlega mikil tilviljun hversu oft þessir þættir tengjast gjarnan trúarbragðadeilum. Átök trúarhópa samfara náttúruhamförum er mun líklegri uppskrift að átökum en þegar náttúruhamfarir tengdust eingöngu fátækt og ójafnri efnahagsstöðu fólks. Trúarlega sundurlaus samfélög verði oft sorglega illa úti þegar náttúruhamfarir blandast þar inn í. Þetta kemur líka fram í skýrslu PNAS (Proceedings of the National Academi og Sience of the United States of America). Í fyrirsögn þeirrar skýrslu segir:
„Áhættan af vopnuðum átökum magnast með loftslagstengdum hamförum í trúarlega brothættum löndum.“
Í ritrýndri skýrslu PNAS segir einnig:
„Trúarhópar hafa leikið stærstu rulluna í margvíslegum vopnuðum átökum víða um heim. Í kjölfar náttúruhamfara geta átök trúarhópa kynt undir stighækkandi spennu. Við höfum fundið sannanir þess í tölulegum gögnum á heimsvísu að hættan á því að vopnuð átök brjótist út eykst í tengslum við hamfarir vegna loftslagstengdra viðburða í trúarlega brotnum samfélögum. Samt höfum við ekki fundið neinar vísbendingar um að umhverfishörmungar leiði einar og sér beinlínis til vopnaðra átaka. Okkar niðurstaða er að náttúruhamfarir geti samt haft margfeldisáhrif á mestu átakasvæðum heims.“
Trúarágreiningur orsök 23% átaka
Í skýrslunni segir líka að rannsóknir hafi leitt í ljós að í 23% tilvika þar sem átök brjótast út, þá sé það vegna trúarástæðna í brothættum samfélögum og undarlega oft í samhengi við loftslagsbreytingar. Er þar m.a. vísað til átaka í Sýrlandi, Afganistan, Norður-Afríku og í Mið-Austurlöndum.
Í evrópsku rannsóknunum er gengið enn lengra. Höfundar þeirra eru m.a. Hans Joachim Schellnhuber, yfirmaður Potsdam Institute for Climate Impact Research. Hann hefur jafnframt verið aðalráðgjafi Francis páfa í loftslagsmálum. Þar var reynt að meta efnahagsleg áhrif náttúruhamfara á framleiðslu ríkja. Skoðuð voru 18 þúsund loftslagstengd tilvik á 30 ára tímabili.
Saga átaka byggir á gögnum Uppsalaháskóla í Svíþjóð, um 241 tilvik þar sem meira en 25 einstaklingar voru drepnir í hverjum átökum fyrir sig. Það er svokallað átakaupplýsingaverkefni Uppsala. Það er stofnun um rannsóknir á friði og átökum. Þessar rannsóknir stemma furðu vel við reynslu og fullyrðingar fólks utan vísindasamfélagsins eins og í varnarmálaráðuneyti Bandaríkjanna. Þar fengu slíkar hugmyndir aukið vægi þegar hópur yfirmanna í hernum sem hættir voru störfum gaf út yfirlýsingu árið 2007 þar sem loftslagsbreytingar voru tengdar við þjóðaröryggi. Það rataði síðan inn í skýrslu Pentagon 2014 (Quadrennial Defense Review) þar sem skýrð var áhættan af loftslagsbreytingum. Það segir beinlínis að veðurfarslegar breytingar hafi magnað upp átök á fjölmörgum svæðum í heiminum.
