Egg og baunir
Fæðuöryggi og framtíð norrænnar matvælaframleiðslu er í húfi ef drög að nýjum norrænum næringarráðleggingum (NNR) verða að veruleika.
Það er meðal þess sem kemur fram í aðsendri grein Erlu H. Gunnarsdóttur, samskiptastjóra BÍ og tengiliðs við hóp norrænu bændasamtakanna, í Morgunblaðinu laugardaginn 22. apríl sl. Þar kemur fram að norrænu bændasamtökin sjái ýmsa ámælisverða vankanta á grundvelli næringarráðlegginga.
Næringarviðmið landlæknis byggja á þeim norrænu, en þau eru m.a. grundvöllur opinberra innkaupa. Þess vegna hafa téðar ráðleggingar gífurleg áhrif á neyslu og þar með almenna lýðheilsu hér á landi. Miðað við áhrifavald þessa plaggs, sem telur í dag 196 síður, ætti að geta búist við því að þær byggðu á áreiðanlegri þekkingu frá okkar allra færustu fagmönnum. En svo virðist ekki vera.
Erla hafði áður skrifað um efnið í jólablaði Bændablaðsins. Þar kom fram að í stað þess að fá þar til gerða sérfræðinga og vísindastofnanir í samstarf við gerð þýðingarmikilla hluta ráðanna, sem snýr að sjálfbærni, hafi bresk hugveita verið sett í verkið. Sú hugveita beitir sér fyrir róttækum breytingum á matvælakerfi, m.a. með því að breyta landbúnaðarsvæðum í búsvæði með villtum dýrum, skógi og grænmetisræktun. Sá kafli sem hugveitan skrifar grundvallar ýmsar róttækar neyslubreytingar sem lagt er upp með. Heilt yfir virðast drögin ekki byggja á landfræðilegum möguleikum landa á norðurhjara veraldar til matvælaframleiðslu, frekar hugmyndafræðilegum áróðri.
Þannig hafa norrænu bændasamtökin gagnrýnt skort á vísindalegri aðferðafræði og gagnsæi við vinnu þeirra.
Þegar drepið er niður í kafla um kornneyslu kemur á óvart að þar sé fullyrt að kornframleiðsla sé byggð upp á ósjálfbæran hátt, framleiðslumagn sé langt umfram það sem þurfi til að fæða menn og að „afgangurinn“ sé notaður í dýrafóður, lífeldsneytisframleiðslu og fleira. Eftirspurn sem myndast geti við slíka notkun stuðlað að skaðlegum umhverfisáhrifum kornframleiðslu. Ekki virðist vera skilningur á því að korn til manneldis þarf að ná ákveðnum þroska til að uppfylla neyslukröfur. Af einmitt þeirri ástæðu er uppistaða kornframleiðslu á norðurhjara veraldar nýtt sem fóður.
Þar að auki er ekki mælt með að borða nema í allra mesta lagi eitt egg á dag. Sagt að meiri neysla eggja geti verið óholl vegna kólesterólsinnihalds þeirra, þó sú mýta sé fyrir löngu afsönnuð. Þegar skoðaðar eru þær rannsóknir sem vísað er til í skýrslunni er nákvæmlega það staðhæft; að takmörkuð gögn séu til um tengsl milli neyslu á fleiri en einu eggi á dag og hættu á sjúkdómum. Því er væntanlegt neysluviðmið furðulegt í meira lagi.
Þá er mælt með verulegum samdrætti á neyslu á rauðu kjöti, úr 500 g niður í 350 g á viku. Jákvæð áhrif dýraafurða á lýðheilsu fá afar lítið vægi þrátt fyrir að margar rannsóknir sýni neyslu þess stuðla að upptöku járns, prótíns og vítamína. Samkvæmt drögunum á minna kjötát að vera bætt upp með verulegri neyslu á belgjurtum, talað er um jákvæð áhrif þess að neyta 100 g á dag til að ná fram næringarviðmiðum. Núverandi neysla belgjurta er að meðaltali 2 grömm.
Aðstæður landa á norðurhjara veraldar til stórtækrar baunaræktar er takmörkuð. Við nýtum jarðgæði landsins fyrir búfé, sem breytir grasi – sem ekki er aðgengileg fæða fyrir menn – í kjöt, sem er góð staðbundin næring og ein af undirstöðu fæðuöryggis landsins.
Norsku Bændasamsamtökin hafa reiknað út að ef farið verði eftir hinum nýju næringarráðum muni sjálfsnægt Noregs minnka úr 46% niður í 28%, próteinhlutfall innlendrar framleiðslu falla úr 64% niður í 38%. Þessu þurfi að mæta með innfluttum matvælum sem veikir sjálfbærni þjóðarinnar. Hvernig ætli slíkir útreikningar horfi við hugveituhöfundunum?