Áframhaldandi stuðningur við bokashi-verkefnið

Sauðfjárbændurnir á Magnússkógum 3 í Dölum hafa frá síðasta sumri verið með tilraunaverkefni í gangi sem felst í því að búa til jarðvegsbæti úr lífrænum úrgangi sem fellur til á bænum og fengu nýlega viðbótarstyrk til að kanna áhrif hans á ræktarlöndin næsta sumar.

Ábúendurnir heita Anna Berglind Halldórsdóttir og Ólafur Bragi Halldórsson og segir Anna að hugsunin hafi verið sú í upphafi að nýta betur það sem til fellur í búskapnum með það að markmiði að umbreyta því í næringarefni fyrir jarðveginn. Þau hafi fengið stuðning frá Frumkvæðisjóði Dala Auðs og einnig frá Uppbyggingarsjóði Vesturlands til að koma verkefninu af stað, en þau notast við bokashi-aðferðina sem felst í loftfirrtri gerjun.

„Við fengum nýlega framhaldsstyrk frá Frumkvæðisjóði Dala Auðs til að halda áfram með verkefnið og fyrir lokahluta hans, sem er nýting á jarðvegsbætinum í vor. Við teljum það nefnilega vera nauðsynlegt fyrir okkur að geta séð það með berum augum að þetta beri árangur svo maður haldi áfram að tileinka sér þessi vinnubrögð. Í millitíðinni höfum við tekið sýni úr báðum haugunum sem við settum upp hér hjá okkur og það verður að viðurkennast að við urðum fyrir svolitlum vonbrigðum með niðurstöðuna því það er ýmislegt sem er ekki eins og það átti að vera. Má þar nefna að þurrefnisinnihald hauganna er í kringum 20 prósent en væri æskilegt að væri í kringum 25–45 prósent. Það kemur reyndar kannski ekki á óvart miðað við þetta rigningasumar sem við fengum í fyrra og hreinlega bara erfitt að finna heilan þurran dag til einhverra verka. Svo er C/N hlutfallið [kolefnis- og köfnunarefnis] hjá okkur neikvætt,“ segir Anna.

Margt sem veldur skekkju

„Ég var alltaf að hugsa þessa tilraun þannig að kosta sem minnstu til, við ákváðum því að slá tún hjá okkur sem hafði ekki fengið mikinn áburð annað en smá sauðaskít og köfnunarefnisáburð. Þannig það var alls ekki besta nýslegna grasið okkar sem fór í hauginn,“ heldur Anna áfram.

„Þannig það er margt sem veldur skekkju í okkar upphaflegu útreikningum og svo efnagreiningunni úr haugnum. Samkvæmt okkar haugum má reikna út að C/N hlutfallið hjá okkur sé um 60 í báðum haugunum. Þannig þessi niðurstaða þýðir það að áburðargildið í haugnum er neikvætt, að jarðvegslífverur munu taka meira af köfnunarefni við að brjóta niður lífræna efnið en það skilar. Sem gerir það að verkum að jarðvegslífið er þá í samkeppni við plöntur um köfnunarefnið. Samkvæmt þeirri góðu hjálp sem við höfum fengið, við þessa greiningu og í raun við allt ferlið frá Cornelis Aart Meijles, þá er það þannig að plöntur munu bíða lægri hlut í þessari samkeppni um köfnunarefnið. C/N hlutfallið þarf að vera undir 30 til að það sé jákvætt og þeim mun lægri tala, þeim mun meira áburðargildi.“

Hlutfall skíts þyrfti að vera meira

Hún segir skýringuna á því að magn áburðarefna sé ekki nægilega mikið sé að finna í því að of efnasnautt hráefni hafi farið í hauginn. Ná hefði mátt hærra köfnunarefnisgildum með til dæmis kúaskít og enn betri með hænsnaskít. Ljóst sé samt að mjög gott sýrustig mælist og gott niðurbrot hefur orðið þannig að næringarefnin eru orðin aðgengileg fyrir plönturnar.

Tveir sams konar bokashi-haugar voru í tilrauninni, með sama innihaldi. Hráefnið sem fór í annan þeirra var vel unnið saman, skíturinn, grasið og heyið, en í hinn hauginn fór óblandað sams konar hráefni. Að auki fór í haugana tiltekin leirtegund, skeljakalk og örverur. „Tilgangurinn var að sjá hvort einhver munur yrði á gæðum jarðvegsbætisins með mismunandi undirbúningsvinnu og sjáum við ekki mikinn mun á þessum haugum, svo klárlega myndum við velja aðferðina aftur sem unnin var í haug 2 sem tók margfalt skemmri tíma,“ segir Anna.

Tækifæri fyrir bændur

„Það verður forvitnilegt að sjá hvaða áhrif jarðvegsbætirinn mun hafa og sérstaklega til lengri tíma, en við ætlum að dreifa honum á tilraunareiti bæði í tún- og kálrækt núna í vor. Niðurstöðurnar sýna okkur að við þurfum að bæta við köfnunarefnisríkara efni til að fá eitthvað til að dafna í þessu. Því þótt næringarinnihaldið sé ekki eins gott og við vonuðumst eftir þá geta áhrifin á jarðveginn orðið mjög góð með meiri loftun og ríkari örveruflóru,“ útskýrir Anna.

„Það eru auðvitað tækifæri í þessari aðferð því hver vill ekki hugsa betur um sitt umhverfi og um leið bæta hjá sér jarðveginn? Við búum með um 650 fjár og mér finnst okkur bera skylda til þess að skila jörðinni betur af okkur en við tókum við henni. Allavega er það gott markmið til framtíðar. Tilraunir eru og verða alltaf tilraunir og þær eru til að læra af. Við lærum af því sem við gerum vitlaust og hvað við getum gert til að laga það. Það er svo okkar að sýna það í verki. Það er engin ástæða til að skammast sín eða sökkva sér í þunglyndi út af þessari niðurstöðu.“

Þau Anna og Ólafur eru ekki af baki dottin og ætla að halda áfram tilraunum í vor og sumar. „Nú tekur bara við ný áskorun, það er að nýta haugana og svo að sjálfsögðu að hlaða í nýjan haug í sumar. Sjálf erum við ekki í lífrænni ræktun, bara svo það komi fram, en við höfum samt komist að því að tilbúinn áburður á það til að brenna upp lífræn efni og þar með svelta jarðvegslífið til lengri tíma. Plöntur nærast hins vegar vel á honum en með tímanum er maður að murka lífið úr spildunum sínum og þarf sífellt meira af tilbúnum áburði til að halda í við framleiðslugetuna, svo ég sé ekki alveg framtíðina í því. Vonandi tekst okkur þá allavega að bæta jarðveginn okkar með því að nýta það sem til fellur hér við búskapinn. En tilraunin okkar í sumar felst í því að sjá mun á vexti annars vegar með tilbúnum áburði og hins vegar með jarðvegsbætinum okkar ásamt meiri skít.“