Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 2 ára.
Þakið þarf að festa og það kostar
Mynd / Bbl
Skoðun 30. september 2021

Þakið þarf að festa og það kostar

Höfundur: Kári Gautason, sérfræðingur hjá BÍ

Líklega er skást við mannskepnuna að húmorinn er henni nærtækur jafnvel í alvarlegustu stöðu. Fimmaurabrandarar verða líka til um loftslagsbreytingar: Tvær plánetur hittust á vetrarbrautinni og önnur spurði: Hvernig hefurðu það? – Ég hef það nú heldur skítt, sagði hin, ég er með hinn vitiborna mann. – Oh, blessuð vertu, það líður fljótt hjá!, sagði sú fyrri.

Nýr veruleiki í veðurfari 

Síðustu ár hafa vísindamenn verið spurðir þegar einhverjar veðurfarslegar hamfarir dynja yfir hvort að þær séu af völdum loftslagsbreytinga. Svarið er iðulega hið sama, ekki sé hægt að segja til um hvort einstaka atburðir séu vegna þeirra en almennt séð valdi loftslagsbreytingar öfgum í veðurfari. Það hrannast hins vegar upp sönnunargögnin sem samantekin segja sína sögu. Sé bara litið til síðustu missera þá hefur sumarhiti á Norður- og Austurlandi verið með miklum ólíkindum. Meðalhitinn var mörgum gráðum hærri en vant er á Egilsstöðum og Akureyri bæði  í júlí og ágúst. Þá hefur úrkoma verið svo lítil að það stefnir í hamfarir ef ekki tekur að rigna duglega áður en jörð frystir í haust. Það er álitaefni sem ég reikna með að sveitarfélög og þjóðaröryggisráð séu meðvituð um. Í vetur var svo þvílík úrhellisrigning á Austfjörðum að fjöllin skriðu niður í Seyðisfjörð með tilheyrandi eignatjóni. Mikil mildi að ekki varð mannskaði. Loðnan gufaði upp um tveggja ára skeið. Svona mætti lengi telja.

Veður geta verið válynd á Íslandi eins og við þekkjum. Samt hafa langvarandi þurrkar og vatnsskortur yfirleitt ekki verið vandamál í heilu fjórðungunum. Það er algjörlega nýr veruleiki. Allt eru þetta merki um að þær loftslagsbreytingar sem spáð hefur verið séu að raungerast. Það er ekki ómögulegt að bændur þurfi að bora eftir vatni og verða sér úti um vökvunarbúnað fari svo að reglulega komi þurrkasumur líkt og árið í ár.

Margt hægt að gera strax

Svo maður snúi grænu hliðinni upp þá er margt hægt að gera til þess að sporna við og það þarf að byrja strax. Samstarfsverkefni bænda og stjórnvalda í verkefninu Loftslagsvænn landbúnaður lofar góðu en það þarf að útvíkka. Samhliða því að hefjast handa þarf að afla bættra gagna um aðstæður á Íslandi svo að það losunarbókhald sem stjórnvöld standa skil á sé sem réttast. Grundvallarástæða þessara loftslagsbreytinga er röskun mannsins á hinni löngu kolefnishringrás. Mannkynið hefur grafið upp og kveikt í þvílíkum ókjörum af kolum, olíu og gasi síðustu árhundruðin að væri því öllu safnað í einn haug myndi staflinn verða á stærð við heilu fjallgarðana. Röskun á stuttu kolefnishringrásinni, líkt og breytingar í landnotkun og þess háttar hefur hér minna að segja en skiptir þó máli. Þegar staðan er eins slæm og stefnir í að verði innan tíðar þá skiptir allt máli. Þegar þakið er að fjúka af fjárhúsunum þýðir ekki að segja að það nægi bara að bæta saumi í sums staðar. Það þarf einfaldlega að festa þakið. 

Fram undan er barátta

Íslenskir bændur vilja ekki láta sitt eftir liggja í þessari stóru áskorun. Tækifærin eru fjölmörg. Orkuskipti munu verða í landbúnaði rétt eins og annars staðar. Sjálfkeyrandi rafmagnsknúnar dráttarvélar eru handan við hornið, sem og metandrifnar. Aukin notkun tölvubúnaðar, dróna og gervigreindar bætir alla nýtingu aðfanga og gerir framleiðsluna skilvirkari.  Gæta þarf að því að allur kostnaður sem bætt er við framleiðsluna til þess að ná meiri árangri í umhverfismálum er annaðhvort tekinn af afkomu bænda eða af neytendum í formi hærra matvælaverðs. Því skiptir höfuðmáli að fara í hagkvæmustu aðgerðirnar fyrst. Draga sem mest úr losun án þess að hækka matvælaverð úr hófi fram. Þar koma sjónarmið stjórnvalda við gerð næstu búvörusamninga til leiks. En ef stjórnvöld ætlast til þess að bændur kolefnisjafni greinina án þess að framlög til landbúnaðar verði aukin mun það hafa í för með sér annað af tvennu, versnandi afkoma bænda eða hækkandi matvælaverð. Það er engin leið framhjá þessu samhengi.  Aðgerðir til að bæta árangur í loftslagsmálum munu hækka framleiðslukostnað. Spurningin er þá hvernig á að kosta aðgerðirnar? Og næsta spurning fylgir strax á eftir: Hver verður samkeppnisstaðan við innflutta framleiðslu?  Bjartsýnisfólk gæti kannski svarað þessum spurningum með þeirri fullyrðingu að  þegar hinn vitiborni maður á Íslandi hafi samið frið við sitt land, þá hafi bræður hans og systur annars staðar samið frið við plánetuna með aðgerðum í loftslagsmálum. Þá ætti samkeppnisstaðan ekki að versna hér. En þetta verður ekki af sjálfu sér. Fram undan er barátta, bæði heima og heiman.

 

Kári Gautason,
sérfræðingur hjá BÍ

Fagfundur og afmælisráðstefna
Skoðun 11. mars 2024

Fagfundur og afmælisráðstefna

Tveir viðburðir tengdir sauðfjárrækt haldnir dagana 21. -22. mars næstkomandi.

Er framtíðin lægra verð fyrir minni gæði?
Skoðun 15. febrúar 2024

Er framtíðin lægra verð fyrir minni gæði?

Við sem neytendur gerum miklar kröfur til innlendrar matvælaframleiðslu og við t...

Heilsársvegur yfir Öxi er skynsamleg fjárfesting
Skoðun 16. nóvember 2023

Heilsársvegur yfir Öxi er skynsamleg fjárfesting

Tilhneiging stjórnmálamanna er að líta á fjármagn sem veitt er í samgöngur sem k...

Óvissutímar
Skoðun 16. nóvember 2023

Óvissutímar

Á óvissutímum með eldgos yfirvofandi, þegar þetta er skrifað, er hægt að fullyrð...

Hinn glæsilegi árangur
Skoðun 14. nóvember 2023

Hinn glæsilegi árangur

Mér líður satt að segja hálf hjárænulega að setjast við skriftir um þrasið og ós...

Dagur sauðkindarinnar
Skoðun 13. nóvember 2023

Dagur sauðkindarinnar

Dagur sauðkindarinnar í Rangárvallasýslu var haldinn í reiðhöllinni Skeiðvangi á...

Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum
Skoðun 1. ágúst 2023

Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum

Í fréttatilkynningu Hafrannsóknastofnunar og í grein Ragnars Jóhannssonar, ranns...

Landbúnaðurinn og aðstoð við Úkraínu
Skoðun 8. júní 2023

Landbúnaðurinn og aðstoð við Úkraínu

Við lifum á óstöðugustu og hættulegustu tímum síðan síðari heimsstyrjöldinni lau...