Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 5 ára.
Sveppasmit í byggökrum
Á faglegum nótum 23. nóvember 2018

Sveppasmit í byggökrum

Höfundur: Hrannar Smári Hilmarsson, Magnus Göransson
Talsvert hefur borið á sveppasmiti í byggökrum í ár. Svo víða reyndar að fregnir eru af svepp í öllum landshlutum og meira að segja eru fréttir af sveppasmiti í byggökrum í nýrækt. 
 
Helsta sveppategundin sem herjar á bygg hér á landi er augnflekkur (Rhynchosporium commune). Augnflekkur  lifir í leifum byggplantna í jarðvegi og smitar því nýja akra árið eftir og getur þannig ræktast upp í byggökrum þar sem ekki eru stunduð sáðskipti. Bændur hafa eðlilega spurt sig hvort sveppurinn hafi borist með sáðvöru erlendis frá, á því verða að teljast hverfandi líkur. Innfluttar sáðvörur eru vottaðar og ef smit hefur fundist þá er fræið bæsað með sveppavörn áður en það er flutt til landsins. Rannsókn á íslenskum afbrigðum af augnflekk sýndu að það er lítill skyldleiki á milli íslenskra og evrópskra augnflekksafbrigða (Stéfansson et al. 2012). 
 
Blautt tíðarfar eykur líkur á smiti í plöntum og úrhellis rigning hjálpar honum að dreifast um akurinn, sumarið í ár hefur því verið mjög hagstætt fyrir sveppi. Prófanir hérlendis hafa sýnt fram að augnflekkur getur valdið töluverðu uppskerutapi allt að 24% (Hermannsson og Sverrisson, 2003). Til að forðast að smit byggist upp er mælt með að nota sáðskipti og rækta þá ekki bygg meira en tvö ár í röð í sama akri. Annar valmöguleiki er að úða varnarefnum gegn sveppnum, það telst þó ekki sem varanleg lausn því hún getur leitt til aukinnar notkunar sveppvarnarefna. Önnur lausn á vandanum er að kynbæta ný yrki með mótstöðu gegn augnflekk og er sú vinna þegar hafin hjá Landbúnaðarháskóla Íslands með samnorrænu verkefni sem ber heitið „Public-Private Partnership in Pre-Breeding – Combining Knowledge from Field and Laboratory for Pre-Breeding in Barley“. Sumarið 2018 var lögð út tilraun með 125 byggplöntum og voru þær svo allar smitaðar af sérstökum íslenskum stofni af augnflekk. Plönturnar voru síðan metnar með tilliti til hversu móttækilegar þær voru sveppasmitinu. Frumniðurstöður tilraunarinnar benda til þess að arfgerðirnir hafa mismikla mótstöðu gagnvart sveppnum, og hafa þær bestu góða mótstöðu. Erfðaefni plantnanna er svo greint til að finna megi gen sem veita mótstöðu gagnvart augnflekk, þær upplýsingar er hægt að nota í kynbætur nýrra yrkja, sem og til að greina hvort yrki sem þegar eru á markaði hafi mótstöðugen gegn sveppnum.
 
Verkefnið er styrkt af Norrænu ráðherranefndinni og Framleiðnisjóði landbúnaðarins.
 
Höfundar:
Hrannar Smári Hilmarsson
Magnus Göransson
 
Heimildir
Jónatan Hermannsson og Halldór Sverrisson, 2003. Augnblettur í byggi á Íslandi. Ráðunautafundur 2003, 180–182.
 
Tryggvi S. Stefansson, Marjo Serenius og Jon Hallsteinn Hallsson, 2012. The genetic diversity of Icelandic populations of two barley leaf pathogens, Rhynchosporium commune and Pyrenophora teres. European Journal of Plant Pathology 134:167–180.
 
Ný og endurbætt vorbók
Fréttir 18. mars 2024

Ný og endurbætt vorbók

Á vordögum tökum við í notkun endurbætta útgáfu að hinni góðu gulu vorbók sem er...

Fræðasamfélag í uppbyggingu
Fréttir 18. mars 2024

Fræðasamfélag í uppbyggingu

Í Mývatnssveit er verið að byggja upp svokallaða vettvangsakademíu fyrir kennslu...

Einkaframtak í gerð gönguskíðaspora
Fréttir 18. mars 2024

Einkaframtak í gerð gönguskíðaspora

Magne Kvam hefur tekið upp á sitt einsdæmi að leggja spor fyrir skíðagöngu á höf...

Íbúum utan borgarinnar fjölgar
Fréttir 15. mars 2024

Íbúum utan borgarinnar fjölgar

Yfirlit yfir þróun byggðar hérlendis er eitt verkefna Byggðastofnunar, en nýveri...

Kolefniseiningar tilvonandi tekjustoð í búrekstrinum
Fréttir 15. mars 2024

Kolefniseiningar tilvonandi tekjustoð í búrekstrinum

Oddný Steina Valsdóttir og Ágúst Jensson, bændur á Butru í Fljótshlíð, eru fyrst...

Fimm tegundir teknar af skrá
Fréttir 15. mars 2024

Fimm tegundir teknar af skrá

Samkvæmt niðurstöðum áburðareftirlits Matvælastofnunar fyrir innfluttan tilbúinn...

Loftslag
Fréttir 15. mars 2024

Loftslag

Gagnvirkur loftslagsatlas sýnir fortíð og spáir fyrir um framtíð.

Bændavakt á Búnaðarþingi
Fréttir 14. mars 2024

Bændavakt á Búnaðarþingi

Búnaðarþing er nú haldið á Hótel Reykjavík Natura. Á Bændavakt á vef Bændasamtak...