Skýrsla starfshóps um úthlutun tollkvóta
Starfshópur um úthlutun tollkvóta landbúnaðarvara hefur skilað skýrslu til sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra. Í skýrslunni leggur meirihluti hópsins til breytingar á núverandi útboðskerfi þar sem tollkvótum er úthlutað til hæstbjóðanda og í stað þess verði farin svokölluð „hollensk útboðsleið“.
Reikna má með að samkvæmt þeirri útboðsleið gæti kostnaður vegna útboða tollkvóta lækkað talsvert og ávinningur neytenda aukast frá því sem nú er. Jafnframt leggur hópurinn til að allur úthlutunarferill tollkvóta verði nútímavæddur og fari fram með rafrænum hætti.
Tillögur starfshóps um úthlutun tollkvóta landbúnaðarvara
Núverandi útfærsla í raun skattur
Starfshópinn skipuðu eftirfarandi Óli Björn Kárason, alþingismaður, formaður, Arnar Freyr Einarsson, hagfræðingur í atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu, Brynhildur Pétursdóttir, framkvæmdastjóri Neytendasamtakanna, Erna Bjarnadóttir, hagfræðingur hjá Bændasamtökum Íslands og Tryggvi Másson, sérfræðingur á efnahagssviði Samtaka atvinnulífsins.
Erna Bjarnadóttir fulltrúi Bændasamtaka Íslands í starfshópnum segir að ráðherra hafi skipað hópinn til að fara yfir núverandi framkvæmd á útboði tollkvóta og benda á leiðir til úrbóta. „Starfshópurinn tók til starfa í sumar og var fulltrúum hagsmunasamtaka boðið að koma og kynna sín sjónarmið fyrir hópnum. Auk þess sem hópurinn viðaði að sér ýmiss konar gögnum um málið frá mörgum hliðum og gagnrýni á fyrirkomulagið. Niðurstaða meirihluta starfshópsins var að leggja til svokallað hollenskt útboð, til að koma til móts við þá gagnrýni að núverandi fyrirkomulag skili ekki ávinningi af tollfrjálsum tollkvótum til neytenda. Útboðsverð með þessu fyrirkomulagi verður jafnt lægsta samþykkta tilboði sem jafnframt ákvarðar sama verð fyrir allt magn þess tollkvóta sem í boði er. Þessi breyting mun að öllum líkindum leiða til þess að útboðsverð verður talsvert lægra en nú er.
Erna segir að hópurinn hafi klofnað í afstöðu sinni. „Fulltrúi neytenda, Brynhildur Pétursdóttir, skilaði séráliti þar sem lagt er til að 50% kvótans verði úthlutað með hlutkesti og 50% kvótans verði úthlutað á grunni sögulegra viðskipta (markaðshlutdeild). Þessar tillögur eru í takt við hugmyndir sem komið hafa fram m.a. frá FA og SVÞ, sem kom mér frekar á óvart. Aðrir í hópnum skiluðu sameiginlegu áliti um útboð á kvótunum í nýju formi og telja það líklegast til að skila sér til neytenda.“
Ávinningur komist til neytenda í formi lægra vöruverðs
Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, skipaði starfshópinn í júní 2018 og var hlutverk hans að endurskoða núverandi fyrirkomulag um úthlutun tollkvóta og finna leiðir til þess að koma ávinningnum sem skapast með þessum takmörkuðu gæðum í meira mæli til neytenda í formi lægra vöruverðs.
Lægra útboðsverð
Meirihluti starfshópsins leggur til að tollkvótum verði úthlutað með útboði en stuðst verði við svokallað hollenskt útboð (e. Dutch auction). Útboðsverð innan þess fyrirkomulags yrði jafnt lægsta samþykkta tilboði sem jafnframt ákvarðar sama verð fyrir allt magn þess tollkvóta sem í boði er. Meginbreytingin sem fælist í þeirri úthlutunaraðferð er að útboðsverð tollkvóta yrði að öllum líkindum talsvert lægra en nú er.
Þá telur starfshópurinn forgangsmál að umsýsla og úthlutun tollkvóta verði færð sem mest á rafrænt form og að upplýsingar um verð og magn verði gerðar aðgengilegar. Jafnframt er lagt til að heimildir fyrir innflutning á svokölluðum opnum tollkvótum verði afnumdar í núverandi mynd og þar með verði ráðgjafarnefnd um inn- og útflutning landbúnaðarvara lögð niður. Þess í stað yrði byggt á sögulegri reynslu um opna tollkvóta, en algengt er að veittir séu tímabundnir tollkvótar, t.d. vegna árstíðabundinna landbúnaðarvara. Myndist skortur á öðrum landbúnaðarvörum verða tollkvótar boðnir út með sama hætti og samningsbundnir kvótar.
Tilgangurinn að koma ávinningi til neytenda
Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra segir að meginmarkmið þessarar vinnu var að finna leiðir til að koma ávinningnum sem skapast með þessum tollkvótum í ríkari mæli til neytenda í formi lægra vöruverðs. "Mér virðist sem sú tillaga sem hópurinn leggur til vera í góðu samræmi við þetta markmið og lýst því heilt yfir vel á hana. Næsta skref er að vinna áfram með þessar niðurstöður hér í ráðuneytinu og vonandi kynna mögulegar breytingar á núgildandi regluverki síðar á þessu ári.“