Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 5 ára.
Gamli Þingvallavegurinn var lagður seint á 19. öld, frá Geithálsi við Suðurlandsveg og austur til Þingvalla.
Gamli Þingvallavegurinn var lagður seint á 19. öld, frá Geithálsi við Suðurlandsveg og austur til Þingvalla.
Lesendarýni 29. júlí 2019

Gamli Þingvallavegurinn

Höfundur: Bjarki Bjarnason, forseti bæjarstjórnar Mosfellsbæjar.

Bjarki Bjarnason, forseti bæjarstjórnar
Mosfellsbæjar.

Þann 13. júní sl. birtist í Bændablaðinu grein eftir Hjört L. Jónsson sem heitir Friðun vega er vanhugsuð framkvæmd. Þar er einkum fjallað um fyrirhugaða friðlýsingu á Gamla Þingvallaveginum á Mosfellsheiði sem Hjörtur telur vera vanhugsaða, einkum vegna þess að akstur um veginn myndi halda frostlyftingu hans í skefjum. Í þessu greinarkorni set ég fram skoðanir mínar og rökstuðning fyrir því að friðlýsingin sé framfaraskref og hið þarfasta verk. 

Gamall fyrir aldur fram 
 
Gamli Þingvallavegurinn var lagður seint á 19. öld, frá Geit­hálsi við Suðurlandsveg og austur til Þingvalla. Hann var tímamótaframkvæmd á sinni tíð, beinn og breiður, upphlaðinn á köflum, með vatnsræsum, brúm og vörðum, fær hestvögnum og einnig bifreiðum þegar bílaöld rann upp á Íslandi.  
 
Þrátt fyrir að vegurinn væri nútímalegur á sinni tíð urðu það örlög hans að fá nafnið Gamli Þingvallavegurinn fyrir aldur fram. Ástæðan var sú að í tengslum við Alþingishátíðina á Þingvöllum árið 1930 var lagður nýr akvegur úr Mosfellsdal austur til Þingvalla, um svipaðar slóðir og Þingvallavegurinn (nr. 36) liggur nú á dögum. Um skeið var hægt að nýta báða vegina yfir heiðina, meðal annars var það ætlunin á lýðveldishátíðinni á Þingvöllum 17. júní 1944. Stórrigning setti svip sinn á hátíðahöldin, eldri vegurinn varð ófær vegna aurbleytu og ljóst að tímar hans sem akvegar voru liðnir.
 
Síðustu áratugina hefur viðhaldi Gamla Þingvallavegarins ekki verið sinnt en hann hefur verið notaður sem göngu-, reið- og hjólaleið og einnig af fólki á torfæruhjólum og bifreiðum. Á köflum er vegurinn ófær öllum bílum og þar hafa myndast ökuslóðar til hliðar við hann. 
 
Friðlýsing er framfaraskref 
 
Gamli Þingvallavegurinn hefur mjög mikið varðveislugildi, hann er lengsti og heillegasti hestvagnavegur landsins og stórkostlegar minjar um verklag og vegagerð á horfinni öld. Við veginn eru einnig rústir sæluhúss sem var byggt seint á 19. öld og væri afar þarft verk að endurbyggja það.
 
Vegna aldurs síns er Gamli Þingvallavegurinn friðaður sam­kvæmt lögum um menning­arminjar frá árinu 2012 en nú eru uppi hugmyndir um að stíga skrefið lengra og friðlýsa veginn. Vegurinn liggur um þrjú sveitarfélög, að stærstum hluta um Mosfellsbæ en einnig um Grímsnes- og Grafningshrepp og Bláskógabyggð. Öll þessi sveitarfélög hafa lýst yfir vilja sínum um að kanna möguleika á friðlýsingu vegarins. 
 
Minjastofnun Íslands mun annast friðlýsingarferlið, fyrst verður gerð úttekt á öllum þeim minjum sem er að finna á veginum og við hann. Einnig þarf að huga að eignarhaldi vegarins, taka ákvörðun um viðgerðir og viðhald hans og setja reglur um umferð, til dæmis hvort heimilt verði að aka þar um á vélknúnum ökutækjum. Við friðlýsingu öðlast mannvirkið hærri sess með upplýsingamiðlun og merkingum og almenningi verður gerð grein fyrir því hvað sé leyfilegt þar og hvað ekki. 
 
Reynslan hefur margoft sýnt okkur að friðlýsingar á landsvæðum og mannvirkjum hafa í för með sér bætta umgengni og aukna fræðslu og þekkingu á náttúru og sögulegum minjum. Sú verður einnig raunin með friðlýsingu Gamla Þingvallavegarins á Mosfellsheiði. 
 
 
Hver á Ísland?
Fréttir 7. febrúar 2025

Hver á Ísland?

Húsnæðis- og mannvirkjastofnun stendur að átaksverkefni við að áætla eignarmörk ...

Niðurstöður viðhorfskönnunar áhyggjuefni
Fréttir 7. febrúar 2025

Niðurstöður viðhorfskönnunar áhyggjuefni

Meirihluti bænda telur stuðningskerfi landbúnaðar flókið en aðeins tæp 14% telja...

Ratcliffe er fjórði stærsti landeigandi Íslands
Fréttir 6. febrúar 2025

Ratcliffe er fjórði stærsti landeigandi Íslands

Hægt er að fá vísbendingar um eignasöfnun einstakra aðila á landi út frá landeig...

Garðyrkjubændur bíða eftir útspili stjórnvalda
Fréttir 6. febrúar 2025

Garðyrkjubændur bíða eftir útspili stjórnvalda

Miklar raforkuverðshækkanir á garðyrkjubændur í ylrækt nú um áramótin koma illa ...

Fundir og þing á næsta leiti
Fréttir 6. febrúar 2025

Fundir og þing á næsta leiti

Allar búgreinar innan Bænda­samtaka Íslands halda sína deildafundi 27. febrúar á...

Eigendur Íslands útmældir
Fréttir 6. febrúar 2025

Eigendur Íslands útmældir

Tuttugu og fjórir aðilar eiga eignarhluti í fimm eða fleiri jörðum á Íslandi. Fé...

Sátt í ullargreiðslumálinu
Fréttir 6. febrúar 2025

Sátt í ullargreiðslumálinu

Sátt var gerð í máli Bjarna Sigurjónssonar, sauðfjárbónda á Fornustekkum í Horna...

Útburður á hræjum er leyfisskyldur
Fréttir 5. febrúar 2025

Útburður á hræjum er leyfisskyldur

Matvælastofnun birti á dögunum tilkynningu um útburð á hræjum vegna refaveiða.