Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 7 ára.
Fjörulallar vilja gagnast kindum
Á faglegum nótum 8. maí 2018

Fjörulallar vilja gagnast kindum

Höfundur: Vilmundur Hansen

Sjávarkvikindi sem nefnist fjörulalli hefur oft sést í fjörum víða um land. Lalli gengur stundum á landi um fengitímann og hann þá verið skaðlegur sauðkindum þar sem hann reynir að gagnast ánum.

Einn veturinn bar mikið á ásókn fjörulalla í sauðkindur við Breiðafjörð um brundtíðina og áttu margar þeirra ýmiss konar óskapnað vorið eftir. Til dæmis var munnur neðan á hálsi, sex eða jafnvel átta fætur á lömbum og löng rófa eins og á hundi.

Öfuguggi
Í þjóðsögum er talað um kvikindi sem kallast öfuguggi og mun vera fiskur sem uggarnir snúa öfugt á. Öfuguggi, sem er baneitraður, er í flestum tilfellum silungur sem veiðist í vötnum.

Sagt er að Í Myrkravatni á Botnsheiði hafist ekki annar fiskur við en baneitraður öfuguggi. Einu sinn fór maður sem ekki trúði á öfugugga út á Myrkravatn um vetur til að veiða í gegnum ís. Einn fiskur beit á hjá manninum en allir uggar hans sneru aftur. Varð honum svo mikið um að hann skar á línuna og stakk fiskurinn þegar aftur niður um vökina.

Allir látnir nema ein stúlka
Svo bar til á hjáleigunni Kaldrana á Reykhólum, að komið var að öllu heimilisfólkinu látnu nema einni lítilli stúlku. Fólkið sat stirðnað á rúmum sínum í baðstofunni með askana á knjám sér og hafði verið að éta silung. Við athugun kom í ljós að silungur þessi var öfuguggi sem veiddur hafði verið í Grundarvatni uppi á Reykjanesfjalli ofan við Reykhóla, en öfuguggi er baneitraður, eins og flestum hefði mátt vera kunnugt. Litla stúlkan hafði ekki viljað silunginn og slapp þess vegna lífs frá málsverðinum.

Ferfættur hafbúi
Skeljaskrímsli er ferfætt kvikindi sem talið er að eigi sér heimkynni í sjó við Ísland og kemur stundum á land þegar tekur að skyggja. Kvikindi þetta er mjög erfitt viðureignar og sagt að blýkúlur vinni ekki á því heldur eingöngu byssukúlur úr silfri eða lambasporð.

Stærð skeljaskrímslisins er sagt á við hross og er það með kryppu á bakinu. Fæturnir eru stuttir, gildir með klær og sporin nánast kringlótt. Kvikindið með langan hala. Hálsinn er digur, skoltar langir og tennur stórar. Augun rauð. Búkurinn er að mestu hulinn þéttum og litfögrum skelja- eða hreisturflögum sem stirnir á í tunglskini. Mikil fýla fylgir þessari forynju.

Gælunöfn hákarls
Hákarl hefur verið nefndur ýmsum nöfnum á íslensku, bæði gælunöfnum og svonefndum feluorðum. Meðal þeirra eru axskeri, blágot, blápískur, brettingur, deli, got, grágot, gráni, hafkerling, háskerðingur, hvolpur, raddali, rauðgot, skauli, skerill, skufsi. Hákarl hefur einnig gengið undir nöfnum eins og bauni, háki, háksi, láki og sá grái.

Nafngiftir hákarls fóru oft eftir stærð hans og útliti. Deli var haft um stutta digra hákarla, dusi um stóran hákarl, gotungur um feitan hákarl, lopi um miðlungsstóran, níðingur um hákarl sem var styttri en fimm álnir, hundur, raddali, skauli og snókur um lítinn hákarl og ælingi var haft um hákarl sem var á mörkum þess að vera talinn nýtur.

Skylt efni: Stekkur | fjörullali

Þurfum við tolla á íslensk matvæli?
Fréttir 21. maí 2025

Þurfum við tolla á íslensk matvæli?

Samhliða umræðu um aukinn innflutning á kjöti og osti hafa komið fram áhyggjur a...

Unnt að draga úr lykt af kúamykjuáburði
Fréttir 21. maí 2025

Unnt að draga úr lykt af kúamykjuáburði

Unnt er að blanda kúamykju með hreinsiefnum og nýta sem áburð. Lyktin er minni, ...

Nám í skapandi sjálfbærni á háskólastig
Fréttir 20. maí 2025

Nám í skapandi sjálfbærni á háskólastig

Námi í skapandi sjálfbærni á Hallormsstað verður frá og með næsta hausti haldið ...

Stuðlagil fékk hæsta styrkinn
Fréttir 20. maí 2025

Stuðlagil fékk hæsta styrkinn

Alls hlutu 28 verkefni styrk úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða en heildarupphæð...

Hátt hlutfall óholls matar
Fréttir 20. maí 2025

Hátt hlutfall óholls matar

Næstum helmingur orkunnar í fæðu fullorðinna Íslendinga á aldrinum 18–80 ára kem...

Nýr forstöðumaður byggingarsviðs
Fréttir 19. maí 2025

Nýr forstöðumaður byggingarsviðs

Límtré-Vírnet ehf. hefur ráðið Gísla Símonarson sem forstöðumann byggingarsviðs....

Eftirlitsnefnd vegna Hvammsvirkjunar
Fréttir 19. maí 2025

Eftirlitsnefnd vegna Hvammsvirkjunar

Sveitarstjórnir Skeiða- og Gnúpverjahrepps og Rangárþings ytra hafa ákveðið að s...

Sólarselluvaraafl á Grund í Eyjafirði
Fréttir 19. maí 2025

Sólarselluvaraafl á Grund í Eyjafirði

Nýlega var sett upp sólarorkukerfi á kúabúinu Grund I og II í Eyjafirði, sem mun...