Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Brothættar byggðir  bitlaust verkfæri
Mynd / H.Kr
Skoðun 10. júlí 2017

Brothættar byggðir bitlaust verkfæri

Höfundur: Eirný Vals
Brothættar byggðir er sértæk aðgerð fyrir smærri byggðakjarna og sveitir landsins, sem á tíðum eru aðilar sem vegna smæðar sinnar hafa ekki getað nýtt sér önnur úrræði ríkis og sveitarfélaga til stuðnings byggðaþróunar- og samfélagsuppbyggingar. 
 
Með þessu samstarfi taka ríki, sveitarfélag, stoðkerfi og íbúar höndum saman um eflingu byggðarlagsins. Ekki er meiningin að búa til nýtt lag ofan á stoðkerfið, heldur vettvang þar sem leiddir eru saman kraftar og mynduð einskonar „sérsveit“.
 
Í verkefnislýsingu brothættra byggða, sjá vef Byggðstofnunar, segir meðal annars: 
 
„... Verkefnisstjórnin mun leggja niðurstöður stefnumótunar og verkefnisáætlun fram til umfjöllunar hjá aðilum verkefnisins og stýrihópi Stjórnarráðsins um byggðamál , til að tryggja samstöðu um verkefnið. Enn fremur að koma niðurstöðunum á framfæri við stofnanir og fyrirtæki sem hafa áhrif á þjónustustig og þróun viðkomandi byggðarlags til að stuðla að því að ákvarðanir þessara aðila taki mið af áherslum íbúanna. „
 
Greinarhöfundur hefur verið verkefnisstjóri í verkefninu Skaftárhreppur til framtíðar frá febrúar 2015. Við höfum haldið íbúaþing, íbúafundi, samþykkt framtíðarsýn, gert verkáætlun. Það má fullyrða að íbúar hafi skilað sínu og að auki ítrekað óskað eftir, að stýrihópur Stjórnarráðsins um byggðamál komi að málinu og leggi því lið svo samstaða verði um verkefnið innan stjórnsýslunnar. Í fáum orðum má segja að þar gerist lítið.
 
Meiningin var aldrei að búa til nýtt lag ofan á stoðkerfið. Jæja, sérsveitin varð ekki heldur til. Hins vegar varð til nýr flokkur hagsmunagæslu. Verkefnastjórar hverrar byggðar fyrir sig knýja dyra með málefni frá íbúaþingum. Stundum samhljóða, líkt og samgöngur, fjarskipti og orka, í annan tíma ólík. Við í Skaftárhreppi eigum mikið undir að ríkisjarðir séu setnar, byggðar, nytjaðar. Sjávarbyggðir tala um aflaheimildir. Verkefnastjóri kemur og truflar önnum kafið starfsfólk stjórnsýslunnar. Truflar fólk og segir frá brothættri byggð. Byrjar alltaf á núllreit og festist í lokaðri hringrás.
 
Þegar byggðarlag hefur fengið inngöngu í hóp brothættra byggða – jú, það er sótt um að vera í þeim hópi og samkeppnin er allnokkur – þá breytist lítið sem ekkert í samskiptum við ríkið. Smæðin, fjarlægðin, stærð viðfangsefna. Allt strandar á því að sértæka aðgerðin nær ekki inn fyrir þröskuld stjórnsýslunnar.
Ég les og fylgist með fréttum frá Árneshreppi á Ströndum. Íbúar færri en fimmtíu og fer fækkandi.
 
Klárlega brothætt byggð, en mér þykir leitt að segja það, ég sé engan veginn að verkfæri brothættra byggða, eins og ég hef kynnst þeim, muni koma að notum. Kannski þykir einhverjum ljótt að íbúi í Skaftárhreppi hafi skoðun á hvað gangi í Árneshreppi. Hvað gæti komið að notum og hvað ekki. Það verður svo að vera, ég hef meiri þekkingu á verkfærunum en hreppnum. Ég veit hvað hefur verið erfitt og hvað hefur verið auðveldara. Verkefnisstjórnir, starfsfólk Byggðastofnunar og íbúar hafa róið í sömu átt en stjórnsýslan hreyfist ekkert. Þegar ég hitti landbúnaðarráðherra í vor þá hafði hann meiri áhuga á að ræða um nafnið, brothætt byggð, en verkefnið og þau mál sem þarfnast úrlausnar í ráðuneyti og stofnunum þess.
 
Samgöngur, orkumál, fjarskipti, heilsugæsla, sjúkraflutningar. Þetta eru mála­flokkar sem brenna á íbúum brothættra byggða. Þeir geta margt en það er óeðlilegt að sveitarstjórnir, líkt og í Svalbarðshreppi, þurfi að grípa til þeirra örþrifaráða að fjármagna vegabætur til að íbúar komist til og frá vinnu. Af virðingu við íbúa Skaftárhrepps sem búa allflestir við malarvegi þá læt ég vera að minnast á ástand veganna. Víða er vegstæðið eitt eftir, allt annað er löngu rokið í veður og vind.
 
Ef það er eitthvað sem ég hef lært á rúmum tveimur árum þá er það að stjórnsýslan, ríkið og stofnanir/fyrirtæki þess, var engan veginn búin undir þessa sértæku aðgerð. Ég skrifa VAR og get fullyrt að hún ER það ekki enn.
 
Eirný Vals
verkefnisstjóri Skaftárhrepps til framtíðar
Framleiðsla á náttúrulegum plöntuvarnarefnum
Fréttir 28. september 2023

Framleiðsla á náttúrulegum plöntuvarnarefnum

Algalíf, íslenska líftæknifyrirtækið, stefnir á að hasla sér völl í framleiðslu ...

Innviðauppbygging til 2025
Fréttir 28. september 2023

Innviðauppbygging til 2025

Fara á í 127 verkefni fram til ársins 2025 við uppbyggingu innviða til að mæta á...

Samfélagsleg ábyrgð í forgrunni
Fréttir 28. september 2023

Samfélagsleg ábyrgð í forgrunni

Sjávarútvegsráðstefnan 2023 verður haldin 2.–3. nóvember í Hörpu. Áhersluatriði ...

Heilt sumar eyðilagt hjá geitabóndanum Höllu
Fréttir 27. september 2023

Heilt sumar eyðilagt hjá geitabóndanum Höllu

Í síðasta tölublaði Bændablaðsins greindum við frá því að Halla Sigríður Steinól...

Vex fiskur um hrygg í rannsóknum, tilraunum og erlendu samstarfi
Fréttir 26. september 2023

Vex fiskur um hrygg í rannsóknum, tilraunum og erlendu samstarfi

Nemendur Landbúnaðarháskóla Íslands vinna fjölbreyttar rannsóknir og tilraunaver...

2.500 tonna kornþurrkstöð borgi sig frekar
Fréttir 26. september 2023

2.500 tonna kornþurrkstöð borgi sig frekar

25 af 33 eyfirskum bændum sem spurðir voru, sögðu að þeir myndu myndu nýta sér k...

Lífræni dagurinn haldinn hátíðlegur í Kaffi Flóru
Fréttir 25. september 2023

Lífræni dagurinn haldinn hátíðlegur í Kaffi Flóru

Lífræni dagurinn var haldinn hátíðlegur víðs vegar um landið laugardaginn 16. se...

Ágúst verður forstöðumaður
Fréttir 25. september 2023

Ágúst verður forstöðumaður

Ágúst Sigurðsson hefur verið skipaður forstöðumaður Lands og skógar, nýrrar stof...