Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Skógrækt – er hún rétta framlag Íslands til loftslagsmála?
Lesendarýni 2. mars 2018

Skógrækt – er hún rétta framlag Íslands til loftslagsmála?

Höfundur: Anna Guðrún Þórhallsdóttir, Prófessor Landbúnaðarháskóla Íslands
Mikið er rætt um loftslags­breytingar, hver sé sökudólgur og hvað sé hægt að gera. Á Íslandi hefur  losun gróðurhúsalofttegunda aukist á síðustu árum því auk mikillar bílanotkunar hafa Íslendingar aukið losun með að aukinni stóriðju. Til að stemma stigu við losuninni – bæta um – þá hefur nær eingöngu verið rætt um að rækta skóg. Framlag Íslands til að stemma stigu við loftslagsbreytingum er að rækta skóg.  
 
Anna Guðrún Þórhallsdóttir. 
Lengi var einungis talað um losun kolefnis sem meginorsakavald hlýnunar jarðar.  Nýrri rannsóknir sýna hins vegar að dæmið er miklu flóknara en svo og mun fleiri þættir spila inni sem verður að taka með þegar dæmið er gert upp.  Bent er á að, auk gróðurhúsalofttegunda (e. biogeochemistry), þurfi að meta eðlisfræðilega þætti (e. biogeophysics) sem hafa ekki síður áhrif á loftslag og hitastig jarðar en gróðurhúsalofttegundirnar.  Stungið hefur verið uppá stuðli CRV (e. Climate Regulation Value) sem tæki betur á heildaráhrifum á loftslag jarðar1,2 þar sem báðir áðurnefndir þættir hefðu vægi.  Eðlisfræðilegu þættirnir eru fyrst og fremst endurkast sólarljóssins (kallast á fræðimáli albedo), og uppgufun/útgufun plantna og þar með vatnsbúskap. Hversu mikið hlutur endurkastar eða tekur upp af sólarljósi hefur gríðarlega áhrif á hitastig hans – svartur kassi hitnar mikið í sól meðan hvítur helst nokkuð kaldur.  Sama gildir um dökka skógarþekju barrskóga – skógur tekur mjög mikið upp af sólarorkunni og hitinn helst að landinu en endurkastast ekki. Snjór aftur á móti getur endurkastað nær öllu sólarljósinu – við finnum greinilega fyrir margföldum sólargeislunum á skíðum.  
 
Endurkast sólarljóss frá snjó er 0.8-.0.9 (80-90%) meðan endurkast fyrir barrskóg er 0.08-0.15. Á norðurslóðum, þar sem snjór liggur marga mánuði á ári þá hefur barrskógurinn mikil áhrif á hitabúskap – hann hitar landið verulega. Frá barrskógum á norðurslóðum er hið litla endurkast ljóss og meðfylgjandi hitaupptaka talin hafa ekki minni áhrif en gróðurhúsalofttegundir á hitastig jarðar9. 
 
Fjölmargar vísindagreinar hafa birst á undanförnum árum þar sem verið er að greina áhrif skóga á loftslag. Þeim ber öllum saman um að nauðsynlegt sé að vernda, viðhalda og auka umfang hitabeltisskóga og skóga á suðlægum breiddargráðum. Á norðurslóðum eigi hins vegar alls ekki að planta skógi því hann hækki hitastig jarðar. 
 
Fjölmargar rannsóknir sýna nú að það eru mörk hvar skógrækt leiði til kólnunar – norðan við þau mörk leiði skógrækt til hlýnunar. Mörkin hafa verið sett við 40°N breiddar – eða við suður Evrópu3 og jafnvel enn sunnar í Bandaríkjunum4. Þessar niðurstöður hafa leitt til þess að lagt er til að minnka umfang skóga á norðurslóðum3,5. Laufskógar hafa mikil áhrif  á vatnsbúskap vegna mikillar uppgufunar frá laufþekjunni.  Aukinn laufskógarþekja á norðurslóðum er talin auka á hlýnun jarðar vegna áhrifa laufskógarins á vatnsbúskap5,6,7,8.
 
Við plöntun trjáa í skógrækt er almennt talið nauðsynlegt að opna landið, að rista ofan af eða plægja þar sem plantað er.  Næst á eftir hafinu er meginhluta kolefnis að finna í jarðvegi.  Þetta kolefni er m.a. bundið í lífræn efni sem, þegar koma upp í andrúmslofið, fara að brotna niður og gefa frá sér koltvísýring.  Allt jarðrask eykur því verulega losun kolefnis. Við útplöntun eru trjáplönturnar litlar og binda lítið kolefni á sama tíma og jarðvegurinn umhverfis þær er að losa kolefni.  Skógræktarsvæði eru því í að losa árin eftir útplöntun – í 10–30 ár. Fyrst eftir það fari svæðið að binda kolefni.   Síðan taki við tímabil nettó bindingar kolefnis í skóginum, fram að þeim tíma að jafnvægi kemst á, oft eftir 30–80 ár þegar losun verður jöfn bindingu4. Þá þurfi að höggva skóginn aftur og nettó binding hefst ekki aftur fyrr en að undangengnu nýju losunartímabili eftir raskið við skógarhöggið. Í dag er, í mun meira mæli, verið að horfa til kolefnisbindingar í öðrum vistkerfum en ræktuðum skógi, vistkerfi sem ekki þarfnast reglulegs rasks til að framkalla bindingu.  Graslendi er eitt slíkt vistkerfi. Í graslendi myndar kolefni jarðveg og þar virðist ekkert vera nein mörk á bindingunni – binding í jarðvegi veldur jarðvegsþykknun10.
 
Vegna þess sem að ofan greinir verður að endurskoða þær hugmyndir að planta skógi á Íslandi til að vinna á móti hlýnun jarðar – hið sanna er trúlega að hún gerir þvert hið öfuga –  að skógrækt á norðurslóðum, þar á meðal Íslandi, leiði til aukinnar hlýnunar jarðar.
 
  1. Nature Clim.Change, 2:177-(2012)
  2. Nature Clim.Change, 2:151- (2012)
  3. Nature 479:384- (2011)
  4. Geophys. Res. Lett., 44:2493– (2017)
  5. J.Geophys.Res. Atmos. 121:14.372- (2016)
  6. Science 320:1444- (2008)
  7. PNAS 10:1295- (2010)
  8. Nature Clim.Change, 22:2035- (2012)
  9. Environ.Res. Letters, 7,045902 (2012)
  10. Global Change Biology 21:3748 (2015)
 
Anna Guðrún Þórhallsdóttir, Cand. Agric., M.Sc., PhD
Prófessor Landbúnaðarháskóla Íslands
Við og sauðkindin
Lesendarýni 28. mars 2024

Við og sauðkindin

Sauðkindin hefur verið hluti af menningu okkar og gaf okkur margt af því sem þur...

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“
Lesendarýni 27. mars 2024

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“

Þannig mæltist Camillu Cavendish, dálkahöfundi Financial Times (FT), þann 24. fe...

Landbúnaðarandúð
Lesendarýni 26. mars 2024

Landbúnaðarandúð

Fjölþátta ógnir steðja að íslenskri matvælaframleiðslu sem þó koma flestar úr sö...

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting
Lesendarýni 25. mars 2024

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting

Eins langt aftur og Íslandssagan nær hefur landnýting og búskapur verið órofa he...

Girðingar meðfram vegum
Lesendarýni 25. mars 2024

Girðingar meðfram vegum

Oft eru gáfulegar umræður við kaffiborð í sveitum og þá sérstaklega ef kaffið er...

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?
Lesendarýni 20. mars 2024

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?

Mikill fjöldi ótímabærra dauðsfalla á síðustu misserum hefur ekki farið fram hjá...

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker
Lesendarýni 14. mars 2024

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker

Óbyggðanefnd tók til meðferðarsvæði 12, með því að fjármálaráðuneytinu var tilky...

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?
Lesendarýni 13. mars 2024

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?

Í Samráðsgátt stjórnvalda lágu fyrir skemmstu til umsagnar drög að reglugerð um ...