Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 1 árs.
Högni Elfar Gylfason.
Högni Elfar Gylfason.
Lesendarýni 13. apríl 2022

Íslenskur landbúnaður og fæðuöryggi

Höfundur: Högni Elfar Gylfason

Nú er komin upp sú staða í þriðja skiptið á fáeinum árum að spurningar vakna um fæðuöryggi á Íslandi. Fyrst var um að ræða fjármálakreppu á heimsvísu sem vakti menn til umhugsunar. Næst var það heimsfaraldur kórónuveirunnar, en nú er það styrjaldarástand í Úkraínu og möguleg heimsstyrjöld sem illu heilli gæti fylgt í kjölfarið.

Hér á landi hafði landbúnaður ásamt sjávarútvegi séð þjóðinni fyrir lífsnauðsynlegri næringu frá landnámi og fram á 21. öldina. Þá bar svo við að sífellt fleiri stjórnmálamenn létu glepjast af hagsmunum innflytjenda og stórkaupmanna á kostnað innlendrar framleiðslu. Þessir hagsmunir vel stæðra kaupmanna voru og eru gjarnan skreyttir með þeim fögru orðum að um hagsmuni neytenda sé að ræða fremur en að þeir snúist um arðgreiðslur stórfyrirtækja í vasa fáeinna útvalinna einstaklinga. Þessi stefnubreyting stjórnvalda hefur valdið mikilli fækkun meðal bænda og lífskjör þeirra hafa versnað til muna. Er nú svo komið að byggð víða um land er í hættu þar sem rekstur búanna er ekki lengur sjálfbær.

Ráðherra segir engar vísbendingar um að fæðuöryggi sé ógnað!

Á Alþingi Íslendinga kom nýverið upp umræða um fæðuöryggi lands­manna, en slík umræða hefur vart fengist upp á borð stjórnvalda þrátt fyrir að blikur hafi verið á lofti um alllanga hríð. Þá ber svo við að nýlegur ráðherra land- búnaðarmála, Svandís Svavarsdóttir, segir að ekkert bendi til þess að fæðuöryggi Íslendinga verði ógnað í nánustu framtíð. Aðeins megi reikna með lítils háttar hiksta í framleiðslukeðjunni vegna stríðsátakanna í Úkraínu.

Það er þyngra en tárum taki að ráðherra fæðuöryggismála sjái ekki hættuna sem stafar af snarminnkandi landbúnaðarframleiðslu vegna stóraukins kostnaðar en um leið lítilla væntinga bænda um leiðréttingar á afurðaverðum til samræmis.

Ef illa fer munu bændur ekki sjá sér annað fært en að draga mikið úr ásetningi næsta haust og jafnvel að fækka mikið í bústofnum sínum næsta og þarnæsta haust og einhverjir munu væntanlega hætta rekstri. Framleiðsla matvæla tekur tíma og breytingar gerast ekki hratt. Þá er óvíst að þeir sem bregða búi geti eða vilji hefja framleiðslu á ný.

Afskiptaleysi yfirvalda leiðir til aukins innflutnings

Grænmetis- og loftslagsblæti ráðherra landbúnaðar er orðið vandræða­legt á að hlusta. Svo virðist sem mjólkur- og kjötframleiðsla séu bannorð úr hennar munni þar sem fátt annað heyrist úr þeirri átt en þessi þrjú orð: Tækifæri, loftslagsmál og grænmetisrækt, í þessari röð að því er virðist.

Það eru örugglega flestir Íslend­ingar áfram um að rækta sem allra mest af því grænmeti sem við neytum hér á landi og þeirra á meðal er undirritaður, en þrátt fyrir heilnæmi og hreinleika þess eru hlutfallslega ekki margir sem telja sig geta lifað á grænmetinu einu saman. Því mun kaffæring kjöt- og mjólkurframleiðslu ásamt afskiptaleysi yfirvalda af grein­unum aðeins verða til þess að innflutningur verður aukinn, það er að segja þegar og ef ekkert kemur í veg fyrir það, svo sem fjármála- hrun, heimsfaraldur veirusýkinga eða stórstyrjaldir.

Ekki byggt á sterkum vísindalegum rökum 

Hvað þarf að gera til að ekki fari illa í matvælaframleiðslu hér á landi? Jú, það þarf að fara að hlúa að og vernda greinina í stað þess að vinna gegn henni á beinan eða óbeinan máta. Það væri til dæmis gott ef stjórnmálasamtök létu ógert að tala gegn neyslu ákveðins hluta innlendrar landbúnaðarframleiðslu eins og flokkur umrædds ráð­herra gerði um árið með sínu „kjötlausa“ landsþingi.

Áróður fámenns hóps gegn kjötneyslu hérlendis byggir ekki á sterkum vísindalegum rökum, heldur fremur tilfinningum, vafasömum rannsóknum (eða engum) og ágiskunum. Íslenskar rannsóknir vantar, en nýbirt rannsókn fræði­manna í Landbúnaðarháskóla Íslands á losun kolefnis frá túnum í mýrlendi hér á landi sýnir að himinn og haf er á milli þeirrar ímynduðu losunar sem yfirvöld gefa upp og raunverulegrar losunar sem rannsóknin bendir til.

Slíkt hið sama gæti hæglega gilt um aðra þætti íslensks landbúnaðar, en það kemur ekki í ljós nema málin verði rannsökuð.

Stórefling innlendrar matvælaframleiðslu

Það má að lokum benda á að Miðflokkurinn hefur ítrekað lagt fram viðamikla þings­ályktunar­tillögu í 24 liðum um stóreflingu innlendrar matvælaframleiðslu og öruggt og fyrirsjáanlegt rekstrarumhverfi landbúnaðar.

Gott væri ef stjórnar­flokkarnir brytu odd af oflæti sínu og færu í að hrinda þessum tillögum í framkvæmd, ef ekki á illa að fara.

 

Högni Elfar Gylfason
Korná
Höfundur er sauðfjárbóndi
og áhugamaður um þjóðmálin
í víðu samhengi.

Við og sauðkindin
Lesendarýni 28. mars 2024

Við og sauðkindin

Sauðkindin hefur verið hluti af menningu okkar og gaf okkur margt af því sem þur...

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“
Lesendarýni 27. mars 2024

„Stórborgarelítan hefur hunsað bændur of lengi“

Þannig mæltist Camillu Cavendish, dálkahöfundi Financial Times (FT), þann 24. fe...

Landbúnaðarandúð
Lesendarýni 26. mars 2024

Landbúnaðarandúð

Fjölþátta ógnir steðja að íslenskri matvælaframleiðslu sem þó koma flestar úr sö...

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting
Lesendarýni 25. mars 2024

Bændur, norskir víkingar og sjálfbær landnýting

Eins langt aftur og Íslandssagan nær hefur landnýting og búskapur verið órofa he...

Girðingar meðfram vegum
Lesendarýni 25. mars 2024

Girðingar meðfram vegum

Oft eru gáfulegar umræður við kaffiborð í sveitum og þá sérstaklega ef kaffið er...

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?
Lesendarýni 20. mars 2024

Hvernig stóð á kúfi dauðsfalla eftir að veiran var að mestu horfin?

Mikill fjöldi ótímabærra dauðsfalla á síðustu misserum hefur ekki farið fram hjá...

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker
Lesendarýni 14. mars 2024

Þjóðlendukröfur í eyjar og sker

Óbyggðanefnd tók til meðferðarsvæði 12, með því að fjármálaráðuneytinu var tilky...

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?
Lesendarýni 13. mars 2024

Eignaupptaka í nafni sjálfbærrar landnýtingar?

Í Samráðsgátt stjórnvalda lágu fyrir skemmstu til umsagnar drög að reglugerð um ...