Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Skógarbeit getur reynst gott skjól fyrir sauðfé og jafnvel komið í staðinn fyrir hús í vondum vorveðrum.
Skógarbeit getur reynst gott skjól fyrir sauðfé og jafnvel komið í staðinn fyrir hús í vondum vorveðrum.
Mynd / Guðríður Baldvinsdóttir
Fréttir 30. júlí 2018

Tækifæri sauðfjárbænda geta legið í skógrækt

Höfundur: Bjarni Rúnars
Nýverið lauk Guðríður Baldvins­dóttir meistaranámi í skógfræði frá Land­búnaðarháskóla Íslands. Lokaverkefnið sem hún gerði nefnist „Áhrif mismunandi beitarþunga sauðfjár á ungan lerkiskóg og viðhorf skógar- og sauðfjárbænda til skógarbeitar.“
Guðríður gerði beitartilraun á rússalerki, sem er mest ræktaða trjátegundin til fjölnytjaskógræktar hérlendis. Tilraunin er sú fyrsta sinnar tegundar hér á landi og var framkvæmd í Garði í Kelduhverfi sumrin 2015 og 2016.
 
Guðríður Baldvinsdóttir telur að skógrækt ætti að vera sjálfsagður hluti af öllum nútíma búrekstri.
 
Óhætt var að beita sauðfé á ungan lerkiskóg
 
Í útdrætti verkefnisins segir að  gerðar hafi verið tilraunir með þrenns konar beitarþunga ásamt friðuðu hólfi og beittri afrétt til samanburðar. Skoðuð hafi verið áhrif á ungan lerkiskóg (9–14 ára) með um þriggja metra yfirhæð. Helstu niðurstöður voru þær að beitin hafði engin áhrif á vöxt og viðgang lerkisins. Engar skemmdir urðu á toppsprotum né berki. Hins vegar urðu bæði sjónræn og mælanlega marktæk áhrif af beit á greinar trjánna í þungbeitta og meðalbeitta beitarhólfinu. Engin lerkitré < 50 cm voru bitin og merkin voru mest á 1,5-2,5 m háum trjám. Rússalerki er almennt ekki eftirsótt af sauðfé og niðurstöður þessarar tilraunar sýndu að óhætt var að beita sauðfé á ungan lerkiskóg yfir sumarið, sem var á bilinu 10 cm til 301 cm á hæð, óháð beitarþunga, sem mestur var 0,67 ær/ha.
Marktæk beitaráhrif urðu einnig á botngróður. Almennt jukust þau með auknum beitarþunga. Þótt gróðursett birki hafi ekki verið hluti af tilrauninni þá er vert að geta þess að mikil beitaráhrif sáust á því í meðalbeitta og þungbeitta hólfinu.
 
Skógur er ekki bara skógur
 
Beitarskógar eru náttúrulegir eða ræktaðir skógar sem nýttir eru til beitar þótt þeir séu ekki skipulagðir sérstaklega til beitar. Það er þó hægt að aðlaga beitarskóga með ýmsum hætti að beitarnýtingunni með til dæmis tegundavali eða í umhirðuáætlun. Skógarbeit hefur verið stunduð hér á landi og víða erlendis allt frá örófi alda, mismikið þó á mismunandi tímum. Sérstaða Íslands felst aðallega í því að hér voru engir barrskógar áður fyrr og stór rándýr og/eða beitardýr í samkeppni við búpening sem er fágætt. Guðríður segir að íslensk skógarbeit hafi af illri nauðsyn verið stunduð hér á landi með hagsmuni búfjár í huga frekar en skógarins.
 
Kindum sleppt í tilraunahólf í Garði í Kelduhverfi
 
 
Skjólið gerir búpeningi gott
 
Guðríður segir að það skjól sem fylgir skóginum sé mikilvægur hluti skógarbeitar sem komi búpeningi og botngróðri til góða. Þekkt sé að skjóláhrif auki bæði uppskeru botngróðurs og vöxt búpenings. Í skóglendi vex eftirsóttur beitargróður, með skjólinu kemur meira af grösum og blómjurtum sem eru yfirleitt eftirsóttari til beitar en lynggróður. Guðríður segir að áhrif beitarinnar á trjágróðurinn sé margs konar og ráðist af mörgum þáttum. Einstakir plöntuhlutar geta verið skemmdir, sprotar og lauf bitin af, börkur nagaður eða nuddaður af, rætur skemmdar með traðki o.s.frv. Áhrif á skóg geta verið neikvæð svo sem að beit kemur í veg fyrir endurnýjun skógar þar sem beitin heldur niðri smáplöntum, eins og þekkt er úr íslenskum birkiskógum. Í vissum tilfellum getur beit haft góð áhrif á skóginn, sérstaklega þegar skógurinn samanstendur af lítt eftirsóttum trjátegundum, þar getur beit dregið úr samkeppni við aðrar plöntur. Beit getur einnig dregið úr sinumyndun, sem er einn mikilvægasti þátturinn í að draga úr hættu á skógareldum.
 
Bændur ættu að sjá tækifæri í skógrækt
 
Guðríður segir að skógrækt sé fyrst og fremst uppbygging mikilvægrar auðlindar og að viðarafurðir muni alltaf verða mikilvægar. Afleiðingar skógræktar séu jákvæðar svo sem aukin kolefnisbinding sem Landssamtök sauðfjárbænda hafi meðal annars samþykkt að stuðla að með aðgerðaáætlun. Þá stuðli skógrækt einnig að aukinni uppskeru í úthaga, hvort sem það er í formi trjáviðar, undirgróðurs eða jarðvegs. Hún segir jafnframt að beit í skógi sé góð viðbót við annað beitiland hvers bónda og það það geti gefið honum möguleika á að hlífa öðru landi fyrir beit. Skógarlundir og reitir heima við bæ geti t.d. komi að einhverju leyti í stað húsa í slæmum vorveðrum. Hins vegar þurfi að hafa í huga að beita virkri beitarstjórnun og vera vakandi fyrir því ef skógur fer að skemmast vegna beitar. Skógrækt ætti að vera sjálfsagður hluti af öllum nútíma búrekstri

 

Glæsilegt Íslandsmót í hestaíþróttum
Fréttir 11. júlí 2025

Glæsilegt Íslandsmót í hestaíþróttum

Íslandsmót fullorðinna og ungmenna var haldið á Brávöllum á Selfossi dagana 25. ...

Sýklalyfjaónæmar bakteríur í íslenskum svínum
Fréttir 11. júlí 2025

Sýklalyfjaónæmar bakteríur í íslenskum svínum

Matvælastofnun (MAST) greindi frá því í byrjun mánaðar að MÓSA bakteríur hefðu g...

Ársfundi LSB frestað aftur
Fréttir 11. júlí 2025

Ársfundi LSB frestað aftur

Í sumar hefur þurft að fresta ársfundi Lífeyrissjóðs bænda tvisvar.

Þrjár varnarlínur lagðar niður og hólfum fækkað
Fréttir 11. júlí 2025

Þrjár varnarlínur lagðar niður og hólfum fækkað

Þrjár sauðfjárveikivarnarlínur hafa verið lagðar niður og fækkar varnarhólfum um...

Hvíla þarf kartöflugarða í Þykkvabænum í þrjú ár
Fréttir 11. júlí 2025

Hvíla þarf kartöflugarða í Þykkvabænum í þrjú ár

Atvinnuvegaráðuneytið hefur sent kartöflubændunum í Hrauk í Þykkvabænum fyrirmæl...

Ný nálgun í vörnum gegn dýrasjúkdómum
Fréttir 10. júlí 2025

Ný nálgun í vörnum gegn dýrasjúkdómum

Róttækar breytingar eru að verða á regluverki varna gegn dýrasjúkdómum.

Salmonella á Kvíabóli
Fréttir 10. júlí 2025

Salmonella á Kvíabóli

Matvælastofnun (MAST) hefur sent út tilkynningu um að salmonella hafi greinst á ...

Rekstrarvandi vegna samdráttar í útflutningi
Fréttir 10. júlí 2025

Rekstrarvandi vegna samdráttar í útflutningi

Eftir þungan rekstur síðasta vetur glímir ullarvinnslufyrirtækið Ístex við fjárh...