Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Rannveig Lydia Benediktsdóttir, verkefnastjóri örnefnaskráningar hjá Landmælingum Íslands, sýnir Sigrúnu Magnúsdóttur umhverfisráðherra hvernig skráningin fer fram.
Rannveig Lydia Benediktsdóttir, verkefnastjóri örnefnaskráningar hjá Landmælingum Íslands, sýnir Sigrúnu Magnúsdóttur umhverfisráðherra hvernig skráningin fer fram.
Mynd / LMÍ
Lesendarýni 13. desember 2016

Skráning örnefna heima í héraði

Höfundur: Gunnar H. Kristinsson
Ekki þarf að fjölyrða um mikilvægi örnefna og þeirra menningarverðmæta sem felast í örnefnum á Íslandi. Breytingar í atvinnuháttum og tækni á undanförnum áratugum hafa þó orðið til þess að þekking manna á örnefnum hefur minnkað og vitneskja um þau er hætt að ganga mann fram af manni. 
 
Til að varðveita þessi örnefni og staðsetningu þeirra er því mikilvægt að fá aðstoð staðkunnugra við að merkja þau á kort eða loftmynd þannig að þau verði aðgengileg til framtíðar í örnefnagrunni.
 
Árið 2015 voru lög um örnefni samþykkt á Alþingi en markmið þeirra er meðal annars að stuðla að verndun örnefna og nafngiftarhefðar í landinu sem hluta af íslenskum menningararfi og tryggja að honum verði viðhaldið handa komandi kynslóðum. Í lögunum kemur einnig fram að Landmælingar Íslands skuli sjá um skráningu, viðhald og miðlun örnefnagrunns í samráði við Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. 
 
Kort sem sýnir örnefni fyrir og eftir skráningu heimamanna í Reykjadal í Þingeyjarsveit.
 
Örnefnagrunnurinn er aðgengi­legur öllum án gjaldtöku og undanfarin ár hafa Landmælingar gert staðkunnugum kleift að skrá örnefni í þennan örnefnagrunn og eru nú þegar um 110.000 örnefni í honum. Þar hefur munað mest um samstarf við heimildarmenn og skráningaraðila víða um land og hafa ýmis stærri og smærri verkefni á sviði örnefnaskráningar verið í gangi. 
 
Sem dæmi um verkefni má nefna að menningarfélagið Urðarbrunnur í Þingeyjarsveit hefur skráð örnefni beint inn í örnefnagrunn með því að nota örnefnaskráningarveftól Landmælinga Íslands. Þar vinna skráningaraðilar náið með heimafólki og staðkunnugum og nýta sér skjávarpa til að varpa loftmyndum upp á tjald og skrá jafnóðum örnefni sem fláka, línur og punkta samkvæmt tilsögn heimildarmanna á hverri jörð. 
 
Félag aldraðra í Borgarfjarðar­dölum hefur lokið skráningu á sínu svæði en þar var valin sú leið að teikna fláka, línur og punkta á útprentaðar loftmyndir og vísa í númer úr örnefnalýsingum jarða. Skráningaraðili tekur svo við myndunum og skráir örnefnin inn í örnefnagrunn. Þannig eru örnefnalýsingar jarða alltaf lykillinn að skráningunni ásamt staðkunnugum heimamanni. 
 
Að auki má nefna að fjöldi einstaklinga hefur verið að skrá í örnefnagrunninn um allt land. Sem dæmi um hve mikilvægt framlag hvers og eins er má nefna að Gunnþóra Gunnarsdóttir frá Hnappavöllum skráði og staðsetti um 500 örnefni og Sigurgeir Jónsson á Fagurhólsmýri skráði og staðsetti um 800 örnefni en Sigurgeir, sem lést í árslok 2015, var elsti skráningaraðili stofnunarinnar sem skráði beint inn í örnefnagrunn
 
Staðkunnugir heimildarmenn, flest eldra fólk, gegnir lykilhlutverki við staðsetningu örnefna. Ekki væri mögulegt að staðsetja örnefni úr örnefnalýsingum jarða með jafn mikilli vissu og hraða án þeirra. Það er því mikilvægt að fá fleiri í lið skráningaraðila örnefna og flýta því björgunarstarfi sem um er að ræða á þessum mikilvæga menningararfi.
 
Þeir sem hafa áhuga á samstarfi um örnefnasöfnun geta haft samband við Landmælingar Íslands í netfangið lmi@lmi.is eða í síma 430 9000.
 
Gunnar H. Kristinsson
Framleiðsla á náttúrulegum plöntuvarnarefnum
Fréttir 28. september 2023

Framleiðsla á náttúrulegum plöntuvarnarefnum

Algalíf, íslenska líftæknifyrirtækið, stefnir á að hasla sér völl í framleiðslu ...

Innviðauppbygging til 2025
Fréttir 28. september 2023

Innviðauppbygging til 2025

Fara á í 127 verkefni fram til ársins 2025 við uppbyggingu innviða til að mæta á...

Samfélagsleg ábyrgð í forgrunni
Fréttir 28. september 2023

Samfélagsleg ábyrgð í forgrunni

Sjávarútvegsráðstefnan 2023 verður haldin 2.–3. nóvember í Hörpu. Áhersluatriði ...

Heilt sumar eyðilagt hjá geitabóndanum Höllu
Fréttir 27. september 2023

Heilt sumar eyðilagt hjá geitabóndanum Höllu

Í síðasta tölublaði Bændablaðsins greindum við frá því að Halla Sigríður Steinól...

Vex fiskur um hrygg í rannsóknum, tilraunum og erlendu samstarfi
Fréttir 26. september 2023

Vex fiskur um hrygg í rannsóknum, tilraunum og erlendu samstarfi

Nemendur Landbúnaðarháskóla Íslands vinna fjölbreyttar rannsóknir og tilraunaver...

2.500 tonna kornþurrkstöð borgi sig frekar
Fréttir 26. september 2023

2.500 tonna kornþurrkstöð borgi sig frekar

25 af 33 eyfirskum bændum sem spurðir voru, sögðu að þeir myndu myndu nýta sér k...

Lífræni dagurinn haldinn hátíðlegur í Kaffi Flóru
Fréttir 25. september 2023

Lífræni dagurinn haldinn hátíðlegur í Kaffi Flóru

Lífræni dagurinn var haldinn hátíðlegur víðs vegar um landið laugardaginn 16. se...

Ágúst verður forstöðumaður
Fréttir 25. september 2023

Ágúst verður forstöðumaður

Ágúst Sigurðsson hefur verið skipaður forstöðumaður Lands og skógar, nýrrar stof...