Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 8 ára.
Rannveig Lydia Benediktsdóttir, verkefnastjóri örnefnaskráningar hjá Landmælingum Íslands, sýnir Sigrúnu Magnúsdóttur umhverfisráðherra hvernig skráningin fer fram.
Rannveig Lydia Benediktsdóttir, verkefnastjóri örnefnaskráningar hjá Landmælingum Íslands, sýnir Sigrúnu Magnúsdóttur umhverfisráðherra hvernig skráningin fer fram.
Mynd / LMÍ
Lesendarýni 13. desember 2016

Skráning örnefna heima í héraði

Höfundur: Gunnar H. Kristinsson
Ekki þarf að fjölyrða um mikilvægi örnefna og þeirra menningarverðmæta sem felast í örnefnum á Íslandi. Breytingar í atvinnuháttum og tækni á undanförnum áratugum hafa þó orðið til þess að þekking manna á örnefnum hefur minnkað og vitneskja um þau er hætt að ganga mann fram af manni. 
 
Til að varðveita þessi örnefni og staðsetningu þeirra er því mikilvægt að fá aðstoð staðkunnugra við að merkja þau á kort eða loftmynd þannig að þau verði aðgengileg til framtíðar í örnefnagrunni.
 
Árið 2015 voru lög um örnefni samþykkt á Alþingi en markmið þeirra er meðal annars að stuðla að verndun örnefna og nafngiftarhefðar í landinu sem hluta af íslenskum menningararfi og tryggja að honum verði viðhaldið handa komandi kynslóðum. Í lögunum kemur einnig fram að Landmælingar Íslands skuli sjá um skráningu, viðhald og miðlun örnefnagrunns í samráði við Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. 
 
Kort sem sýnir örnefni fyrir og eftir skráningu heimamanna í Reykjadal í Þingeyjarsveit.
 
Örnefnagrunnurinn er aðgengi­legur öllum án gjaldtöku og undanfarin ár hafa Landmælingar gert staðkunnugum kleift að skrá örnefni í þennan örnefnagrunn og eru nú þegar um 110.000 örnefni í honum. Þar hefur munað mest um samstarf við heimildarmenn og skráningaraðila víða um land og hafa ýmis stærri og smærri verkefni á sviði örnefnaskráningar verið í gangi. 
 
Sem dæmi um verkefni má nefna að menningarfélagið Urðarbrunnur í Þingeyjarsveit hefur skráð örnefni beint inn í örnefnagrunn með því að nota örnefnaskráningarveftól Landmælinga Íslands. Þar vinna skráningaraðilar náið með heimafólki og staðkunnugum og nýta sér skjávarpa til að varpa loftmyndum upp á tjald og skrá jafnóðum örnefni sem fláka, línur og punkta samkvæmt tilsögn heimildarmanna á hverri jörð. 
 
Félag aldraðra í Borgarfjarðar­dölum hefur lokið skráningu á sínu svæði en þar var valin sú leið að teikna fláka, línur og punkta á útprentaðar loftmyndir og vísa í númer úr örnefnalýsingum jarða. Skráningaraðili tekur svo við myndunum og skráir örnefnin inn í örnefnagrunn. Þannig eru örnefnalýsingar jarða alltaf lykillinn að skráningunni ásamt staðkunnugum heimamanni. 
 
Að auki má nefna að fjöldi einstaklinga hefur verið að skrá í örnefnagrunninn um allt land. Sem dæmi um hve mikilvægt framlag hvers og eins er má nefna að Gunnþóra Gunnarsdóttir frá Hnappavöllum skráði og staðsetti um 500 örnefni og Sigurgeir Jónsson á Fagurhólsmýri skráði og staðsetti um 800 örnefni en Sigurgeir, sem lést í árslok 2015, var elsti skráningaraðili stofnunarinnar sem skráði beint inn í örnefnagrunn
 
Staðkunnugir heimildarmenn, flest eldra fólk, gegnir lykilhlutverki við staðsetningu örnefna. Ekki væri mögulegt að staðsetja örnefni úr örnefnalýsingum jarða með jafn mikilli vissu og hraða án þeirra. Það er því mikilvægt að fá fleiri í lið skráningaraðila örnefna og flýta því björgunarstarfi sem um er að ræða á þessum mikilvæga menningararfi.
 
Þeir sem hafa áhuga á samstarfi um örnefnasöfnun geta haft samband við Landmælingar Íslands í netfangið lmi@lmi.is eða í síma 430 9000.
 
Gunnar H. Kristinsson
Nám í skapandi sjálfbærni á háskólastig
Fréttir 20. maí 2025

Nám í skapandi sjálfbærni á háskólastig

Námi í skapandi sjálfbærni á Hallormsstað verður frá og með næsta hausti haldið ...

Stuðlagil fékk hæsta styrkinn
Fréttir 20. maí 2025

Stuðlagil fékk hæsta styrkinn

Alls hlutu 28 verkefni styrk úr Framkvæmdasjóði ferðamannastaða en heildarupphæð...

Hátt hlutfall óholls matar
Fréttir 20. maí 2025

Hátt hlutfall óholls matar

Næstum helmingur orkunnar í fæðu fullorðinna Íslendinga á aldrinum 18–80 ára kem...

Nýr forstöðumaður byggingarsviðs
Fréttir 19. maí 2025

Nýr forstöðumaður byggingarsviðs

Límtré-Vírnet ehf. hefur ráðið Gísla Símonarson sem forstöðumann byggingarsviðs....

Eftirlitsnefnd vegna Hvammsvirkjunar
Fréttir 19. maí 2025

Eftirlitsnefnd vegna Hvammsvirkjunar

Sveitarstjórnir Skeiða- og Gnúpverjahrepps og Rangárþings ytra hafa ákveðið að s...

Sólarselluvaraafl á Grund í Eyjafirði
Fréttir 19. maí 2025

Sólarselluvaraafl á Grund í Eyjafirði

Nýlega var sett upp sólarorkukerfi á kúabúinu Grund I og II í Eyjafirði, sem mun...

Hávaði á hestasýningum á við loftpressuhljóð
Fréttir 19. maí 2025

Hávaði á hestasýningum á við loftpressuhljóð

Vaxandi hávaða gætir á reiðhallasýningum og hestamótum og hafa dýraverndunarsamt...

Upplýsingaóreiða í matvælaheiminum
Fréttir 16. maí 2025

Upplýsingaóreiða í matvælaheiminum

Algjör ringulreið ríkir í umhverfismerkingum matvæla og upplýsingaóreiða tengd m...