Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 9 ára.
Mæði-visnuveirur í sauðfé og tengslin við alnæmi
Mynd / Vilmundur Hansen
Fréttir 2. febrúar 2015

Mæði-visnuveirur í sauðfé og tengslin við alnæmi

Höfundur: Vilmundur Hansen

Vísindauppgötvanir á Íslandi tengdar veirusjúkdómum í sauðfé og mikilvægi þeirra fyrir skilning á alnæmisveirunni voru meginefni erindis sem Halldór Þormar, prófessor emeritus í frumulíffræði við Háskóla Íslands, flutti fyrir skömmu.

Halldór tók þátt í afar merkilegum rannsóknum á veirum í sauðfé að Keldum á sínum tíma. Í erindi sínu rakti Halldór meðal annars aðdraganda rannsóknanna.

Karakúlfé bar með sér veiru

Halldór sagði að árið 1933 hafi ríkisstjórn Íslands ákveðið að leyfa innflutning á fé af karakúlkyni, 5 ám og 15 hrútum, frá Þýskalandi til þess að bændur gætu hafið framleiðslu á verðmætum lambskinnum fyrir loðkápur, eða persneska pelsa, sem þá voru í háu verði.
„Karakúlféð er upprunnið í Úzbekistan og hefur verið ræktað í fjallahéruðum Mið-Asíu í meira en 3.000 ár. Á Vesturlöndum hefur það einkum verið ræktað til skinnaframleiðslu. Skinnin eru tekin af lömbum sem er lógað innan þriggja daga gömlum þegar feldurinn er enn þéttur og hrokkinn.

Féð sem var flutt til Íslands virtist heilbrigt og án smitsjúkdóma. Það var haft í sóttkví í tvo mánuði í Þerney á Kollafirði áður en því var dreift til bænda út um allt land. Flest mun þó hafa farið til Búnaðarskólans á Hólum. Tveimur árum seinna kom áður óþekktur sjúkdómur upp í sauðfé á bæjum þar sem karakúlhrútar höfðu verið hýstir með íslenska fénu, og mátti rekja sýkinguna beint til þeirra.“

Stórfelldur niðurskurður

Smám saman kom í ljós að fénu fylgdi ekki bara einn sjúkdómur heldur nokkrir sem komu í ljós á fimm ára tímabili. Þetta voru votamæði, garnaveiki, mæði (þurramæði) og visna.

Sjúkdómarnir breiddust hratt út og dánartíðni vegna þeirra var há og þeir því mikil ógn við sauðfjárrækt í landinu. Árið 1944 var ákveðið að reyna að útrýma sýkingunni með niðurskurði og það tókst að lokum eftir tíu ára baráttu. Ísland er eina landið í heiminum þar sem tekist hefur að eyða þessum sjúkdómum eftir að þeir hafa komið upp.

Í fyrirlestrinum kom fram að það hafi verið læknarnir Níels Dungal og Guðmundur Gíslason sem greindu votamæði og mæði.

Alnæmisveira og 30 ára gamlar rannsóknir á Keldum

Alnæmisveiran ræktaðist fyrst árið 1983 og árið 1985 sýndi raðgreining á erfðaefninu að hún var af flokki lentiveira. Um 30 árum áður höfðu fyrstu lentiveirurnar verið ræktaðar og rannsakaðar  á Tilraunastöð Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum. Veirurnar ollu sjúkdómunum visnu og mæði, sem Björn Sigurðsson læknir, fyrsti forstöðumaður Tilraunastöðvarinnar, nefndi hæggenga smitsjúkdóma og urðu alþjóðlega þekktir sem „slow infections“. Nafnið lentiveirur má rekja til þeirra, en lentus þýðir hægur á latínu.

„Kenning Björns um hæggenga smitsjúkdóma var að langur tími, mánuðir eða ár, líði frá smiti og þar til að sjúkdómseinkenni koma fram og að eftir að einkenni koma fram ágerist þau hægt og endi með banvænum sjúkdómi.“

Friðheimar kaupa Jarðarberjaland
Fréttir 5. desember 2024

Friðheimar kaupa Jarðarberjaland

Eigendur Friðheima, Knútur Rafn Ármann og Helena Hermundardóttir, munu taka við ...

Áfrýjar dómi
Fréttir 5. desember 2024

Áfrýjar dómi

Undanþágur kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum féllu úr gildi með dómi Héraðsdó...

Mismunur bændum í óhag
Fréttir 5. desember 2024

Mismunur bændum í óhag

Í dag kostar 306 krónur að framleiða lítra af mjólk samkvæmt nýsamþykktum verðla...

Vegaframkvæmdum forgangsraðað
Fréttir 4. desember 2024

Vegaframkvæmdum forgangsraðað

Alls verður rúmum 27 milljörðum króna ráðstafað til framkvæmda og viðhalds á veg...

Hrossafeitin mýkri fyrir húðina
Fréttir 4. desember 2024

Hrossafeitin mýkri fyrir húðina

Fremur mun fátítt að hrossafeiti sé notuð í sápuframleiðslu hérlendis. Úr tíu kí...

Nýr skóli byggður
Fréttir 3. desember 2024

Nýr skóli byggður

Fyrsta skóflustungan var tekin á dögunum að nýjum Bíldudalsskóla sem verður samr...

Ávextir beint frá spænskum bónda
Fréttir 3. desember 2024

Ávextir beint frá spænskum bónda

Rekstur norðlenska innflutnings­fyrirtækisins Fincafresh hefur vaxið jafnt og þé...

Félagssálfræðilegur munur milli sveitarfélaga
Fréttir 2. desember 2024

Félagssálfræðilegur munur milli sveitarfélaga

Vonast er til að að aukin þekking á sálfræðilegum hliðum byggðamála geti stuðlað...