Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 7 ára.
Hæg viðkoma hjá skötu
Á faglegum nótum 18. júní 2018

Hæg viðkoma hjá skötu

Höfundur: Vilmundur Hansen

Á miðunum umhverfis landið hafa fundist 15 tegundir af ættbálki skatna. Algengastar eru skata (Raja batis), tindaskata (R. radiata), hvítskata (R. lintea), skjótta skata (R. hyperborea) og Maríuskata (Bathyraja spinicauda).


Meðal sjómanna er algengt að nota samheitið náskata yfir allar skötur nema skötu og tindaskötu. Hins vegar er einnig til sérstök tegund sem heitir náskata og veldur það stundum ruglingi. Eiginlegar skötur (R. batis) geta náð allt að 2,5 metrum á lengd og orðið um 100 kíló að þyngd. Þær eru auðgreindar frá öðrum tegundum á því að neðra borðið er grátt og oft með hríslóttum blásvörtum rákum.

Líf byrjaði í sjónum

Haf eða sjór þekur 71% af yfirborði jarðar.  Selta sjávar er um 3,5%. Talið er að allt líf hafi hafist í vatni en sumar lífverur byrjuðu síðar að færa sig upp á yfirborðið og af þeim er talið að líf á yfirborðinu sé komið.

Þörungar til manneldis

Aldagömul hefð er fyrir að nýta þörunga til manneldis í Japan, Kína og Kóreu. Þörungar  eru ríkir af steinefnum, snefilefnum og vítamínum. Sem dæmi um matvæli má nefna sushi, wasabi, nori og kombu. Söl og marinkjarni eru vel þekkt fæða hérlendis.

Þörungar eru einnig notaðir í fóður, lífeldsneyti og í húðvörur.

Rostungar við Ísland

Rostungar (Odobenus rosmarus), helst ungir brimlar, eiga það til að heimsækja Ísland þótt slíkt sé sjaldgæft en rostungar tilheyra flokki hreifadýra eins og selir. Leifar rostungsbeina og tanna hafa fundist víða um land og stundum langt frá landi og þykja benda til þess að mikið hafi verið af rostungi hér á ísöld og fyrir landnám. Síðast sást rostungur eða rosmhvalur eins og þeir eru stundum kallaðir á Íslandi í Ófeigsfirði á Ströndum í ágúst 2008. Sá var brimill og vó um hálft tonn og hafði skriðið milli 30 og 40 metra upp á land en drapst skömmu eftir að hann fannst.

Furðuleg ævisaga áls

Fullvaxnir Evrópuálar hrygna í Þanghafinu út af Mexíkóflóa. Ekki hefur tekist að staðsetja hrygningarstöðvarnar nákvæmlega og enn hefur engin hrognafull hrygna eða hrogn fundist í sjó en talið er að hrygningin fari fram í febrúar til apríl á 400 til 700 metra dýpi.

Hvalur í Jónsbók

Í Jónsbók er langur bálkur um hvali og hvalnytjar. Þar er m.a. kveðið á um að ef hval sem í er hvaljárn eða spjót rekur beri að skipta honum milli landeiganda, eiganda járnsins og fátækra.  Spjótveiðar voru stundaðar á hvölum á miðöldum en spjótið samanstóð af tréskafti og haus eða hvaljárni. Ólíkt skutlunum var engin taug í hvaljárnunum og því ekki möguleiki á að draga hvalinn á land eða tryggja sér skrokkinn með öðrum hætti. Hvalveiðimennirnir urðu að bíða þess að hvalurinn dræpist úr blóðeitrun og treysta því að skrokkinn ræki dögum eða jafnvel vikum seinna. Því voru hvaljárnin merkt eigendum sínum, mörkin voru þinglýst, og hlaut eigandi merkts járns skotmannshlutann sem var helmingur hvalsins.

Skylt efni: Stekkur

Hörð andstaða gegn breytingum í samkeppnisátt
Fréttir 10. nóvember 2025

Hörð andstaða gegn breytingum í samkeppnisátt

Umsagnarferli um umdeild frumvarpsdrög þar sem breyta á búvörulögum, lauk 24. ok...

Raflínunefnd umdeild
Fréttir 10. nóvember 2025

Raflínunefnd umdeild

Sveitarfélög og hagsmunasamtök landeigenda hafa gagnrýnt fyrirhugaða stofnun raf...

Auknar rekstrartekjur RML
Fréttir 10. nóvember 2025

Auknar rekstrartekjur RML

Stjórn Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins (RML) hélt ársfund í Borgarnesi til þe...

Ísland verði í leiðandi hlutverki
Fréttir 10. nóvember 2025

Ísland verði í leiðandi hlutverki

Stefnumótunarvinna hefur verið sett í gang um framtíð jarðhitanýtingar á Íslandi...

Munu sækjast eftir nýju blóðtökuleyfi
Fréttir 10. nóvember 2025

Munu sækjast eftir nýju blóðtökuleyfi

Forsvarsmenn Ísteka ehf. hafa hug á að sækja um nýtt leyfi til blóðtöku úr fylfu...

Umdeildir virkjanakostir í biðflokk
Fréttir 10. nóvember 2025

Umdeildir virkjanakostir í biðflokk

Jóhann Páll Jóhannsson vill Kjalölduveitu og virkjanakosti í Héraðsvötnum, það e...

Leiðir til áburðarsparnaðar í landbúnaði
Fréttir 7. nóvember 2025

Leiðir til áburðarsparnaðar í landbúnaði

Leiðir til áburðarsparnaðar í landbúnaði, sem hluti af nýjum áherslum og forgang...

Dilkakjötsframleiðsla dróst saman um 12%
Fréttir 7. nóvember 2025

Dilkakjötsframleiðsla dróst saman um 12%

Dilkakjötsframleiðsla var 12% minni nú í september en í sama mánuði á síðasta ár...