Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 1 árs.
Banani 20017 frá Vatnsenda í Eyjafirði. Hann stendur efstur í heildareinkunn allra nauta í augnablikinu.
Banani 20017 frá Vatnsenda í Eyjafirði. Hann stendur efstur í heildareinkunn allra nauta í augnablikinu.
Mynd / Aðsendar
Fréttir 14. nóvember 2022

Gjörbylting kynbótakerfisins

Höfundur: Guðrún Hulda Pálsdóttir

Erfðamengisúrval hefur verið innleitt í kynbótastarf íslensku mjólkurkýrinnar og markar það stór tímamót í íslenskri nautgriparækt.

Hið nýja skipulag gerir það að verkum að kynbótaframfarir verða örari með styttra ættliðabili og öruggara kynbótamati einstakra gripa. Í stuttu og mjög einfölduðu máli felur þetta í sér að greining á erfðamengi einstaklinga verði notað til að reikna út hversu efnilegir gripir eru til framræktunar á íslensku mjólkurkúnni.

Á þessu ári byrjuðu kúabændur að taka sjálfir sýni úr nýfæddum kvígukálfum um leið og þeir eru merktir. Þessir gripir hafa fengið arfgerðargreiningu.

Erfðamatið ljóst frá upphafi

Niðurstöður fyrstu keyrslu á erfðamati, það er nýju kynbóta- mati, hefur verið lesið inn í skýrsluhaldskerfið Huppu og geta þeir sem sendu sýni úr kvígum í arfgreiningu séð erfðamat gripa sinna. Með því geta bændur fengið mat á því hversu góður gripurinn getur orðið þegar hann er aðeins nokkurra mánaða gamall, í stað þess að fá slíkt mat eftir fyrsta burð.

Þeir gripir sem ekki hafa arfgerðargreiningu fá kynbótamat í hinu nýja erfðamengisúrvali.

Breytingarnar bera með sér að minna verður um tilviljanir og öryggi við val á kynbótagripum verður meira. Hægt verður að leggja betra mat á eiginleika sem erfitt hefur verið að mæla, s.s. endingu og skap.

Hákon 21007 frá Skeiðháholti 1 á Skeiðum, yngsta nautið sem nú kemur til notkunar.

Breytingar strax

Þó nokkrar breytingar munu verða á kynbótastarfi nautgriparæktarinnar með innleiðingu erfðamengisúrvals. Fyrir það fyrsta mun notkun óreyndra nauta heyra sögunni til. Þannig verður aðeins um að ræða naut í notkun sem verða þá allt niður í rúmlega ársgömul. Samhliða því verður tilnefningu sérstakra nautsfeðra hætt. Val nautsmæðra mun taka breytingum og verða öruggara og betra en áður.

„Það mun byggja á arfgreiningum og erfðamati þeirra sjálfra enda mun meirihluti kúa í framleiðslu verða arfgreindur innan þriggja ára. Þannig styrkja sýnatökur úr kvígum og arfgreiningar þeirra val nautsmæðranna í framtíðinni“, segir í tilkynningu frá RML.

Fleiri árgangar í boði

Þá tók Fagráð í nautgriparækt þá ákvörðun að hafa 22 naut í notkun á næstunni og er það val byggt á erfðamati. Munu nautin vera úr fleiri árgöngum en áður, enda hafa þær upplýsingar sem fyrir liggja geta metið gæði nauta til framtíðar.

Af nautum í notkun eru t.d. tvö fædd árið 2021 og það yngsta aðeins 19 mánaða gamalt. Fimm eru fædd árið 2020 og fjögur árið 2019. Nautin 22 eru undan fjórtán feðrum. „Rétt er taka skýrt fram að mat þessara gripa getur átt eftir að breytast og innbyrðis röð þeirra riðlast eftir því sem upplýsingar um dætur þeirra berast. Þannig er óvíst að það naut sem er með hæst erfðamat nú verði það eftir næstu keyrslu og svo koll af kolli. Hins vegar er ljóst að þessi hópur nauta er úr hópi þeirra bestu sem um ræðir,“ segir í frétt RML.

Gríðarlegur ávinningur

„Verkefnið um erfðamengisúrval hefur verið stærsta verkefni nautgriparæktarinnar síðustu ár. Þetta er kostnaðarsamt verkefni sem hefur verið unnið í nánu og góðu samstarfi allra aðila greinarinnar; LK, BÍ, RML, mjólkuriðnaðinum, Fagráði í nautgriparækt og síðast en ekki síst bændum sjálfum.

Ávinningur verkefnisins felst fyrst og fremst í auknum erfðaframförum sem sérfræðingar telja að geti numið um 85 milljónum króna á ári. Auk þess getur sparnaður vegna minna umfangs við nautahald og sæðistöku numið tugum milljóna króna á ári. Þegar heildardæmið er reiknað er talið að ávinningur af innleiðingu erfðamengisúrvals muni nema a.m.k. um 40 milljónum króna á ári í minnkuðum framleiðslukostnaði fyrir mjólkuriðnaðinn í heild.
Ég fagna þessum merkilegu tímamótum framfara nú á sama tíma og greinin stendur frammi fyrir gríðarlegum áskorunum í auknum aðfanga- og fjámagnskostnaði.

Aukin afköst og minni sóun leiða einnig af sér minni losun frá greininni og því má segja að innleiðing erfðamengisúrvals sé ein stærsta loftslagsaðgerð íslenskrar mjólkurframleiðslu,“ segir Herdís Magna Gunnarsdóttir formaður deildar nautgripabænda hjá Bændasamtökum Íslands.

Líklegt þykir að í náinni framtíð verði sett inn í reglugerð skylda kúabænda til að taka sýni úr nýfæddum kvígukálfum til að efla og styrkja erfðamengisúrvalið.

Listi yfir naut sem eru til notkunar núna:

Bikar 16008 frá Stóru-Hildisey 2 í Landeyjum, f. Bambi 08049, mf. Vindill 05028,

Jarfi 16016 frá Helgavatni í Þverárhlíð, f. Bambi 08049, mf. Stíll 04041,

Herkir 16069 frá Espihóli í Eyja- firði, f. Gustur 09003, mf. Baldi 06010,

Þróttur 17023 frá Ósi í Hval- fjarðarsveit, f. Klettur 08030, mf. Þræll 09068,

Búkki 17031 frá Lundi í Lundar- reykjadal, f. Dropi 10077, mf. Bolti 09021,

Ós 17034 frá Espihóli í Eyjafirði, f. Úlli 10089, mf. Kambur 06022,

Títan 17036 frá Káranesi í Kjós, f. Úranus 10081, mf. Dynjandi 06024,

Óberon 17046 frá Skeiðháholti 1 á Skeiðum, f. Úranus 10081, mf. Skalli 11023,

Barón 17050 frá Bryðjuholti í Hrunamannahr., f. Úlli 10089, mf. Laufás 08003,

Ítali 17056 frá Stóru-Reykjum í Flóa, f. Úlli 10089, mf. Þáttur 08021,

Beykir 18031 frá Brúnastöðum í Flóa, f. Gýmir 11007, mf. Baldi 06010,

Tindur 19025 frá Hvanneyri í Andakíl, f. Sjarmi 12090, mf. Klettur 08030,

Skáldi 19036 frá Skáldsstöðum í Eyjafirði, f. Bárður 13027, mf. Klettur 08030,

Kvóti 19042 frá Ytri-Tjörnum í Eyjafirði, f. Sjarmi 12090, mf. Úlli 10089,

Samson 19060 frá Egilsstöðum á Völlum, f. Steri 13057, mf. Baldi 06010,

Marmari 20011 frá Glitstöðum í Norðurárdal, f. Jörfi 13011, mf. Bambi 08049,

Banani 20017 frá Vatnsenda í Eyjafirði, f. Jörfi 13011, mf. Bambi 08049,

Svarfi 20027 frá Hofsá í Svarfaðardal, f. Jörfi 13011, mf. Bambi 08049,

Keilir 20031 frá Brúnastöðum í Flóa, f. Hálfmáni 13022, mf. Bolti 09021,

Garpur 20044 frá Birtingaholti 1 í Hrunamannahr., f. Jörfi 13011, mf. Bambi 08049,

Óðinn 21002 frá Birtingaholti 4 í Hrunamannahr., f. Kláus 14031, mf. Úlli 10089

Hákon 21007 frá Skeiðháholti 1 á Skeiðum, f. Ýmir 13051, mf. Fossdal 10040.

Passíusálmar sr. Hallgríms
Fréttir 29. mars 2024

Passíusálmar sr. Hallgríms

Passíusálmarnir verða fluttir í Hallgrímskirkju á föstudaginn langa.

Halla tekur upp Íslenskt staðfest
Fréttir 28. mars 2024

Halla tekur upp Íslenskt staðfest

Halla Sif Svansdóttir Hölludóttir, garðyrkjubóndi og eigandi Sólskins grænmetis ...

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands
Fréttir 27. mars 2024

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands

Fjölmörg mál voru til afgreiðslu á nýliðnu Búnaðarþingi 2024, úr fimm nefndum, s...

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025
Fréttir 27. mars 2024

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025

Matvælaráðuneytið hefur tilkynnt um frestun á gildistöku banns við endurnýtingu ...

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi
Fréttir 27. mars 2024

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi

Fyrirkomulag landbúnaðarstuðningskerfis á Íslandi mun taka miklum breytingum ef ...

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst
Fréttir 26. mars 2024

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst

Fyrrverandi sláturhússtjóri á Vopnafirði ætlar ekki að láta deigan síga þrátt fy...

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal
Fréttir 26. mars 2024

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal

Niðurskurður á sauðfé frá bæjunum Eiðsstöðum og Guðlaugsstöðum í Blöndudal fór f...

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga
Fréttir 26. mars 2024

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga

Kornræktarfélag Suðurlands verður endurvakið sem viðskiptavettvangur ræktenda og...