Aðbúnaður nautgripa á Indlandi getur verið æði ólíkur á milli búa.
Aðbúnaður nautgripa á Indlandi getur verið æði ólíkur á milli búa.
Mynd / Snorri Sigurðsson
Á faglegum nótum 13. janúar 2025

Indversk mjólkurframleiðsla enn að aukast

Höfundur: Snorri Sigurðsson

Á sama tíma og mjólkurframleiðsla virðist standa nokkuð í stað eða jafnvel dragast heldur saman í Evrópu, þá er allt annar gangur í þessari búgrein í Asíu og Afríku.

Þar vaxa búgreinar sem byggja á framleiðslu mjólkurafurða enda mikil eftirspurn eftir þessum vörum, sér í lagi í þróunarlöndunum þar sem fleiri og fleiri hafa sem betur fer áttað sig á mikilvægi þessara afurða til að fullnægja næringarþörfum íbúanna. Auk þess vegnar bændum þróunarlandanna, sem eru með nautgripi, alla jafna betur en bændum sem einvörðungu eru í grænmetis- korn-, geita- eða sauðfjárrækt.

Skýringin er talin helst felast í reglulegu tekjuflæði vegna mjólkursölu, en mjólkurframleiðsla er nánast eina búgreinin í þróunarlöndunum sem gefur bændum tekjur allt árið um kring. Þá hefur afurðaverð mjólkur og mjólkurafurða haldist nokkuð vel í hendur við raunkostnað framleiðslunnar og hættan á því að framleiða með tapi er minni en í búgreinum sem eingöngu fá tekjur einu sinni á ári.

Mesta framleiðsla í heimi

Indland er í dag langstærsta framleiðsluland heims, enda landið sjálft gríðarlega stórt svo það þarf vart að koma á óvart að landið standi framarlega í mjólkurframleiðslu. Áætlað er að mjólkurframleiðsla landsins í ár verði um 216,5 milljarðar lítra, eða um 1.500 sinnum meiri mjólkurframleiðsla en ársframleiðslan á Íslandi er! Indland ber raunar höfuð og herðar yfir önnur lönd og er í dag eitt og sér með um 20% allrar mjólkurframleiðslu heimsins!

Mjólk og mjólkurvörur eru einnig afar mikilvægur hluti af mataræði Indverja og því rík hefð fyrir neyslu mjólkurvara í landinu. Þá hefur efnahagur landsmanna vaxið mikið undanfarin ár og alþekkt er samhengi aukinnar neyslu mjólkurvara og aukinna ráðstöfunartekna. Það þarf því ekki að koma á óvart að mikill vöxtur er í búgreininni á Indlandi og undanfarin ár hefur framleiðslan vaxið jafnt ár frá ári, bæði frá bændum með mjólkurkýr en einnig bændum sem búa með vatnabuffalóa, en mjólk þeirra er ekki síður vinsæl á Indlandi.

Dæmi um kúabú í stærra lagi á Indlandi þar sem allir gripir liggja á taði.

Útflutningur hafinn

Nú er svo komið að landið er þegar orðið nokkuð stór útflytjandi á mjólkurvörum en ekki eru nema fáir áratugir síðan landið var háð innflutningi mjólkurvara. Útflutningurinn er þó enn fyrst og fremst í formi hráefna fyrir afurðavinnslur og því algengast að útflutningurinn sé í formi mjólkurdufts í stórum sekkjum eða smjörs og osts í stórum einingum. Útflutningurinn er s.s. enn fyrst og fremst sveiflustjórnun á heimamarkaði en talið er að fyrirtækin á Indlandi, sem ekki hafa haslað sér völl með eigin vörumerki að nokkru ráði á erlendum mörkuðum, muni gera það í ríkara mæli á komandi árum.

80 milljónir kúabúa!

Í dag er talið að á Indlandi séu um 80 milljónir kúabúa, flest með 2–3 gripi en svo eru til kúabú á Indlandi sem eru með þúsundir kúa. Það sem er í raun fróðlegt og merkilegt við indverska mjólkurframleiðslu er að stór hluti hennar er í raun aukabúgrein, ef þannig mætti að orði komast, þ.e. salan á mjólk til afurðastöðva er ekki aðaltilgangur kúabúanna. Þannig er stór hluti mjólkurinnar notaður heima fyrir og það sem ekki er notað þar er þá selt. Umframmagnið, sem stundum er ekki nema örfáir lítrar í mál, er þá sent á næsta söfnunarstað mjólkur. Þá eru mörg búanna ekki að leggja inn mjólk daglega, enda fer það eftir þörfinni heima fyrir.

Sem dæmi má nefna að eitt samvinnufélag kvenna á Indlandi, sem kallast Sundarini, er með daglega framleiðslu upp á um 2.000 lítra mjólkur en í samvinnufélaginu eru 4.500 konur. Meðalinnleggið er því innan við hálfur lítri að jafnaði á dag svo það segir sig sjálft að suma daga eru þessar konur ekki að leggja mjólkina inn heldur nýta hana heima. Þar sem mjólkurmagnið er lítið er væntanlega ekki sérlega hagkvæmt fyrir þessa bændur að kosta miklu til að fara með mjólkina á söfnunarstað mjólkur. Því er það svo að ef bændurnir búa skammt frá fara þeir sjálfir með mjólkina beint, t.d. á hjólum eða skellinöðrum, en ef um lengri veg er að fara eru það oftast verktakar á skellinöðrum sem sjá um að safna saman mjólk frá nokkrum bændum og keyra með á söfnunarstað mjólkur.

Í öðrum tilvikum, þar sem bændurnir eru mögulega með nokkrar kýr og því meiri framleiðslu á mjólk, er mjólkinni safnað af afurðafélaginu sjálfu og er það oftast gert með pallbílum sem geta borið 15–20 mjólkurbrúsa.

Þau bú sem eru svo enn stærri en þetta, þá með einhverja tugi, hundruð eða þúsundir kúa, eru svo þjónustuð af hefðbundnum tankbílum sem sækja mjólkina á búin. Í þessum tilvikum eru búin oftast einnig með eigin mjólkurkæla.

Algeng aðferð við söfnun mjólkur á Indlandi þar sem bændur koma með mjólkurbrúsa á söfnunarstað.

Einföld mjólkursöfnun

Langstærsti hluti mjólkurinnar á Indlandi er enn veginn inn í afurðastöðvar, sem oft eru samvinnufélög en þó ekki alltaf, með frekar einföldum hætti. Bóndinn setur mjólkina í mjólkurbrúsa og sendir í næstu söfnunarstöð mjólkur. Þar er mjólkin, sem er ókæld á þessum tímapunkti, gæðametin. Þetta ferli tekur um eina mínútu og ef mjólkin stenst allar helstu lágmarkskröfur er brúsinn tæmdur í stórt ker. Þar er hún vegin og magnið skráð og síðan er henni dælt yfir í mjólkurtank sem kælir mjólkina niður. Þaðan fer hin kælda mjólk svo með tankbíl í næstu afurðastöð. Frá stærri búum, sem þá eru sjálf með mjólkurtanka, sækja afurðastöðvarnar mjólkina á eins til tveggja daga fresti.

Það þarf ekki alltaf mikla tækni til þess að flytja mjólk á Indlandi.

Alþjóðlegu fyrirtækin mætt

Samhliða örum vexti mjólkurvörumarkaðarins á Indlandi hefur áhugi hinna stóru alþjóðlegu fyrirtækja í mjólkuriðnaði á landinu vaxið einnig sem skiljanlegt er, enda ef þau stefna á vöxt þá er erfitt að sjá hann gerast í Evrópu eða Norður-Ameríku nema að litlu leyti. Þessi fyrirtæki horfa því nú orðið til bæði Afríku og Asíu í þessum tilgangi og hafa nánast öll stærstu fyrirtæki heims nú komið sér fyrir á indverska markaðinum með eigin framleiðslu og/eða eru í samstarfi við heimamenn um sölu. En það eru fleiri sem sjá tækifærin á Indlandi og eru ný merki og nýjar vörur að skjóta upp kollinum reglulega á markaðinum.

Ríkisstjórnin styður uppbygginguna

Þessi öra þróun mjólkurframleiðslu á Indlandi á sér margvíslegar skýringar en margir, sem e.t.v. minna þekkja til landsins og landbúnaðarins, halda að skýringin á þessu sé fyrst og fremst trúarlegs eðlis, þ.e. að kýr séu heilagar og því fjölgi þeim svo ört. Það er þó hreint ekki meginskýringin, heldur sú staðreynd að efnahagur landsins hefur batnað mikið og samhliða hefur kaupmáttur aukist verulega eins og áður segir. Þá hefur það verið á stefnuskrá ríkisstjórnarinnar að bæta næringarástand íbúa landsins og því hefur það verið markmið hennar að íbúar landsins, allir 1,5 milljarðar að tölu, eigi að geta notið mjólkurvara með einum eða öðrum hætti þrisvar á dag! Til þess að tryggja þetta næringarmarkmið hefur ríkisstjórnin sett á fót öflugt stuðningskerfi og stutt þannig dyggilega við uppbyggingu mjólkurframleiðslunnar í landinu.

Aldrei fyrr hefur t.d. verið jafnmiklum fjármunum hins opinbera á Indlandi varið til uppbyggingar mjólkurframleiðslu landsins og felast styrkirnir m.a. í því að auðvelda bændum að kaupa kýr og að fá tæknilega aðstoð eða ráðgjöf. Þá hefur ríkisstjórnin beitt sér fyrir eflingu mjólkursöfnunar og -vinnslu með beininum stuðningi við afurðastöðvar, sem og stutt við markaðsmál greinarinnar og gæðaeftirlit og einnig gert töluvert til þess að tryggja gott aðgengi að fóðri, erfðaefni og dýralæknaþjónustu. Fá lönd í heiminum í dag virðast vera með viðlíka víðtækt stuðningskerfi.

Skylt efni: Indland

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...