Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 10 mánaða.
Fyrsta kakóaldinið sem nær þroska á Íslandi leit dagsins ljós Í Bananahúsi Garðyrkjuskólans á Reykjum í haust. Bæði tókst að útbúa bragðgott súkkulaði úr því og fengust að auki spírunarhæf fræ sem nú eru farin að mynda nýjar kakóplöntur í gróðurhúsi í skólanum. Hver veit hvað framtíðin ber í skauti sér?
Fyrsta kakóaldinið sem nær þroska á Íslandi leit dagsins ljós Í Bananahúsi Garðyrkjuskólans á Reykjum í haust. Bæði tókst að útbúa bragðgott súkkulaði úr því og fengust að auki spírunarhæf fræ sem nú eru farin að mynda nýjar kakóplöntur í gróðurhúsi í skólanum. Hver veit hvað framtíðin ber í skauti sér?
Á faglegum nótum 28. nóvember 2023

Er hægt að rækta hvað sem er í gróðurhúsum?

Höfundur: Ingólfur Guðnason, Garðyrkjuskólanum Reykjum

Stutta svarið við þessari spurningu er já, það er hægt. Gróðurhús eru með ýmsu móti. Þau eru hönnuð með ræktun tiltekinna tegunda í huga og eru því mjög ólík. Hér erum við vön að rækta grænmeti og blóm sem fara á innanlandsmarkað og flestir þekkja vel.

Vegna veðurfarsástæðna þurfa íslensk gróðurhús að vera sérstaklega vel styrkt og hitakerfin þurfa að anna þörfum plantnanna í mestu vetrarkuldum. Á suðrænni slóðum eru gróðurhús á margan hátt ólík þeim sem við þekkjum, sums staðar lítið annað en skýli fyrir regni og mikilli birtu. Kælingar er víða þörf til að skapa kjöraðstæður þar sem heitt er í veðri. Ýmis efni eru notuð í byggingu gróðurhúsa, stál og gler eða plast þekkjum við best en víða um heim er notað einfalt efni, timbur, bambus, einfaldar grindur og jafnvel skyggingarnet í stað glers og plasts.

Fjölbreytni einkenndi upphaf ylræktar

Á um það bil einnar aldar sögu gróðurhúsa á Íslandi hefur verið reynt að framleiða ótrúlegt úrval matjurta og blóma. Fyrstu garðyrkjubændurnir þurftu að huga að markaðinum og sinna þörfum neytenda ásamt því að reyna sig við ræktun fleiri tegunda og það hefur í rauninni ekkert breyst. Í fyrstu voru mest ræktaðar þær tegundir sem voru þá þegar á markaði innfluttar, bæði ferskar og niðursoðnar, jafnvel þurrkaðar. Gúrkur voru mikið ræktaðar í fyrstu, einnig tómatar, sem þá hétu reyndar tómötur. Fyrstu „tómöturnar“ til eiginlegrar markaðssetningar voru ræktaðar árið 1925 á Reykjum í Mosfellssveit en áður höfðu þær lítið verið reyndar. Melónur, vínber, bananar, fjöldi salattegunda, ýmiss konar ávextir eins og epli, perur, plómur, belgbaunir og jafnvel appelsínur voru reyndar og fjöldi áður óþekktra blóma. Í rauninni var ekki verulegt vandamál að rækta þessar tegundir. Hins vegar þurfti að hafa mikið fyrir þeim, uppskeran reyndist stundum rýr og oftar en ekki reyndist óraunhæft að stunda ræktun allra tegundanna í atvinnuskyni.

Framsækni er forsenda framfara

Framleiðendur í dag eru í nákvæmlega sömu stöðu og frumherjarnir, þeir leitast við að sinna íslenskum markaði. Nýjar tegundir eru reyndar og kynntar fyrir neytendum, bæði í blómum og grænmeti. Það sama má að sjálfsögðu segja um garð- og skógarplöntur. Framleiðendur geta verið stoltir af frumkvæði einstaklinga innan garðyrkjustéttarinnar. Það er ekki sjálfsagður hlutur að hefja ræktun á nýrri tegund sem ekki er þekkt á markaði en engu að síður eru ræktendur tilbúnir til að leggja í talsverðan fórnarkostnað til þess, í þeirri von að innlend ræktun taki að sem mestu leyti við innfluttu grænmeti og blómum á markaði.

Er útflutningur íslenskra gróðurhúsaafurða raunhæfur?

Oftar en einu sinni hafa komið fram hugmyndir um stofnun stórra ylræktarvera hér á landi sem gætu framleitt vöru til útflutnings. Þótt ekki hafi orðið úr því enn þá er engin ástæða til að útiloka slíkar framkvæmdir. Forskot okkar liggur auk sjálfs jarðvarmans í hreinni ímynd landsins, hreina vatninu og hreina loftinu, en ekki síður í því að neytendur í Evrópu hafa margir breytt neyslumynstri sínu og hafna í auknum mæli mengandi ræktun og krefjast sífellt umhverfisvænni aðferða við ræktun. Evrópskir ylræktarbændur nota aðallega kolefnaeldsneyti við kyndingu gróðurhúsa í grænmetis- og blómaræktun. Raunin er meira að segja sú að kolefnisspor evrópskra afskorinna rósa er margfalt meira en þeirra sem ræktaðar eru í Afríku eða Mið- og Suður-Ameríku, þrátt fyrir langar flutningsleiðir. Raforka sem notuð er í íslenskri ylrækt til lýsingar í skammdeginu er vistvæn að því leyti að ekki er um teljandi losun gróðurhúsalofttegunda að ræða við framleiðsluna. Losun gróðurhúsalofttegunda í íslenskri ylrækt er þannig að öllu samanlögðu minni en þekkist annars staðar á norðurhveli jarðar en betur má ef duga skal. Helstu hindranir fyrir stóraukinni framleiðslu er raforkuverð til ræktunarinnar, launamismun hér á landi og í löndum þar sem vinnulaun eru lægri, og aðföng eru hér dýr. Ef hægt væri að stilla þessum kostnaðarliðum í hóf fyrir ylræktina gætu dyrnar opnast fyrir framleiðslu sem getur annað erlendri eftirspurn. Íslenskir garðyrkjubændur stunda nú þegar lítils háttar útflutning á grænmeti til Grænlands, Færeyja og Danmerkur. Augljóst er að ræktun til útflutnings er kostnaðarsöm framkvæmd og þarf að vinna mjög mikla greiningarvinnu á markaðsmálum og aðstæðum heima fyrir áður en teknar verða ákvarðanir um slíkt risastökk í íslenskri garðyrkju.

Skylt efni: Garðyrkja

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...