Járningar skemmtilegasta vinnan

Leó Hauksson hefur haft atvinnu af járningum í áratug, en steig sín fyrstu skref í faginu á unglingsárunum. Hann segir rétt viðhorf nauðsynlegt til að njóta starfsins, ásamt því sem dugnaður og elja skipta máli.

Leó kynntist faginu fyrst þegar hann var að aðstoða föður sinn við járningar á hestum í eigu fjölskyldunnar í hesthúsi þeirra að Varmárbökkum í Mosfellsbæ. „Þetta var þannig þegar ég var yngri að maður járnaði með öðrum. Þegar ég járnaði með pabba þurfti ég að halda fætinum fyrir hann. Svo var ég svo óþolinmóður að ég nennti ekki að bíða eftir honum og þá byrjaði ég aðeins að fikta við að járna sjálfur. Ég var byrjaður að járna fyrir okkur svona fjórtán, fimmtán ára,“ segir Leó.

Í kjölfarið fékk Leó frekari leiðsögn frá reyndum járningamanni og smátt og smátt fór hann að járna fyrir aðra hestamenn í hesthúsahverfinu. Leó er menntaður smiður og hann stundaði járningar meðfram námi. Frá árinu 2015 hefur hann haft fulla atvinnu af járningum, en hann skýtur á að það séu fimmtán til tuttugu aðilar sem gefa sig alfarið út fyrir járningar hér á landi á meðan fjölmargir stundi þær í minna mæli.

Hann sinnir járningum að mestu á höfuðborgarsvæðinu, en hann fer minnst einu sinni til tvisvar í viku á stór ræktunarbú á Suðurlandinu. „Ég er búinn að vera heppinn að hafa alltaf nóg að gera og ég er oft að járna fyrir sama fólkið mjög lengi,“ segir Leó. Haustin eru rólegur tími, en þá grípur Leó oft í smíðavinnu eða þá að hann aðstoðar eiginkonu sína, Sonju Noaek, sem rekur reiðskóla.

Járnað fyrir ólík hlutverk

Lykillinn að góðri járningu segir Leó vera vönduð vinnubrögð og að „hesturinn sé járnaður fyrir það hlutverk sem hann er að fara í. Ef ég er með tvo hesta, annar er að fara í hestaferð og hleypur allan daginn alla daga, þá járna ég hann allt öðruvísi en hest sem er að fara í úrslit á landsmóti,“ segir Leó. Í hestaferðum sé betra að hófarnir séu ekki of langir og skeifurnar ekki of stórar, því þær þurfa að tolla vel undir og endast vel.

„Hesturinn sem er að fara í úrslit á landsmóti þarf að standast mál. Táin á honum þarf að vera ákveðið löng, hófarnir þurfa að vera alveg jafnir að framan og aftan,“ segir Leó. Járningin þarf jafnframt að stuðla að góðu jafnvægi þegar hesturinn fer á mót, því að í keppnisgreinunum þarf að sýna ólíkar gangtegundir á mismiklum hraða.

Leó segir að hestar sem eru í notkun þurfi að vera járnaðir á átta til tíu vikna fresti að jafnaði. Það er meðal annars vegna þess að hófurinn vex og tolla skeifurnar þá verr undir. Það fer eftir notkun hvort skeifurnar séu úr sér slitnar þegar hestur er járnaður upp á nýtt. „Í hestaleigum duga skeifurnar ekki endilega í tíu vikur. Þá eru hestarnir oft notaðir svo mikið og fara lengri vegalengdir og þar af leiðandi getur skeifan verið uppslitin þó svo að járningin sé enn þá fín og skeifan ekki orðin laus,“ segir Leó. Í mörgum tilfellum er hins vegar hægt að nota sömu skeifurnar í fleiri en eina járningu.

Aðspurður um áhrif þess ef hestur í lítilli notkun er ekki járnaður nema einu sinni að sumri segir Leó: „Það gerist ekki neitt svakalegt, nema hófarnir verða mjög ljótir og úr sér vaxnir og skeifurnar detta yfirleitt af. Þetta verður ekki mjög fallegt.“

Menntun breyti litlu hérlendis

„Oft er talað um að góður járningamaður geti gert allt. Hann sérhæfir sig kannski ekki í neinu, en hann getur járnað hvaða hest sem er fyrir hvaða hlutverk sem er,“ segir Leó. Hann bætir við að þeir sem eru góðir í faginu geti nýtt allar skeifur og þau verkfæri sem eru fyrir hendi. Hjá hestamönnum sé hins vegar nokkur pólitík þegar kemur að ólíkum framleiðendum skeifa.

Samkvæmt Leó skiptir máli fyrir járningamenn að búa yfir réttu hugarfari. „Þetta er þannig djobb að þig þarf að langa til að vera járningamaður til þess að nenna þessu. Þetta er rosalega leiðinlegt starf ef þér finnst það leiðinlegt. Þetta er ekki svona átta til fimm vinna með fríi um helgar og sumur. Þú ert alltaf í vinnunni. Dugnaður og elja hefur komið mér lengst.“

Hann segir ekki hægt að mennta sig sérstaklega í faginu hérlendis, en Leó hefur heyrt af námsbrautum fyrir járningamenn erlendis. „Það er tveggja til þriggja ára nám, en það varð aldrei neitt af því að ég færi í það,“ segir Leó og bendir á að slík gráða hefði lítil áhrif á atvinnumöguleika hans hér á landi.

Starfið fjölbreytt

Dagskráin hjá Leó er oft þétt, en hann mætir á tiltekna staði og er með lista af hrossum sem þarf að járna. Ef verkefnalistinn er langur byrjar Leó á þeim hestum sem eru í forgangi, hafa beðið lengi eða eru nýkomnir úr haga.

Leó segir að algengt verð fyrir járningar sé 17 til 23 þúsund krónur fyrir hvern hest. Inni í því er bæði vinna og efniskostnaður. „Þetta eru ekki slæm laun, en þetta er mikil og líkamlega erfið vinna,“ segir Leó. Alla jafna er hann 30 til 90 mínútur með hvern hest og á hefðbundnum degi nær hann að járna sex til átta hesta.

Leó, sem er 32 ára, segir ekki algengt að járningamenn endist lengi í faginu en hann segist ekki vera farinn að leita að öðrum starfsvettvangi.

„Ég ætla að verða gamall járningamaður. Ég er líka svo þrjóskur að ég ætla ekki að gefast upp. Ég er búinn að einsetja mér að halda áfram á meðan ég hef gaman af þessu. Þetta er langskemmtilegasta vinna sem ég hef verið í. Þú ert alltaf að járna hesta en aldrei á sama staðnum og aldrei fyrir sama fólkið. Þetta er svo fjölbreytt og þú ert að díla við alls konar hesta og ólíkt fólk. Það sem gerir þetta skemmtilegt er að þú þarft að vera góður í mannlegum samskiptum af því að þú ert endalaust að tala við fólkið sem á hestana.“

Sem járningamaður hittir Leó hvern hest í stuttan tíma á tveggja mánaða fresti. „Svo eru eigendurnir með hestunum í nokkra klukkutíma alla daga þannig að þeir þekkja hestana miklu betur en ég og geta sagt mér hvernig þeir vilja hafa járninguna. Þá þarf maður að vera móttækilegur fyrir því hvað fólk er að pæla og hvað hestarnir eru að fara að gera.“