Tölum um mat
Við erum svo heppin flest að hafa gott aðgengi að mat og geta valið fjölbreytta fæðu – eða hvað? Eiga allir gott aðgengi að mat og getum við í raun og veru valið hvað við viljum borða? Þurfum við ekki að vera duglegri að tala um mat og hvernig við viljum sjá matvælaframleiðslu og matvælaneyslu þróast á Íslandi?
Í kjölfarið á þessari umræðu gæti fylgt aukin vitundarvakning hjá okkur öllum sem leiðir af sér fjölbreyttari framleiðslu matvæla í Íslandi með betri merkingum og meira úrvali. Við hljótum öll að stefna í átt að sjálfbærari matvælaframleiðslu og ábyrgari neyslu en til þess verðum við að taka afstöðu til hvernig matarlandslag við ætlum okkur að búa við.
Aukinn innflutningur á mat til landsins vekur marga til umhugsunar. Nýjar fæðutegundir, sem ekki eru framleiddar hérlendis, skjóta upp kollinum og baráttan um hilluplássið í verslununum er býsna hörð.
Stundum er því fleygt að innkaupastjórar stærstu matvælakeðjanna séu þeir sem ráði mestu um það sem við borðum. Það skiptir miklu máli hvar vörum er stillt fram í verslunum og hversu mikið þær eru auglýstar. Neytandinn tekur þó alltaf lokaákvörðun um kaupin en valið takmarkast auðvitað við það sem er í boði hverju sinni.
Opinberir aðilar geta slegið tóninn
Innkaupastefna hins opinbera, þeirra sem fjármagnaðir eru með sköttum almennings, getur skipt sköpum og haft áhrif á það sem framleitt er af mat hér heima. Hér er m.a. átt við skólastofnanir, spítala og aðra stóra vinnustaði. Sveitarfélögin eru nú þegar byrjuð að setja fram stefnu hvað varðar matarinnkaup og mötuneyti og er það vel. Matarstefna Reykjavíkurborgar var mjög í umræðunni núna nýverið. Þar hlaut mesta umfjöllun frétt um minnkun kjötneyslu í mötuneytum grunnskóla Reykjavíkur þar sem vægi grænmetisfæðis skyldi aukið. Þar var margt sem vakti athygli, m.a. það hvernig við tölum um mat og út frá hvaða sjónarhornum við horfum á gæði matvörunnar. Öll höfum við skoðanir á mat, gæðum hans og gildi. Í umræðunni, sem einkenndist helst af því hvers konar mataræði væri hentugt til að sporna við hamfarahlýnun, urðu börnin að einhverju leyti út undan. Minna var rætt um hvað væri á boðstólum í dag og hverjar þarfir barnanna væru. Sumir foreldrar eru í mötuneytum í sinni vinnu og því er kvöldverðurinn oft léttur. Í því ljósi skiptir verulegu máli hvað það er sem börnin fá að borða í skólanum. Eins hefur efnahagur foreldra haft sitt að segja um fæðuframboð á heimilum og þá er gott að vita af kjarngóðum og hollum skólamat.
Góður, hollur og næringarríkur matur fyrir alla
Í umræðunni um skólamatinn á dögunum var minnst á mikilvægi þess að vita hvaðan maturinn kemur. Samt fór lítið fyrir samanburði á kolefnispori innlendrar búfjárframleiðslu og kolefnisspori innfluttrar fæðu. Að mörgu leyti er matvælastefna borgarinnar metnaðarfull en í henni er m.a. fjallað um það að matur sé eldaður á staðnum og úr heilnæmu hráefni sem kemur sem stysta vegalengd frá framleiðslustað. Þar er jafnframt talað um aðgengi að hollum mat sem uppfyllir næringarviðmið og sé í senn góður og heilnæmur. Þarna erum við alveg að tala saman, þetta hljómar eins og eitthvað sem við öll viljum. Að eiga aðgengi að góðum, hollum og næringarríkum mat fyrir alla.
Merkingar á matvælum eru stórt hagsmunamál
Samráðshópur um betri merkingar matvæla er að störfum á vegum atvinnuvegaráðuneytisins en hlutverk hans er að finna leiðir til að bæta merkingar á matvælum þannig að hægt sé að sjá upplýsingar um uppruna vöru, framleiðsluhætti, lyfjanotkun og umhverfisáhrif svo dæmi séu tekin. Þetta er mjög mikilvægt því að sjálfsögðu eigum við öll rétt á því að geta séð á einfaldan og öruggan hátt hvaðan varan sem við erum að versla kemur og við hvaða aðstæður hún er framleidd. Upplýsingar um lyfjanotkun og umhverfisáhrif eru síðan eitthvað sem neytandinn hefur val um hvort hafi áhrif á það hvaða vöru hann velur. Sambærilegar upplýsingar eiga að vera til staðar þegar við borðum matvöru framreidda í veitingahúsum eða mötuneytum. Við eigum alls staðar rétt á því að vera upplýst og geta tekið meðvitaðar ákvarðanir.
Við getum framleitt meiri mat
Við höfum tækifæri til að framleiða meiri og fjölbreyttari matvöru á Íslandi en nú er gert. Mikil þekking og reynsla er t.d. fyrir hendi í ylrækt á Íslandi. Hreint vatn og orkuauðlindir gera það að verkum að þrátt fyrir langa og kalda vetur höfum við möguleika á að rækta mun meira grænmeti hér en nú er gert. Til þess að það sé gerlegt þarf þó að gera umhverfið þannig að það sé framkvæmanlegt.
Lífræn ræktun er til þess að gera lítil og þar eru sannarlega sóknarfæri í öllum greinum. Við eigum fjöldamörg tækifæri til að efla og auka framleiðslu á heilnæmri, hollri og góðri íslenskri matvöru. Ef allir leggjast á eitt, framleiðendur, neytendur og þeir sem marka matvælastefnu þjóðarinnar, eru okkur allir vegir færir.
