Nærri þriðji hver mjólkurlítri frá mjaltarþjónabúum

Síðustu árin hefur mjaltaþjónum fjölgað mikið á Norðurlöndunum og um síðustu áramót voru slík mjaltatæki á 16,3% af öllum norrænum kúabúum. 

 

Áætlað er að heildarframleiðsla þessara búa standi undir 28,7% mjólkurframleiðslunnar. Einnig að 27,8% af öllum mjólkurkúm Norðurlanda hafi verið mjólkaðar með mjaltaþjónum um síðustu áramót. Þetta kemur fram í yfirliti frá tæknihópi NMSM og byggir m.a. á upplýsingum innflytjenda mjaltaþjóna allra Norðurlandanna.

 

NMSM

 

Afurðastöðvarnar í mjólkur­­iðnaði á Norðurlöndunum starf­rækja samstarfsvettvang fagfólks á sviði mjólkur­gæða, mjaltatækni og dýraheilbrigðis sem kallast NMSM (Nordiske Mejeriorganisationers Sam­arbejds­udvalg for Mælke­kvalitets­arbejde). Á MS á Íslandi aðild að þessu samstarfi. Markmiðið með samstarfinu er að efla faglega þekkingu og miðla reynslu, þvert á landamæri, innan framangreindra þriggja faggreina sem eiga nokkra sérstöðu á Norðurlöndum. Enda eiga þau það sameiginlegt að leggja áherslu á dýravelferð, tækninýjungar í mjólkurframleiðslu og á framleiðslu á hágæðamjólk. 

 

Tæknihópur NMSM sér m.a. um að safna árlega upplýsingum um útbreiðslu mjaltaþjóna á Norðurlöndunum. Hefur það verið gert á hverju ári frá því að fyrstu mjaltaþjónarnir litu dagsins ljós í Danmörku árið 1996. Er þetta gagnasafn einstakt í heiminum, en hvergi annars staðar getur vísindafólk komist í viðlíka upplýsingar.

 

1.376 mjaltaþjónabú í Noregi

 

Eins og sést við lestur töflu 1 þá hafa norskir kúabændur tekið þessari mjaltatækni opnum örmum. Á hverju ári eykst verulega útbreiðsla mjaltaþjónanna þar í landi. Á sama tíma fækkar búum með mjaltaþjóna í Danmörku en skýringin á því er talin felast í því að dönsk mjólkurframleiðsla býr við mikla samkeppni á heimsmarkaði þar sem um tveir af hverjum þremur lítrum fara til útflutnings. 

 

Framleiðslukostnaður með mjaltaþjóna er hæstur pr. lítra. Gefur því auga leið að ef mikið er framleitt af mjólk með þeirri tækni, þá versnar samkeppnisstaðan. Þá eru dönsk kúabú þau langstærstu á Norðurlöndunum og raunar í allri Evrópu, með rúmlega 160 kýr að jafnaði. Á hverju meðalbúi starfa 1–2 starfsmenn auk ábúandans og því er skiljanlegt að hefðbundnar mjaltir henti betur. 

 

Alls voru um áramótin 4.293 kúabú á Norðurlöndunum með mjaltaþjóna og á þeim alls 6.894 mjaltaþjónar.

 

Norðurlöndin framleiða 12 milljarða kg

 

Eins og sést við lestur á töflu 2 þá er mjólkurframleiðsla Norðurlandanna nú komin yfir 12 milljarða kg á ári en slíkt magn hefur ekki verið framleitt á Norðurlöndunum í á annan áratug. Sem fyrr ber dönsk mjólkurframleiðsla af með rúmlega 5 milljarða kílóa en þar á eftir kemur sænsk mjólkurframleiðsla með tæplega 3 milljarða kílóa. Tæknihópur NMSM hefur áætlað að af þessum rúmlega 12 milljörðum kílóa mjólkur þá komi um 3,5 milljarðar kílóa frá mjalta-þjónabúum eða nærri 29% allrar mjólkur. Eru þessir útreikningar m.a. byggðir á upplýsingum um bústærðir og meðalnyt.

 

Nærri 30% af kúnum mjólkaðar með mjaltaþjónum

 

Þó svo að mjaltaþjónar séu á rúmlega 16% búanna þá er ljóst að hlutdeild þessara búa í heildar mjólkurframleiðslunni er mun meiri og felst skýringin á því í bústærðinni eins og sjá má við lestur á töflu 3. Þar kemur m.a. fram að meðal kúabúið á Norðurlöndunum er með 53 árskýr en séu mjaltaþjónabúin dregin út fyrir sviga er myndin töluvert önnur. 

 

Meðalbúið sem er með hefðbundna mjaltatækni er með 46 kýr en meðalbúið sem er með mjaltaþjón er með 91 kú. Mjaltaþjónabúin eru með öðrum orðum tvöfalt stærri að jafnaði en þau kúabú sem nota hefðbundna mjaltatækni. 

 

Sé svo horft til heildarfjölda norrænna kúa, sem voru 1.398 þúsund um síðustu áramót, þá eru nærri 28% þeirra á mjaltaþjónabúum.  Hlutfallslega flestar eru í Noregi þar sem 33,8% allra kúa eru á mjaltaþjónabúum.

 

Snorri Sigurðsson

sns@seges.dk

Ráðgjafi hjá SEGES P/S

Danmörku