Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Birna Lárusdóttir stýrir uppgreftrinum í Ólafsdal og er hér liggjandi fyrir miðju með teymi sínu. Frá vinstri eru þau Lísbet Guðmundsdóttir, Hulda Björk Guðmundsdóttir, Howell Magnus Roberts, Birna Lárusdóttir, Stefán Ólafsson og Hólmfríður Sveinsdóttir.
Birna Lárusdóttir stýrir uppgreftrinum í Ólafsdal og er hér liggjandi fyrir miðju með teymi sínu. Frá vinstri eru þau Lísbet Guðmundsdóttir, Hulda Björk Guðmundsdóttir, Howell Magnus Roberts, Birna Lárusdóttir, Stefán Ólafsson og Hólmfríður Sveinsdóttir.
Mynd / Fornleifarannsóknir í Ólafsdal
Fréttir 16. júlí 2018

Eitt besta dæmið um vel varðveitt menningarlandslag á Íslandi

Höfundur: smh
Fornleifauppgröftur hófst fyrir skemmstu innarlega í Ólafsdal í Gilsfirði, þar sem rannsaka á skála frá 9. eða 10. öld sem uppgötvaðist í dalnum síðasta sumar. 
Minjavernd stóð þá fyrir fornleifaskráningu vegna áforma um uppbyggingu á húsum frá tímum fyrsta búnaðarskóla Íslands sem rekinn var í dalnum á árunum 1880–1907.  
 
Staðarins hvergi getið
 
Að sögn Birnu Lárusdóttur fornleifafræðings, sem nú stýrir uppgreftrinum ásamt Howell M. Roberts í sex manna teymi, var verið að skrá, mæla upp og ljósmynda minjar þegar starfsmenn urðu varir við að það mótaði fyrir einhverju á loftmynd inni í dalnum.  „Við ákváðum að kanna málið og þá blasti skálinn við, ásamt fleiri rústum sem eru líklega níu til tíu. Staðarins virðist hvergi getið í heimildum og virðist almennt ekki hafa verið þekktur,“ segir Birna.
 
Nýleg loftmynd af skálanum, en einhverjar uppgötvanir eru gerðar á hverjum degi.  Þarna má til dæmis sjá litla viðbyggingu syðst á vesturhlið – og inngang sem er að koma í ljós norðar á sömu hlið.
 
 
„Uppgröfturinn núna er fjármagnaður af Fornminjasjóði og Minjavernd, unninn af Fornleifastofnun Íslands og snýst fyrst og fremst um skálann sem er rúmlega 20 m langur, svona í meðallagi miðað við þá skála sem við þekkjum. Hann er vel varðveittur og ber merki þess að hafa verið endurbyggður og lagfærður, sem bendir til þess að fólk hafi búið þarna einhverja áratugi að minnsta kosti myndi ég giska á. Við erum í raun komin stutt og ekki komin niður á gólflög, en í þeim finnst mest af gripum og gjarnan fleira sem er mjög mikilvægt. Við höfum verið fimm til sex á svæðinu og verðum alls í fjórar vikur í sumar, en verkefnið er til þriggja ára.“
 
Ljósi varpað á búskaparhætti
 
„Já, það væri spennandi að geta varpað ljósi á búskapinn sem þarna var rekinn,“ segir Birna spurð um hvort von sé til þess að hægt sé komast að raun um búskaparhætti fólksins sem þarna bjó á landnámstíma. „Enda er Ólafsdalur höfuðból landbúnaðarframfara á 19. öld og væri ekki leiðinlegt að geta skyggnst aðeins aftur í tímann og skoða þróun landbúnaðar allt frá landnámi.  
Ummerki um ræktun eru ekki óalgeng í svona rannsóknum, þá helst þannig að fræ finnst þegar gólflög eru greind rækilega og þá eru byggfræ algengust. 
Svo stendur til að skoða sögu gróðurfars í dalnum með sýnatöku úr mýrum þar sem frjókorn eru greind. Þá ættum við að geta séð til dæmis hvort þar hefur verið birkiskógur við landnám, en einnig hvort og hvernig gras og aðrar fóðurjurtir hafa síðan breiðst út með tilkomu mannsins.
Annað sem gæti varpað ljósi á búfjárrækt eru útihúsin sem eru þarna í kring, ekki ósennilegt að búfénaður hafi verið hýstur í einhverjum þeirra þótt þarna gætu líka verið hús á borð við smiðjur og jarðhýsi. 
Það væri líka spennandi að finna öskuhaug með beinum sem gætu varpað ljósi á búfjárhald en við höfum ekki rekist á hann ennþá – mér skilst að bein varðveitist oft ekki vel í jarðlögum á þessu svæði,“ segir Birna.
 
Á þessari mynd sjást ýmis ummerki frá tímum búnaðarskólans (1880–1907) í heimatúninu; túngarðar, nátthagar, beðasléttur og skurðir. Líkur eru til að þúsund ára búskaparsögu sé að finna í Ólafsdal.
 
Endalausir möguleikar á rannsóknum á svæðinu
 
Birna segir að það sem sé kannski það flottasta við Ólafsdal í heild sinni sé hið ótrúlega vel varðveitta menningarlandslag, sem sé aðallega frá tímum búnaðarskólans. „Að finna svona fornar rústir á yfirborðinu er ansi flott viðbót. Með uppbyggingu Minja­verndar á húsunum gæti þetta orðið eitt allra besta dæmi sem við höfum um menningarlandslag á Íslandi – og þetta er auðvitað höfuðból landbúnaðarsögunnar; ekki bara á 19. öld heldur allt frá landnámi.   Það eru því endalausir möguleikar á rannsóknum á svæðinu.“ 
 

3 myndir:

Skylt efni: fornminjar

Forvarnir gegn hófsperru verði hluti af ábyrgu hestahaldi
Fréttir 20. júní 2025

Forvarnir gegn hófsperru verði hluti af ábyrgu hestahaldi

Hófsperra er kvalafullur sjúkdómur í hrossum sem sífellt er að verða algengari h...

Eyjalín sópaði að sér verðlaunum á Skeifudeginum
Fréttir 20. júní 2025

Eyjalín sópaði að sér verðlaunum á Skeifudeginum

Skeifudagurinn fór fram í blíðskaparveðri sumardaginn fyrsta á Hvanneyri þar sem...

Lítill vöxtur í kjötframleiðslu á tólf mánaða tímabili
Fréttir 19. júní 2025

Lítill vöxtur í kjötframleiðslu á tólf mánaða tímabili

Samkvæmt nýlegum gögnum Hagstofu Íslands var heildarkjötframleiðsla nú í apríl á...

Spornar gegn dvöl fólks á hættusvæðum ofanflóða
Fréttir 19. júní 2025

Spornar gegn dvöl fólks á hættusvæðum ofanflóða

Næsta haust mun Jóhann Páll Jóhannsson, umhverfis-, orkuog loftslagsráðherra, mæ...

Pikkoló færir kaupmanninn aftur á hornið
Fréttir 19. júní 2025

Pikkoló færir kaupmanninn aftur á hornið

Á fimm stöðum á höfuðborgarsvæðinu má sjá lítil viðarhús merkt Pikkoló sem er ís...

Einkunnamet slegin á vorsýningum
Fréttir 19. júní 2025

Einkunnamet slegin á vorsýningum

Glæsileg kynbótahross hafa hlotið háar einkunnir og eftirtekt fyrir framgöngu sí...

Nóg af heitu vatni til að kynda öll hús
Fréttir 19. júní 2025

Nóg af heitu vatni til að kynda öll hús

Í maí 2024 fannst heitt vatn í Tungudal við Ísafjörð, aðeins um þremur kílómetru...

Spornað við útrýmingu
Fréttir 19. júní 2025

Spornað við útrýmingu

Nýlega var stofnað Fagráð um geitfjárrækt. Er það talið nauðsynlegt til að stuðl...