Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 7 ára.
Þankar um framleiðslu- stýringu/búvörusamninga
Lesendarýni 22. janúar 2016

Þankar um framleiðslu- stýringu/búvörusamninga

Höfundur: Ari Teitsson
Það mun hafa verið um 1980 sem bændur náðu samkomulagi um að sú fjölgun búfjár og framleiðsluaukning sem átt hafði  sér stað væri hvorki bændum né þjóðarbúinu til framdráttar og breyta þyrfti um stefnu. Því var ákveðið að setja framleiðslutakmarkanir í formi búmarks á hverja jörð.
Ekki tókst þó betur til en svo að heildarbúmarkið varð langt umfram viðunandi markaði og var því fljótlega breytt  í fullvirðisrétt sem var meira í takt við framleiðslu síðustu ára og átti samkvæmt orðanna hljóðan  að sýna það magn afurða sem bóndi fengi fullt verð fyrir.
 
Fljótlega kom upp umræða um hvernig stuðla mætti að þróun landbúnaðar með flutningi fullvirðisréttar milli lögbýla og sýndist sitt hverjum. Þrennt kom einkum til álita:
Að afurðastöðvar hefðu ráðstöfun á fullvirðisréttinum, enda þeim ætlað að greiða fullt verð, en þótti hæpið vegna mismunandi eignarhalds afurðastöðva.
 
Að lausum rétti væri úthlutað af Framleiðsluráði og umboðsmanna þess (búnaðarsambandanna) í hverju héraði, sem þótti bera með sér hættu á klíkuskap og mismunun við úthlutun.
Að bændur seldu réttinn sín í milli sem var talið að yrði landbúnaðinum kostnaðarsamt og torveldaði nýliðun, en hafði þó mest fylgi, ekki síst vegna öflugs stuðning þeirra sem hugðust selja sinn framleiðslurétt, og varð það niðurstaðan.
 
Ekki var í upphafi bein tenging milli framleiðsluréttar og ríkisstuðnings en eftir að niðurgreiðslum  ríkis á landbúnaðarvörur var breytt í beinar greiðslur til bænda varð eðlilega veruleg tenging milli framleiðsluréttar og stuðnings.
 
Ríkisstuðningur má aldrei verða söluvara
 
Ljóst virðist að ríkisstuðningur sem slíkur má aldrei verða söluvara enda missir hann þá tilgang sinn, hitt er svo sérstakt umræðuefni hver tilgangur stuðningsins er á hverjum tíma. Upphaflega var hann niðurgreiðslur innlendra búvara sem ætlað var að lækka matarkostnað heimilanna, nú kunna fleiri sjónarmið að skipta máli svo sem atvinnu- og byggðasjónarmið, ímynd landsins sem ferðamannaparadís, kolefnisbinding og fæðuöryggi í fallvöltum heimi. Væntanlega þarf að skerpa markmið stuðningsins og  skipta honum í sem bestu samræmi við markmiðin.
 
Þörf á framleiðslustýringu virðist í raun lítt tengd ríkisstuðningi. Sé slík þörf fyrir hendi hlýtur að mega framkvæma hana með ódýrari hætti en nú. Samkvæmt nýlegum upplýsingum er beinn kostnaður við mjólkurkvóta a.m.k. 11 kr/mjólkurlíter auk vaxtakostnaðar eða a.m.k. 2 milljarðar á ári (þriðjungur af ríkisstuðningi) og kostnaður við greiðslumark sauðfjárræktarinnar virðist hlutfallslega litlu minni. Þá virðist nærtækast og kostnaðarminnst að afurðastöðvarnar, tengiliður bænda við markaði, takmarki kaup afurða við það magn sem unnt er að afsetja á viðunandi verði og deili þeim kaupum á framleiðendur. Þetta ætti að vera vel mögulegt í mjólkurframleiðslu, þar sem bændur eiga afurðastöðvarnar að mestu.
 
Nauðsynlegt að ná víðtækri sátt
 
Ef til vill er þó nærtækast og nauðsynlegast að ná sem víðtækastri sátt um hvernig bændur og raunar þjóðfélagið allt vill sjá landbúnaðinn þróast á næstu áratugum og gera nýja búvörusamninga sem styðja þá þróun.
 
31. 12. 15 
Ari Teitsson

Skylt efni: búvörusamningar

Jarðgöng undir Reynisfjall með aðliggjandi láglendisvegi
Lesendarýni 23. nóvember 2023

Jarðgöng undir Reynisfjall með aðliggjandi láglendisvegi

Árið 1984 voru Dyrhólahreppur og Hvammshreppur sameinaðir í einn hrepp, Mýrdalsh...

„Ærnar renna eina slóð“ – Um kindagötur
Lesendarýni 21. nóvember 2023

„Ærnar renna eina slóð“ – Um kindagötur

Göngumanni í íslenskum úthaga er það léttir að ramba á kindagötu. Því má treysta...

Fé smalað með dróna
Lesendarýni 20. nóvember 2023

Fé smalað með dróna

Í haust og fyrrahaust gerði ég tilraunir með að smala með dróna, af svæði sem er...

Samfélagsskuld við bændur
Lesendarýni 10. nóvember 2023

Samfélagsskuld við bændur

Starfsskilyrði bænda hafa verið í umræðunni síðustu daga og vikur. Loksins.

Kolefnisbinding í sauðfjárrækt
Lesendarýni 9. nóvember 2023

Kolefnisbinding í sauðfjárrækt

Á undanförnum árum hefi ég fjallað um kolefnisspor dilkakjöts frá ýmsum hliðum. ...

Borgaralaun fyrir bændur
Lesendarýni 8. nóvember 2023

Borgaralaun fyrir bændur

Núverandi staða bænda er óásættanleg. Stöðugar fréttir berast af því að stór hlu...

Þegar sett eru lög um starfsemi sem í raun fela í sér bann
Lesendarýni 7. nóvember 2023

Þegar sett eru lög um starfsemi sem í raun fela í sér bann

Árið 2011 voru sett lög um skeldýrarækt sem þáverandi formaður Samtaka atvinnulí...

Tillaga um jarðalánasjóð
Lesendarýni 6. nóvember 2023

Tillaga um jarðalánasjóð

Ég legg hér með fram tillögu sem miðar að því að stórlækka fjármagnskostnað og a...