Sjálfvirkt eftirlit með kálfum

Síðustu árin hafa fleiri og fleiri fyrirtæki lagt áherslu á að auka enn frekar á sjálfvirknina við kúabúskap og hafa orðið stórstígar framfarir við margs konar sjálfvirkt eftirlit með gripunum s.s. sjálfvirkar mælingar á hreyfingu gripa, meltingu eða mögulegum veikindum og hafa þessi kerfi fyrst og fremst verið hönnuð fyrir fullorðna gripi, þ.e. mjólkurkýr. Í dag bjóðast þó lausnir sem eru sérhæfðar fyrir uppeldi og eftirlit með smákálfum og eru sumar þeirra einkar áhugaverðar.

Eftirlit mikilvægt

Allir sem halda kýr vita að ef smákálfaeldið heppnast ekki fullkomlega þá er afar ólíklegt að viðkomandi gripur verði afurðamikill þegar á fullorðinsár kemur. Til þess að ná þessum árangri þarf að gefa smákálfum svo til fullkomið atlæti, umhirðu og meðferð en það er tímafrekt og kostnaðarsamt.

Umhirða og eftirlit með smákálfum er því upplagt ferli sem ætti að nýta tækni við og í dag bjóðast bændum margar og mismunandi leiðir til þess að ná góðum árangri.

Segja má að nánast sé enginn skortur á tækni sem getur safnað margvíslegum gögnum tengdum smákálfunum en hvort öll þau gögn séu nýtanleg eða skapi verðmæti fyrir kúabóndann er aftur á móti spurning.

Skynjarar fóstrukerfisins

Líklega eru fóstrur algengasta sjálfvirka kerfið sem er notað hér á landi þegar smákálfar eru annars vegar, þ.e. sjálfvirk mjólkurgjöf til kálfa. Undanfarin ár hefur tæknin sem notuð er við stjórn á fóstrum tekið miklum framförum frá því að vera einungis gjafakerfi á mjólk yfir í það að vakta í raun kálfana og atferli þeirra. Þannig geta tölvukerfi sumra kerfa í dag látið bændur vita ef kálfar hafa ekki fengið sér sopa eða eru með mælanlegt atferli sem er frábrugðið hefðbundnu atferli.

Þetta byggir á samspili mælinga á fóðrunartímum og jafnvel á legu kálfanna.

Þá geta gögn um drykkjaratferli svo sem fáar heimsóknir í fóstru eða stuttar drykkjarlotur bent til þess að kálfurinn sé mögulega að verða veikur. Enn fremur geta mjög margar og ítrekaðar tilraunir kálfa til þess að fá að drekka bent til þess að mjólkurmagnið sé mögulega af of skornum skammti miðað við getu kálfsins, en fái kálfurinn ekki það magn sem hann getur torgað geta bændur verið að fara á mis við mögulega þyngdar- aukningu kálfsins.

Upplýst hálsbönd

Í dag er einnig hægt að fá sérstök ljós á hálsbönd kálfanna sem lýsa upp ef tölvukerfið telur að viðkomandi kálfur þurfi á sérstakri athygli að halda. Þetta getur t.d. verið vegna þess að hann hefur hreyft sig óeðlilega lítið síðasta sólarhringinn eða hefur ekki drukkið nóg.

Svona kerfi geta verið einkar handhæg á kúabúum þar sem smákálfarnir eru margir og þar sem einstaklingarnir falla í hópinn.

Hröðunarskynjarar

Margir kúabændur nota í dag svokallaða hröðunarskynjara sem langoftast eru notaðir á kýr og mæla þá hreyfingar þeirra og gefa upplýsingar um ástand kúnna.

Svona skynjara má einnig fá í dag á smákálfa en hreyfing þeirra, og þá sérstaklega hraði hreyfingar, gefur góðar upplýsingar um væntanlegt heilsufar. Þannig geta gögnin t.d. sýnt að kálfur sem liggur lengi en í fáum legulotum sé heilsulaus.

Fleiri möguleikar

En það eru fleiri möguleikar sem standa bændum til boða í dag til að fylgjast með því hvernig smákálfunum vegnar. Þannig eru m.a. til skynjarar sem mæla hitastig þeirra, jórtrun og hjartslátt og geta þá látið strax vita ef eitthvað bendir til þess að heilsu kálfsins sé að hraka. Þetta eru mikilvæg gögn enda er þekkt að því fyrr sem brugðist er við, því meiri líkur eru á því að hægt sé að ná skjótum bata og kálfurinn getur því mögulega náð að þroskast vel og verða afurðasamur gripur þegar frá líður.

Að sama skapi er þekkt að kálfar sem veikjast illa en ná síðar heilsu verða ólíklega afurðamiklir gripir, sem er meginskýringin á því að bregðast þarf hratt við.

Kjarnfóðurátsmælar

Einnig má benda á að verið er að þróa búnað, og mögulega þegar kominn á markað hjá einhverjum framleiðendum, sem skráir hve mikið magn af kjarnfóðri kálfarnir éta. Slíkar upplýsingar eru gríðarlega mikilvægar enda er óþarfi að fóðra kálfa á mjólk sé kjarnfóðurát þeirra orðið mikið, og þar með virkni vambarinnar, og því má draga úr mjólkurgjöfinni eða hætta að fullu. Oftast miða bændur við ákveðinn aldur þegar kálfar eru látnir hætta á mjólk en með því að fylgjast nákvæmlega með kjarnfóðurátinu má sem sagt mögulega stytta þennan tíma og/eða lengja eftir því sem þörf krefur. Þá eru mun minni líkur á því að það dragi úr vexti kálfanna sem gerist of oft, þegar þeir hafa verið teknir af mjólk.

Sjálfvirkar myndavélar

Nú orðið er nokkuð algengt að bændur noti myndavélar til þess að fylgjast með kúnum og þá líklega algengast að slíkum búnaði sé komið fyrir við burðarstíur.

Dönsk athugun á uppsetningu myndavéla við kálfastíur benti til þess að bændur gætu einkar vel nýtt sér upplýsingar úr myndavélakerfum til þess að bæta uppeldi kálfanna.

Þetta á sérstaklega við um hegðun þeirra þegar gegningum í fjósi er lokið en atriði eins og óróleiki kálfa eða óeðlilegt atferli geta mögulega fundist betur sé hraðspólað í gegnum daginn hjá kálfunum í stað þess að reyna að koma auga á slíkt við almennar gegningar.