Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 2 ára.
Ejnar ásamt eiginkonu sinni, Inger, og aðstoðarmanninum Klaus.
Ejnar ásamt eiginkonu sinni, Inger, og aðstoðarmanninum Klaus.
Mynd / Helle A Christensen, LandbrugsAvisen.
Á faglegum nótum 22. apríl 2022

Hræring á skít er hættuleg – farðu varlega!

Höfundur: Snorri Sigurðsson - snorri.sigurdsson@outlook.com

Nú þegar bændur standa frammi fyrir útkeyrslu á skít, og raunar er sú vinna hafin sums staðar, þá er mikilvægt að hafa í huga hve hættulegt það getur verið að hræra upp í skítnum. Eins og flestir vita væntanlega geta myndast stórhættulegar gastegundir við slíka iðju. Þá sérstaklega hið bráðdrepandi brennisteinsvetni sem, þrátt fyrir að nafnið gæti bent til annars, finnst ekki lykt af þegar það er í miklu magni.

Þetta skýrist af því að gasið, sem í litlu magni lyktar eins og rotið egg, hefur áhrif á lyktarskynjunina þannig að það veldur tímabundinni lömun skynfæranna og gerir lyktarskynið þannig óvirkt. Einungis þarf 1-3 djúpa andardrætti af þessu gasi til þess að valda lömun öndunarfæranna svo gasið er svo sannarlega stórhættulegt.

Alvarlegt slys í Danmörku

Á hverju ári látast margir um heim allan vegna vinnu við hræringu á skít á búum og í Danmörku látast árlega 1-2. Ejnar Thomsen, svínabóndi í Danmörku, lenti í mjög alvarlegu slysi við hræringu á skít árið 2019 en lifði þó slysið af. Gasið tók þó gríðarlegan toll og í dag er Ejnar bundinn við hjólastól og getur einungis tjáð sig með notkun spjaldtölvu.

Fjórir misstu meðvitund

Slysið varð með þeim hætti að Ejnar, sem er reynslumikill bóndi, var að hræra upp í skít og áttaði sig ekki á gasinu og missti meðvitund og féll við það ofan í lítinn og grunnan skítakjallara. Hann náði þó að hrópa upp og pabbi hans, Peder Thomsen, sem var að vinna á öðrum stað í svínabúinu, heyrði til hans. Hann kom þegar aðvífandi og stökk niður í skítakjallarann til að ná syni sínum upp. Kallaði hann til konu sinnar, Bodil Thomsen, að hún þyrfti að hringja á hjálp. Hún var símalaus og þurfti að hlaupa um 300 metra heim í hús til að hringja á neyðarlínuna en á sama tíma náði gasið Peder einnig og hann féll einnig í yfirlið. Nú ber svo við að Bodil kemur til baka og sér þá feðga líflausa og ákveður að fara niður og reyna að bjarga þeim en gasið nær að lama hana einnig og hún missir einnig meðvitund!

Þá kemur að eiginkona Ejnar, Inger Thomsen, og sér þegar að hún muni líklega ekki geta lyft þeim feðgum upp en mögulega tengdamömmu sinni og ákveður að reyna en hennar biðu sömu örlög og hinna og missir hún skjótt meðvitund líka!

Björgunin

Þegar þarna var komið, voru þau fjögur í skíta­kjallaranum og búin að vera þar allnokkurn tíma þegar að komu bæði lögreglumenn og annað fólk. Saman tókst þeim að ná hinum slösuðu upp úr kjallaranum en þá var svo langt um liðið frá því að Ejnar féll niður að hann var í raun látinn vegna köfnunar. Var kominn í hjartastopp, enda sá síðasti sem náðist upp úr skítakjallaranum.

Þegar á sjúkrahús var komið höfðu endurlífgunar­tilraunir borið árangur og var honum haldið sofandi í margar vikur á eftir í þeim tilgangi að draga úr neikvæðum áhrifum köfn­unarinnar. Hin þrjú voru minna slösuð og náðu sér fljótt, þegar þau fengu aðhlynningu.

Fangi í eigin líkama

Í viðtali við danska bændablaðið LandbrugsAvisen, sagði Ejnar að þegar hann loksins var vakinn upp á sjúkrahúsinu, átta vikum eftir slysið, þá hafi hann strax áttað sig á því að eitthvað alvarlegt væri að. Hann var með fulla hugsun en gat sig hvorki hreyft, heyrt né talað, var fangi í eigin líkama. Við tók mikil vinna við endurhæfingu og tók það rúmt ár að koma honum á þann stað að nú getur hann hreyft hendurnar nóg til þess að nota sérstaka spjaldtölvu sem notuð er til samskipta, en er bundinn við hjólastól, eins og áður segir, og þarf aðstoð við flesta hluti.

Hvetur til varúðar

Þrjátíu ára bú­skapartíð Ejnar og Inger er lokið og þau hjónin hafa nú selt svínabúið en Ejnar er í mun að hvetja alla bændur til þess að læra af þessu hræðilega slysi. Hann hvetur alla til þess að hugsa vel um loftræstingu, nota gasmæla og aldrei að fara út í hræringu á skít nema að tveir aðilar komi að því verki. Þá eru fáir bændur sem nota gasgrímur, sem klárlega bjarga í neyðartilfellum.

Danskar leiðbeiningar

Eins og áður segir eru slys tengd brennisteinsvetni nokkuð tíð í Danmörku og sýna gögn ráðgjafarfyrirtæksins SEGES að slysin verða ekki einungis við upphræringu á skít heldur einnig þegar unnið er við t.d. þrif á skítakjöllurum.

Vegna tíðra slysa hefur SEGES gefið út leiðbeiningar fyrir þarlenda bændur, sjá með­fylgjandi skýringarmynd.

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...