Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 11 mánaða.
Þrjú kúabú framleiddu meira en 200.000 lítra af mjólk umfram greiðslumarkseign árið 2023.
Þrjú kúabú framleiddu meira en 200.000 lítra af mjólk umfram greiðslumarkseign árið 2023.
Mynd / ál
Fréttir 22. febrúar 2024

Misræmi milli framleiðslu og greiðslumarkseignar

Höfundur: Guðrún Hulda Pálsdóttir

Tveir mjólkurframleiðendur uppfylltu ekki yfir 200.000 lítra af greiðslumarki í þeirra eigu árið 2023. Reynir Þór Jónsson, kúabóndi að Hurðarbaki í Flóahreppi, telur tölurnar benda til þess að greiðslumarkskerfið virki letjandi á framleiðslu.

Hlutfall ónýtts greiðslumarks hefur aldrei verið jafnhátt miðað við tölur frá árinu 2018. Alls nýttu 54 framleiðendur ekki greiðslumark yfir 50.000 lítrum, samkvæmt upplýsingum frá matvælaráðuneytinu. Á meðan framleiddu sextán bú yfir 100.000 lítra hver umfram framleiðslurétt.

Mjólkurframleiðendur voru 498 talsins á síðasta ári en 225 þeirra fullnýttu ekki framleiðslurétt sinn. Þar af nýttu 62 ekki 10.000 lítra eða minna af framleiðslurétti sínum. Tveir nýttu ekki 200.000 lítra eða meira og einn framleiðandi fellur í flokk þeirra sem fullnýttu ekki 150–200 þúsund lítra. Ónotað greiðslumark reyndist 7.590.350 lítrar, sem er mun meira magn en síðustu ár. Hlutfallið er 5,1% af heildargreiðslumarki ársins 2023 sem var 149.000.000 lítrar mjólkur.

Lítill hvati til að fylla upp í greiðslumarkið

Hæst er hlutfall ónotaðs greiðslumarks á Vestfjörðum, um 9%, en af um 2,3 milljónum lítrum af kvóta sem þar er skráður voru rúmlega 200 þúsund lítrar ónýttir. Hlutfallið var lægst á Suðurlandi þar sem 3,76% af heildargreiðslumarki reyndist ónýtt, eða um 2,2 milljónir lítra af um 59 milljónum lítra. Á meðan framleiddu 273 kúabændur mjólk umfram greiðslumark þeirra. Þar af framleiddu þrír meira en 200.000 lítra umfram greiðslumarkseign, að því er fram kemur í tölum frá matvælaráðuneytinu.

„Í einhverjum tilvikum er líklegt að mjólkurframleiðslu hafi verið hætt og ekki hafi enn tekist að selja kvótann. Svo getur að sjálfsögðu verið eðlilegt að framleiðslan sveiflist eitthvað til milli ára hjá bændum og þetta sé tilfallandi niðurstaða hjá einhverjum. Á heildina séð er þó þessi niðurstaða að segja okkur að of margir framleiðendur sem fylla ekki upp í greiðslumarkið treysta á að aðrir bændur framleiði umframmjólk.

Greiðslumarkskerfið virkar því miður letjandi á framleiðslu. Þ.e. það virkar vel sem stjórntæki þegar framleiðslan er yfir greiðslumarkinu. Það er hins vegar lítill hvati í kerfinu að fylla upp í greiðslumarkið þegar það vantar mjólk,“ segir Reynir Þór Jónsson, kúabóndi og stjórnarmaður í Bændasamtökum Íslands.

Greiðslumark aldrei niðurfellt

Greiðsla út á greiðslumark er framlag ríkisins til framleiðenda mjólkur og greiðist mánaðarlega úr ríkissjóði til handhafa beingreiðslna út á greiðslumark. Handhafi beingreiðslna út á greiðslumark fær mánaðarlega greiðslu, óháð framleiðslu, að því tilskildu að framleiðsla lögbýlisins sé 100% á yfirstandandi verðlagsári skv. reglugerð nr. 348/2022 um stuðning í nautgriparækt. Sjái handhafi greiðslna fram á að nýting greiðslumarks gefi ekki rétt til 100% af greiðslum framleiðslutímabilsins, ber honum að tilkynna það til matvælaráðuneytisins skv. sömu reglugerð.

Ef bóndi framleiðir ekki upp í allt greiðslumarkið sitt missir hann þann hluta beingreiðslna sinna. Þær greiðslur ganga síðan til annarra framleiðenda við uppgjör ársins. Greiðslumark bús fellur hins vegar niður ef engin framleiðsla fer þar fram í að minnsta kosti eitt verðlagsár. Ekki hefur þó komið til þess að greiðslumark hafi verið fellt niður skv. upplýsingum frá matvælaráðuneytinu.

Heimild / Matvælaráðuneytið

Hjartað slær með náttúruvernd
Fréttir 18. febrúar 2025

Hjartað slær með náttúruvernd

Sigrún Ágústsdóttir er forstjóri nýrrar Náttúruverndarstofnunar sem tók til star...

Á hverfanda hveli
Fréttir 18. febrúar 2025

Á hverfanda hveli

Árið í ár er helgað hverfandi jöklum. Íslenskir jöklar minnkuðu um 900 km2 milli...

Stöðugur samdráttur í hrossaútflutningi
Fréttir 17. febrúar 2025

Stöðugur samdráttur í hrossaútflutningi

Frá árinu 2022 hefur samdráttur verið stöðugur í útflutningi íslenskra hrossa.

Samráð um úrgangsforvarnir
Fréttir 14. febrúar 2025

Samráð um úrgangsforvarnir

Í Samráðsgátt stjórnvalda liggja nú drög Umhverfisstofnunar að stefnu um úrgangs...

Sóknarhugur er í Dalamönnum
Fréttir 14. febrúar 2025

Sóknarhugur er í Dalamönnum

Í Búðardal er fyrirhugað að reisa atvinnuhúsnæði með allt að 150 milljóna króna ...

Náttúrulegir birkiskógar hafa mikilvægt hlutverk
Fréttir 13. febrúar 2025

Náttúrulegir birkiskógar hafa mikilvægt hlutverk

Vísbendingar eru um að náttúrulegir birkiskógar hafi mikil áhrif á uppsöfnun kol...

Sjö verkefni um aukið virði sauðfjárafurða
Fréttir 13. febrúar 2025

Sjö verkefni um aukið virði sauðfjárafurða

Kennslutól fyrir skólabörn, vöruþróun ærkjöts og sauðaosta og markaðssetning á s...

Kjötafurðastöðvar aftur undir samkeppnislög
Fréttir 12. febrúar 2025

Kjötafurðastöðvar aftur undir samkeppnislög

Þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar hefur verið kynnt fyrir vorþingið. Landbúnaðarmá...