Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 6 ára.
Blöðrur og sár í kjafti.
Blöðrur og sár í kjafti.
Fréttir 15. mars 2018

Gin- og klaufaveiki

Höfundur: Auður Lilja Arnþórsdóttir, sóttvarnadýralæknir hjá Matvælastofnun
Gin- og klaufaveiki hafa flestir heyrt um og mörgum er í fersku minni gífurlega stór faraldur veikinnar í Bretlandi árið 2001. - En hvers konar sjúkdómur er þetta og af hverju er svona mikilvægt að verjast honum?
 
Gin- og klaufaveiki er veirusjúkdómur sem leggst á klaufdýr, t.d. nautgripi, svín, sauðfé og geitur. Sjúkdómseinkenni eru blöðrur og sár í munni, nösum, spenum og fótum. 
 
Sjúkdómurinn er bráðsmitandi þannig að mörg dýr veikjast. Aftur á móti veldur sjúkdómurinn oftast ekki dauða nema hjá ungviði. En dýrin þjást mikið í þá 8-15 daga sem einkennin vara. Þau eiga erfitt með að éta og geta því horast niður, nyt fellur og hætta er á ýmsum fylgikvillum, svo sem júgurbólgu og fósturláti. Sjúkdómurinn hefur því alvarleg áhrif á dýravelferð og veldur dýraeigendum jafnframt miklu fjárhagslegu tjóni. 
 
Mörg lönd í heiminum eru laus við gin- og klaufaveiki og til að halda þeirri stöðu er gripið til niðurskurðar þegar sjúkdómurinn kemur upp. Aðgerðir til upprætingar sjúkdómsins geta verið gífurlega kostnaðarsamar vegna þess hversu hratt sjúkdómurinn breiðist út. 
 
Alvarlegustu fjárhagslegu afleiðingar sjúkdómsins fyrir lönd sem byggja mikið á útflutningi landbúnaðarafurða er lokun útflutningsmarkaða.
 
Smitleiðir gin- og klaufa­veikiveirunnar eru margvíslegar. Veiran er harðger og getur auðveldlega borist milli landa með lifandi dýrum, búfjárafurðum, fólki og ýmis konar varningi. Þegar sjúkdómurinn hefur komið upp í landi þar sem hann hefur ekki verið áður til staðar eða verið útrýmt, er algengt að smitið sé rakið til þess að dýr hafi verið fóðruð með matvælum sem ekki hafa fengið fullnægjandi hitameðhöndlun.
 
Námskeið EuFMD
 
Ísland er aðili að undirstofnun Matvæla­­öryggisstofnunar Sam­einuðu þjóðanna (FAO) sem nefnist EuFMD (European Commission for the control of Foot-and-Mouth Disease). Hún var stofnuð árið 1954 í því skyni að útrýma gin- og klaufaveiki í Evrópu. Nú er staðan sú að af Evrópulöndum er sjúkdómurinn aðeins landlægur í Tyrklandi og Rússlandi, en hann er aftur á móti til staðar víða í Asíu og Afríku. 
 
Megináherslur stofnunarinnar nú eru því að aðstoða Evrópulönd við að viðhalda stöðunni og jafnframt að aðstoða önnur lönd í heiminum við að stemma stigu við sjúkdómnum eða útrýma honum. Það er gert með ýmsu móti, m.a. rannsóknum og öflugu fræðslustarfi.
 
Sem aðildarríki að EuFMD, gefst Íslandi tækifæri á að senda fagfólk á námskeið stofnunarinnar. Í nóvember síðastliðnum tók undirrituð þátt í námskeiði sem haldið var í Kenía. Á námskeiðinu var áhersla lögð á þjálfun í aldursgreiningu einkenna, sem er mjög mikilvægur liður í að áætla hvenær smitið barst fyrst á búið. Jafnframt var farið ítarlega í þjálfun í smitvörnum, sem og öflun og úrvinnslu faraldsfræðilegra upplýsinga. 
 
Á kúabúinu sem heimsótt var voru um 180 gripir og um 20% þeirra voru veikir. Þegar einkennin uppgötvuðust fyrst var gripið til þess ráðs að bólusetja alla gripina og aðskilja þá sem voru veikir frá hinum. Flestir gripir ná sér á innan við tveimur vikum en sömu gripir geta sýkst aftur síðar og bólusetning dugar ekki nema í sex mánuði. Það er því mikils um vert að koma í veg fyrir að smitið berist inn á búið á ný, en til þess þarf samstillt átak allra búfjáreigenda í nágrenninu.
 
Smitvarnir á námskeiðinu í Kenía voru miklar. Allt sem ekki var hægt að þvo með sápuvatni og sótthreinsa í sítrónusýrublöndu, var skilið eftir á búinu. Myndirnar sem fylgja þessari grein voru teknar á vatnshelda myndavél sem var þvegin og sótthreinsuð á þennan hátt og þeir símar sem teknir voru inn á búið voru í vatnsheldum hulstrum. Myndir voru teknar af þeim blöðum sem upplýsingar voru skrifaðar á og blöðin síðan skilin eftir á búinu. Þegar heim á hótelið var komið voru öll föt sett í sítrónusýrublöndu og síðan í þvott, og öllum var skylt að fara í sturtu. Þetta er talið upp hér í þeim tilgangi að varpa ljósi á hversu margt þarf að hugsa út í við smitvarnir, sér í lagi þegar um svo harðgera veiru er að ræða.
 
Staðan hér á landi
 
Gin- og klaufaveiki hefur aldrei komið upp á Íslandi en veiran getur auðveldlega borist til landsins og því er mjög mikilvægt að ýtrustu smitvarna sé gætt á öllum vígstöðvum. Annars vegar þarf reyna að koma í veg fyrir að smitefnið berist með fólki og vörum frá löndum þar sem sjúkdómurinn er til staðar, og hins vegar þurfa bændur að tryggja eins og kostur er að smit berist ekki inn á þeirra bú. Við búum svo vel hér á landi að bannað er að flytja inn lifandi dýr, sem væri annars áhættusamasti innflutningurinn hvað þetta smitefni varðar, sem fjölmörg önnur. Búfjárafurðir eru líka varasamar, sér í lagi óhitameðhöndlaðar, svo og ýmis konar notuð landbúnaðartæki og búnaður. Fólk getur líka borið veiruna með sér á eigin líkama og fatnaði. 
 
Aldrei verður hægt að tryggja fullkomlega að gin- og klaufaveiki berist ekki til landsins og því þurfa allir sem að málum koma að vera viðbúnir því að bregðast rétt við ef það gerist. Aðalatriði er að dýraeigendur og dýralæknar séu vakandi fyrir einkennum og tilkynni án tafar um grun til Matvælastofnunar. Stofnunin vinnur þá eftir viðbragðsáætlun sem er hluti af gæðahandbók og allir geta kynnt sér á heimasíðu stofnunarinnar www.mast.is. 
 
Auður Lilja Arnþórsdóttir,
sóttvarnadýralæknir hjá Matvælastofnun.

6 myndir:

Skylt efni: gin- og klaufaveiki

Nægjusemi í nóvember
Fréttir 13. nóvember 2024

Nægjusemi í nóvember

Landvernd og Grænfánaverkefnið standa fyrir átakinu Nægjusamur nóvember.

Vilja harðfisk á lista UNESCO
Fréttir 13. nóvember 2024

Vilja harðfisk á lista UNESCO

Slow Food Reykjavík vinnur að því að fá vinnsluhefðir tengdar harðfiski og skrei...

Stefnt að loftslagsvænstu landbúnaðarafurðum heims
Fréttir 13. nóvember 2024

Stefnt að loftslagsvænstu landbúnaðarafurðum heims

Ragnheiður Björk Halldórsdóttir, iðnaðarverkfræðingur og sjálfbærniráðgjafi, lei...

Skrefagjald innleitt
Fréttir 13. nóvember 2024

Skrefagjald innleitt

Ísafjarðarbær hefur ákveðið að innheimta svokallað skrefagjald vegna sorphirðu.

Sjónum beint að fiskauganu
Fréttir 12. nóvember 2024

Sjónum beint að fiskauganu

Ekki hefur enn fundist flötur á því hér á Íslandi að nýta fiskaugu sérstaklega ú...

Ný Hrútaskrá og hrútafundir
Fréttir 12. nóvember 2024

Ný Hrútaskrá og hrútafundir

Von er á prentaðri útgáfu Hrútaskrárinnar mánudaginn 18. nóvember, þar sem 54 sæ...

Litafjölbreytni og æði skrautleg litaheiti
Fréttir 12. nóvember 2024

Litafjölbreytni og æði skrautleg litaheiti

Í íslenska sauðfjárstofninum finnast ótal litaafbrigði sem Karólína Elísabetardó...

Hækkun á minkaskinnum
Fréttir 12. nóvember 2024

Hækkun á minkaskinnum

Björn Harðarson, formaður deildar loðdýrabænda hjá Bændasamtökum Íslands, segir ...