Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 9 ára.
Eiturlofttegundir í innilofti fjósa og fjárhúsa
Lesendarýni 28. ágúst 2015

Eiturlofttegundir í innilofti fjósa og fjárhúsa

Höfundur: Friðrik Daníelsson
Inniloftsmengun getur orðið hættuleg í fjósum og haughúsum eins og bændur hafa fengið að reyna í aldir. Er það fyrst og fremst hin eitraða lofttegund brennisteinsvetni sem veldur mestri hættu. 
 
Image caption goes here
Sem betur fer er sterk (skíta-) lykt af brennisteinsvetninu svo menn fá viðvörun. En ef styrkur er mikill, yfir 100 ppm (milljónustu), lamast lyktarskynið og hættan stóreykst. Við niðurbrot í húsdýraskít myndast nokkrar fleiri eitraðar lofttegundir, áberandi úr kúamykju en líka getur orðið talsvert af þeim í fjárhúsum. Auk brennisteinsvetnis myndast ammoníak og jafnvel köfnunarefnissýrlingar. Einnig myndast óeitraðar gastegundir, s.s. metan. Það er líka varasamt þó að það eitt og sér sé ekki eitrað, það þynnir loftið og lækkar súrefnisinnihaldið, eins og reyndar fleiri gastegundir úr húsdýraskítnum, og getur valdið súrefnisskorti og jafnvel sprengihættu. Koltvísýringur myndast líka og ryður burt súrefninu, sé hann í miklu magni veldur hann örari öndun og súrefnisskorti. 
 
Mengun í útihúsum getur farið yfir viðmiðunarmörk
 
Í reglugerðum 1066/2014 og 438/2002 eru mörk á styrk brennisteinsvetnis (0,5 ppm) og ammoníaks (20 ppm) fyrir kindur og kýr í fjárhúsa- og fjósalofti.  Svo virðist sem stofnanir hérlendis hafi ekki gert kerfisbundnar mælingar á mengunninni, helst hafa áhugamenn verið að mæla. Til eru mælingar sem Vinnueftirlitið hefur gert af sérstökum tilefnum í fjósalofti. Af þeim má draga þá ályktun að mengunin fari stundum yfir mörkin. 
 
Gastegundirnar skaða heilsu bæði dýra og manna og gera fólk og fé veikari fyrir öðrum heilsubrestum og er því ástæða til að fylgjast vel með menguninni. Ammoníak (stingandi lykt) veldur ertingu og í framhaldi ætingu, bólgum og veiklun öndunarfæra, brennisteinsvetni (skítalykt) gerir það einnig og veldur höfuðverk og svimakennd, og það sem er alvarlegra, veldur líka bráðalömun öndunarstöðva í heila og meðvitundarleysi við lágan styrk (0,05% af inniloftinu) og köfnun og skjótum dauða ef styrkur verður nógu hár. 
 
Köfnunarefnissýrlingarnir (þung hráalykt,veikur sætur keimur gæti fundist með) geta valdið vökva í lungum og köfnun. Fyrir bændur og aðra þá sem vinna við fjós og fjárhús gilda mengunarmörk sem eru í reglugerð 390/2009. Bæði eru þar gildin sem mega vera í inniloftinu við vinnu í 8 klst. í einu (brennisteinsvetni 5 ppm, ammoníak 20 ppm, köfnunarefnistvíildi 3 ppm) og í 15 mínútur en þau gildi eru oftast tvöfalt hærri en gildin fyrir 8 tímana. Fari mengunin í hærra gildið (kallast þakgildi) þarf að rýma svæðið innan stundarfjórðungs. 
 
Eiturgasið er frekar auðvelt að mæla
 
Allar þessar eiturgastegundir er frekar auðvelt að mæla. Þó að brennisteinsvetnið í kúamykjunni sé þekktasta eiturlofttegundin þurfa bændur líka að vera á varðbergi gagnvart öðrum gastegundum, súrefniseyðingu og súrefnisskorti í bæði fjósum og fjárhúsum og hafa næga loftræstingu. Sín vegna en hraustar kindur og kýr eru gleði bóndans!
Hjartað slær með náttúruvernd
Fréttir 18. febrúar 2025

Hjartað slær með náttúruvernd

Sigrún Ágústsdóttir er forstjóri nýrrar Náttúruverndarstofnunar sem tók til star...

Á hverfanda hveli
Fréttir 18. febrúar 2025

Á hverfanda hveli

Árið í ár er helgað hverfandi jöklum. Íslenskir jöklar minnkuðu um 900 km2 milli...

Stöðugur samdráttur í hrossaútflutningi
Fréttir 17. febrúar 2025

Stöðugur samdráttur í hrossaútflutningi

Frá árinu 2022 hefur samdráttur verið stöðugur í útflutningi íslenskra hrossa.

Samráð um úrgangsforvarnir
Fréttir 14. febrúar 2025

Samráð um úrgangsforvarnir

Í Samráðsgátt stjórnvalda liggja nú drög Umhverfisstofnunar að stefnu um úrgangs...

Sóknarhugur er í Dalamönnum
Fréttir 14. febrúar 2025

Sóknarhugur er í Dalamönnum

Í Búðardal er fyrirhugað að reisa atvinnuhúsnæði með allt að 150 milljóna króna ...

Náttúrulegir birkiskógar hafa mikilvægt hlutverk
Fréttir 13. febrúar 2025

Náttúrulegir birkiskógar hafa mikilvægt hlutverk

Vísbendingar eru um að náttúrulegir birkiskógar hafi mikil áhrif á uppsöfnun kol...

Sjö verkefni um aukið virði sauðfjárafurða
Fréttir 13. febrúar 2025

Sjö verkefni um aukið virði sauðfjárafurða

Kennslutól fyrir skólabörn, vöruþróun ærkjöts og sauðaosta og markaðssetning á s...

Kjötafurðastöðvar aftur undir samkeppnislög
Fréttir 12. febrúar 2025

Kjötafurðastöðvar aftur undir samkeppnislög

Þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar hefur verið kynnt fyrir vorþingið. Landbúnaðarmá...