Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 1 árs.
Mynd 1. Staðsetning sauðfjárbýla þar sem vöðvasullur hefur verið staðfestur á Íslandi frá árinu 2014 en þá jókst útbreiðslan eftir áralangt hlé. Útbreiðslusvæði vöðvasulls á 9. áratug 20. aldar er gullitað.
Mynd 1. Staðsetning sauðfjárbýla þar sem vöðvasullur hefur verið staðfestur á Íslandi frá árinu 2014 en þá jókst útbreiðslan eftir áralangt hlé. Útbreiðslusvæði vöðvasulls á 9. áratug 20. aldar er gullitað.
Á faglegum nótum 6. desember 2022

Vöðvasullsbandormurinn finnst á nýjum svæðum 2022

Höfundur: Guðný Rut Pálsdóttir, Kristbjörg Sara Thorarensen og Karl Skírnisson, sníkjudýradeild, Tilraunastöðinni á Keldum.

Það sem af er haustinu 2022 hafa Tilraunastöðinni á Keldum verið send 18 sýni úr sauðfé þar sem grunur vaknaði við heilbrigðisskoðun í sláturhúsi að um sýkingu af völdum vöðvasulls (Taenia ovis) væri að ræða.

Eitt sýnanna reyndist neikvætt, hægt var að staðfesta vöðvasull í 12 sýnanna og sterkur grunur lék á því að vöðvasullur væri einnig á ferðinni í hinum tilfellunum fimm. Hér er um verulega breytingu að ræða frá síðustu árum því undanfarin þrjú haust (2019-2021) voru engin sýni send að Tilraunastöðinni á Keldum þar em grunur var um vöðvasull.

Bæst hafa við útbreiðslusvæði miðað við dreifingu síðustu ára en nokkur af jákvæðum sýnum þetta haustið komu frá svæðum þar sem vöðvasullur hefur ekki greinst síðan á 9. áratugnum eða aldrei greinst áður, sjá meðfylgjandi kort (mynd 1). Þessi aukning á jákvæðum sýnum ásamt nýjum útbreiðslusvæðum er óheillaþróun sem mikilvægt er að bregðast við.

Lífsferill vöðvasullsbandormsins

Lirfustigið, litlar blöðrur í vefjum sauðfjár sem gjarnan eru kallaðar sullir, sjást við kjötskoðun í sláturhúsi. Sullirnir geta sest víða að í líkama sauðfjár, oft eru blöðrurnar mest áberandi í blóðþurftarmiklum líffærum eins og hjarta og þind. Komist hundur í sollin líffæri eða vöðva með lifandi lirfum þroskast hver lirfa um sig í fullorðinn bandorm í hundinum. Gerist það á sex til átta vikum. Bandormurinn getur lifað árum saman í hundinum og framleitt gífurlegan fjölda eggja því talið er að hver bandormur framleiði um 250.000 egg á degi hverjum. Skíti hundur sem smitaður er af vöðva- sullsbandormi á beitarland sauðfjár berast eggin sem loða við gróðurinn niður í sauðféð og verður hvert egg að einni lirfu í kindinni. Lífsferill vöðvasullsbandormsins er sýndur á mynd 2.

Mynd 2. Lífsferill vöðvasullsbandormsins Taenia ovis. Bandormurinn getur orðið hálfs annars metra langur í iðrum hundsins, eggin dreifast út frá hundaskít yfir á beitarlandið og berast með gróðrinum niður í sauðféð. Bandormurinn getur lifað árum saman í hundinum og egg hans lifa mánuðum saman, stundum í tæpt ár, á beitarlandinu.
Varnaraðgerðir gegn smitum

Mikilvægt er að rjúfa lífsferil vöðvasullsbandormsins til að hindra smit. Er það einkum gert með tvennum hætti. Annars vegar með því ormahreinsa hunda reglulega með lyfjum sem drepa bandorma (svo sem Praziquantel) og hins vegar að hindra að hundar smitist með því að éta hráar sauðfjárafurðir. Hingað til hafa rannsóknir ekki bent til þess að refir á Íslandi beri smit en rétt er að ítreka að refir geta smitast af vöðvasullsbandormi líkt og hundar og því mikilvægt að þeir komist ekki í hræ af sauðfé.

Í grein 57 í reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti er kveðið á um að fyrirbyggja skuli sýkingar af völdum bandorma og spóluorma í hundum með því að gefa hundum sem náð hafa fjögurra mánaða aldri árlega inn ormalyf, lyf sem Lyfjastofnun hefur viðurkennt til þeirra nota. Sérstakur kafli er um hunda þar sem búrekstur er stundaður. Þar skulu hundar ormahreinsaðir að liðinni aðalsláturtíð eða í síðasta lagi í desember ár hvert, nema að annað komi fram í samþykkt hlutaðeigandi sveitarfélags.

Eindregið er lagst gegn því að fóðra hunda á hráum sauðfjárafurðum. Sé ætlunin að nota sauðfjárafurðir til fóðurs þurfa þær annaðhvort að hafa verið soðnar áður, eða þá frystar það lengi að vöðvasullir, sem geta verið í öllum vefjum í líkama sauðfjárins, séu dauðir og þar með ósmithæfir. Til að drepa lirfustig vöðvasullsbandormsins þarf að frysta sauðfjárafurðirnar í a.m.k. tíu stiga frosti í viku. Í desember 2021 birtist grein í Bændablaðinu þar sem hægt er að lesa nánar um sögu vöðvasullsbandormins á Íslandi og lífsferil hans.

Skylt efni: vöðvasullsbandormur

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...