Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 5 ára.
Herbert Beck, sendiherra Þýskalands á Íslandi.
Herbert Beck, sendiherra Þýskalands á Íslandi.
Fréttir 14. desember 2018

Þýsku landnemarnir á Íslandi

Höfundur: Vilmundur Hansen

Á næsta ári eru liðin 70 ár síðan Esjan lagðist við ankeri utan við Reykjavíkurhöfn með 314 Þjóðverja sem hingað voru komnir til að freista gæfunnar eftir lok heimsstyrjaldarinnar seinni. Fleiri Þjóðverjar fylgdu í kjölfarið næsta áratuginn.

Langflestir Þjóðverjarnir sem hingað komu og ílengdust voru konur og eru afkomendur þeirra á landinu yfir fjögur þúsund.

Vegna tímamótanna ætlar þýska sendiráðið á Íslandi að efna til ýmiss konar viðburða tengdum sögu og komu fólksins til landsins á sínum tíma. Herbert Beck, sendiherra Þýskalands á Íslandi, segir að tengsl Íslands og Þýskalands séu mikil og að þau hafi verið það í gegnum aldirnar. Fyrsti biskupinn á Íslandi var vígður í Bremen og Konrat Maurer, sem var brautryðjandi í útgáfu íslenskra þjóðsagna, var Þjóðverji.

„Íslendingar fengu mikið af því salti sem notað var fyrr á tímum til að salta fisk frá Lübeck þaðan sem margir af landnemunum komu. Fyrsta ræðismannsskrifstofa Íslands í Þýskalandi eftir heimsstyrjöldina síðari var einnig í Lübeck og Agnar Siemsen ræðismaður hafði milligöngu um komu fólksins til Íslands, þannig að tengslin við borgina eru mikil.

Sjálfur vissi ég ekki um landnám þessara Þjóðverja á Íslandi fyrr en eftir að ég kom til Íslands sem sendiherra. Áhugi minn á sögu þessa fólks vaknaði strax og ég heyrði að umræðan á Íslandi um landnemana var yfirleitt jákvæð. Flestir Íslendingar sem ég talaði við þekktu til fólksins, kunnu sögur af því, var afkomandi þess eða þekkti einhvern sem var það. Ég ályktaði því sem svo að koma og vera fólksins hljóti að hafa haft talsverð áhrif á Íslandi og Íslendinga.

Við megum ekki gleyma því að Búnaðarfélag Íslands á stóran þátt í komu Þjóðverjanna til landsins á sínum tíma og að finna fólkinu samastað víðs vegar um landið.“

Fjölbreytt dagskrá vegna tímamótanna

Herbert Beck segir að í tilefni þess að 70 ár eru liðin á næsta ári frá komu fyrstu þýsku landnemanna hafi þýska sendiráðið ákveðið að minnast þess á margs konar og fjölbreyttan hátt.

„Auk þess sem við ætlum að halda upp á komu fólksins 1949 langar okkur einnig að fagna öllum þeim Þjóðverjum sem fylgdu í kjölfarið áratuginn þar á eftir. Til að gera þetta sem best hefur víða verið leitað fanga og meðal annars hjá íslenskum sagnfræðingum sem hafa fjallað um aðdraganda komu fólksins og afdrif þess á Íslandi.

Meðal þess sem gert verður til að fagna þessum tímamótum er að sýna kvikmyndir á þýskum kvikmyndadögum sem tengjast þýskum konum.

Goethe-stofnunin á Íslandi stendur fyrir komu þýska blaðamannsins Anne Siegel til landsins en hún hefur skrifað bók, Frauen Fische Fjorde. Deutsche Einwanderinnen in Island, um þýsku konurnar sem hingað komu og tók viðtöl við margar þeirra. Bókin nýtur talsverðra vinsælda í Þýskalandi og hefur selst í yfir hundrað þúsund eintökum og það er verið að þýða bókina yfir á íslensku og væntanlega kemur hún út á næsta ári.

Það verður ljósmyndasýning í Árbæjarsafni og víðar um landið sem tengist landnáminu. Þjóðhátíðardagur Þýskalands á Íslandi verður helgaður landnemunum og það verður alþjóðlegt málþing í samvinnu við Háskóla Íslands á árinu sem tengist málefninu.“

Ferð á forfeðraslóðir

Beck segist eiga von á að atburðanna verði á einhvern hátt einnig minnst á árinu í Þýskalandi og þá ekki síst í Lübeck. „Þjóðverjar eru yfirleitt mjög jákvæðir gagnvart Íslandi og forvitnir um land og þjóð.
Ég hef heyrt að ferðaskrifstofa á Íslandi hafi áhuga á að skipuleggja ferð til Lübeck þar sem afkomendur og aðrir sem áhuga hafa á geti kynnt sér hvaðan landnemarnir og jafnvel forfeður þeirra komu.“

Reynsla sögunnar

Beck segir að hugmyndin sé einnig að skoða landnámið út frá því hvað Íslendingar hafi og geti lært af því. „Þar á ég við áhrif fólksflutninga og búsetu útlendinga í landinu. Auðvitað var samfélagið í lok fimmta áratugar síðustu aldar ólíkt samfélaginu í dag en samt sem áður má draga lærdóm af reynslu fyrri ára og beita reynslunni á jákvæðan og uppbyggjandi hátt.“

Í ljósi sögunnar er áhugavert að allir Þjóðverjarnir sem ílengdust hér á landi voru konur. Karlmennirnir sem hingað komu sneru allir aftur til Þýskalands og sumar konurnar einnig. Konurnar sem settust að hér á landi giftust flestar og áttu börn. Áhrif þeirra á Íslendinga voru ótvíræð. Þær breyttu til dæmis víða mataræði á heimilum, ræktuðu grænmeti til heimanota og margar þeirra ræktuðu pottaplöntur og voru fyrir vikið kallaðar „þýsku blómakonurnar“.

Upplýsingaöflun og fjársjóðsleit

Annað sem sendiráðið hyggst gera að sögn Beck er að safna upplýsingum í máli og myndum um líf fólksins og afkomendur þeirra hér á landi. „Við erum ekki enn búin að útfæra hvernig upplýsingasöfnunin fer fram og sendiráðið sem slíkt mun ekki standa fyrir henni heldur leita sér aðstoðar þeirra sem betur eru til þess fallnir. Við lítum eiginlega á þetta sem fjársjóðsleit þar sem fjársjóðurinn eru sögur, myndir og jafnvel munir sem tengjast sögu komu Þjóðverjanna til Íslands og okkar framlag til þess hluta af sögu Íslands og gjöf til íslensku þjóðarinnar.

Upplýsingar um hvernig upplýsingaöflunin mun fara fram verður kynnt síðar þegar búið er að útfæra hana betur,“ segir Herbert Beck.
 

Halla tekur upp Íslenskt staðfest
Fréttir 28. mars 2024

Halla tekur upp Íslenskt staðfest

Halla Sif Svansdóttir Hölludóttir, garðyrkjubóndi og eigandi Sólskins grænmetis ...

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands
Fréttir 27. mars 2024

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands

Fjölmörg mál voru til afgreiðslu á nýliðnu Búnaðarþingi 2024, úr fimm nefndum, s...

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025
Fréttir 27. mars 2024

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025

Matvælaráðuneytið hefur tilkynnt um frestun á gildistöku banns við endurnýtingu ...

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi
Fréttir 27. mars 2024

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi

Fyrirkomulag landbúnaðarstuðningskerfis á Íslandi mun taka miklum breytingum ef ...

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst
Fréttir 26. mars 2024

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst

Fyrrverandi sláturhússtjóri á Vopnafirði ætlar ekki að láta deigan síga þrátt fy...

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal
Fréttir 26. mars 2024

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal

Niðurskurður á sauðfé frá bæjunum Eiðsstöðum og Guðlaugsstöðum í Blöndudal fór f...

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga
Fréttir 26. mars 2024

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga

Kornræktarfélag Suðurlands verður endurvakið sem viðskiptavettvangur ræktenda og...

Grípa þarf tækifærin
Fréttir 26. mars 2024

Grípa þarf tækifærin

Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, telur að bændur eigi að leyfa sér að hor...