Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 5 ára.
Ryðsveppir og áburður að hausti
Á faglegum nótum 27. ágúst 2019

Ryðsveppir og áburður að hausti

Höfundur: Vilmundur Hansen

Ryðsveppir eru sníkjusveppir sem lifa á laufblöðum trjáa. Skemmdir af þeirra völdum eru vegna gróbletta sem myndast á blöðunum og valda kali á greinum.

Skemmdirnar verða minni eftir því sem trén sýkjast seinna að sumri og sýkingar eru skæðari í rökum sumrum en þurrum.

Lífsferill ryðsveppa er flókinn og felur oft í sér tvær ólíkar hýsiltegundir. Sum stig sveppanna finnast á jurtkenndum gróðri en önnur á trjám eða runnum. Einnig þekkjast hýsilskipti á milli barrtrjáa og lauftrjáa eða runna.

Ryðsveppur á gljávíði víxlar á milli lerkis og gljávíðis. Sveppurinn virðist þó geta lifað eingöngu á víðinum ef lerki er ekki til staðar og tjón af hans völdum á lerki er nánast ekkert.

Skaðinn á víði felst í því að sveppurinn hindrar að brumin nái að þroskast fyrir veturinn og það veldur kali. Margar víðitegundir eru viðkvæmar gagnvart sýkingu af völdum ryðsvepps og eykur sýking stórlega hættu á kali.

Asparryð barst til landsins skömmu fyrir síðust aldamót og er ryð í öspum oft áberandi og veldur víða tjóni.

Asparryð kemur fram á neðra borði laufblaða alaskaaspar um mitt sumar. Gró sveppsins berast með vindi á næstu blöð eða blöð annarra trjáa og sýkja þau. Á haustin myndast dvalargró sem lifa veturinn á föllnu laufi.

Smitið byrjar á lerkitrjám á vorin og verður ösp sem stendur nálægt því oft illa úti. Skaðinn á öspinni kemur fram sem visnuð blöð og eins dregur úr vexti. Kalhætta er einnig meiri hjá ösp sem er smituð af ryði. Asparklónar eru misþolnir fyrir ryði.

Ekki eru til neinar varnir gegn ryðsveppi en gott er að gefa trjánum kálísúlfat seinni hluta sumars þar sem það dregur úr líkum á kali. 

Áhrifamesta vörnin gegn ryðsvepp felst í því að gróðursetja ekki lerki nálægt víði eða ösp. Þá getur verið gott að fjarlægja tré eða runna til að draga úr líkum á smiti.

Með því að klippa burt sýktar greinar að vori má fjarlægja mikið af smitefnunum sem eru í dvala í brumunum. Klippa þarf allan ársvöxtinn í burtu. Nýtt brum sem vex að vori er laust við smit og myndar heilbrigða sprota. Fjarlægja þarf allt lauf og greinar úr beðunum ef í því skyldi leynast smit sem gæti lifað af veturinn og dreift sér.

Kalí-áburður er nauðsynlegt við ljóstillífun sem er undirstaðan í lífstarfsemi plantnanna. Kalí eykur frostþol og mótstöðu gegn þurrki og sveppasjúkdómum. Skortur á kalí lýsir sér meðal annars í að ung blöð verða gul og visna, einkum á blaðjöðrunum. Þannig að gott er að bera á kalíríkan áburð í byrjun ágúst til að draga úr líkum á kali.

Einnig er gott að gefa fosfóráburð í lok ágúst til að styrkja rótarvöxt plantnanna sem er mikill á haustin eftir að ofanjarðarvexti lýkur og plönturnar fella lauf. 

Forvarnir gegn hófsperru verði hluti af ábyrgu hestahaldi
Fréttir 20. júní 2025

Forvarnir gegn hófsperru verði hluti af ábyrgu hestahaldi

Hófsperra er kvalafullur sjúkdómur í hrossum sem sífellt er að verða algengari h...

Eyjalín sópaði að sér verðlaunum á Skeifudeginum
Fréttir 20. júní 2025

Eyjalín sópaði að sér verðlaunum á Skeifudeginum

Skeifudagurinn fór fram í blíðskaparveðri sumardaginn fyrsta á Hvanneyri þar sem...

Lítill vöxtur í kjötframleiðslu á tólf mánaða tímabili
Fréttir 19. júní 2025

Lítill vöxtur í kjötframleiðslu á tólf mánaða tímabili

Samkvæmt nýlegum gögnum Hagstofu Íslands var heildarkjötframleiðsla nú í apríl á...

Spornar gegn dvöl fólks á hættusvæðum ofanflóða
Fréttir 19. júní 2025

Spornar gegn dvöl fólks á hættusvæðum ofanflóða

Næsta haust mun Jóhann Páll Jóhannsson, umhverfis-, orkuog loftslagsráðherra, mæ...

Pikkoló færir kaupmanninn aftur á hornið
Fréttir 19. júní 2025

Pikkoló færir kaupmanninn aftur á hornið

Á fimm stöðum á höfuðborgarsvæðinu má sjá lítil viðarhús merkt Pikkoló sem er ís...

Einkunnamet slegin á vorsýningum
Fréttir 19. júní 2025

Einkunnamet slegin á vorsýningum

Glæsileg kynbótahross hafa hlotið háar einkunnir og eftirtekt fyrir framgöngu sí...

Nóg af heitu vatni til að kynda öll hús
Fréttir 19. júní 2025

Nóg af heitu vatni til að kynda öll hús

Í maí 2024 fannst heitt vatn í Tungudal við Ísafjörð, aðeins um þremur kílómetru...

Spornað við útrýmingu
Fréttir 19. júní 2025

Spornað við útrýmingu

Nýlega var stofnað Fagráð um geitfjárrækt. Er það talið nauðsynlegt til að stuðl...