Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 3 ára.
Álalogia
Á faglegum nótum 22. febrúar 2021

Álalogia

Höfundur: Vilmundur Hansen

Íslendingar hafa lengst af verið hræddir við ála og jafnvel talið þá eitraða, þrátt fyrir að álar hafi þótt herramannsmatur annars staðar í heiminum. Álagöngur í ár og vötn í Evrópu hafa dregist gríðarlega saman og jafnvel talið að hann sé í útrýmingarhættu þar.

Til ættkvíslarinnar Anguill­idae teljast 16 til 20 tegundir ála sem eru nokkuð ólíkar að útliti og finnast víða um heim að Suður-Atlantshafi og austanverðu Kyrrahafi undanskildu. Tvær tegundir ála eru þekktar í Atlantshafi, önnur er evrópski állinn (Anguilla anguilla) en hinn ameríski állinn (Anguilla rostrata). Evrópski og ameríski állinn eru ólíkir að því leyti að sá evrópski hefur að meðaltali 114 hryggjarliði en sá ameríski sjö færri, eða 107. Hluti ála á Íslandi hafa færri hryggjarliði en evrópski állinn en fleiri en sá ameríski og eru sérstakir að því leyti og nýjar erfðarannsóknir sýna að hér sé um að ræða blendinga á milli þessara tveggja tegunda.

Bolurinn er sívalur, langur og mjór. Hausinn er fremur langur en kjafturinn lítill með smáum en hvössum tönnum. Neðri skolturinn stendur framar en sá efri og ná munnvikin rétt aftur fyrir augun. Bakugginn sem er á álnum ofanverðum, og hefst talsvert aftan við eyruggana, er samvaxinn gotraufarugganum sem er á neðra borði hans þannig að állinn hefur ekki eiginlegan sporð. Tálknopin eru lítil og tálknlokin hulin roði. Állinn fær ekki hreistur fyrr en á þriðja eða fjórða ári og er það smátt. Hann hefur aftur á móti þykkt roð sem er hulið slími og varnar því að állinn þorni upp þegar hann ferðast um á þurru landi til að komast á milli vatna eða framhjá fossum. Dæmi eru um að álar skríði upp nokkurra metra hátt berg til að sníða hjá fossum. Þjóðsagan segir að áll finnist í vatninu fyrir ofan Systrafossa við Kirkjubæjarklaustur. Sé sagan sönn verður állinn að klifra mjög háan og þverhnýttan klett til að komast þangað. Orðatiltækið háll eins og áll er dregið af því að slímið gerir hann hálan og því erfitt að hafa hendur á honum.

Lengsti áll sem mældur hefur verið hér á landi er 130 sentímetrar og vó 6,5 kíló. Fullvaxnir álar á Íslandi verða þó sjaldan lengri en metri á lengd og fjögur kíló að þyngd. Hængar eru minni en hrygnur og sjaldnast lengri en 50 sentímetrar hér á landi.

Heimkynni evrópska álsins er á Íslandi, Færeyjum og Bretlandi. Frá Norður-Noregi að Miðjarðarhafi og austur að Svartahafi. Hann finnst í ám og vötnum í Mið-Asíu og þeim löndum Afríku sem liggja að Miðjarðarhafi, auk þess sem hann er þekktur á Azoreyjum, Madeira og Kanaríeyjum og við norðvesturströnd Afríku suður til Senegal. Ameríski állinn finnst í austanverðri Norður-Ameríku og á Grænlandi.
Hér á landi finnast álar í fersku vatni víða um land og á sumum svæðum einnig í sjó við ströndina. Hann er algengastur á láglendi í flóum, tjörnum og sjávarlónum á Suðausturlandi og á vestanverðu Norðurlandi en minna er um hann á austanverðu Norðurlandi og Austurlandi. Ála er þó að finna um allt land. /VH

Skylt efni: áll fiskar

„Spjallað“ við kýr
Á faglegum nótum 9. janúar 2023

„Spjallað“ við kýr

Atferli, hegðun, útlit og ástand nautgripa getur gefið gríðarlega mikilvægar upp...

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Skógarbændur og Bændasamtök Íslands

Á aðalfundi Landssambands skógareigenda (LSE) sem haldinn var í Borgarnesi í maí...

Lífræn framleiðsla – nú er lag
Á faglegum nótum 5. janúar 2023

Lífræn framleiðsla – nú er lag

Á undanförnum árum hefur VOR látið til sín taka með ýmsum hætti til að hvetja ti...

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið
Á faglegum nótum 3. janúar 2023

Eitur á alltaf að vera síðasta úrræðið

Meindýr eru skaðvaldar í garð- og skógrækt og óvelkomnir gestir sem flestir vild...

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna
Á faglegum nótum 2. janúar 2023

Ýmsir vankantar við smíði nýju norrænu næringarráðanna

Vinna við norrænu næringarráðin (NNR), sem Norræna ráðherra­nefndin heldur utan ...

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022
Á faglegum nótum 30. desember 2022

Um niðurstöður lambadóma haustið 2022

Í heildina var útkoma lamba í haust góð. Meðalfallþungi á landinu var 16,6 kg og...

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?
Á faglegum nótum 28. desember 2022

Lífrænn úrgangur: höfuðverkur eða tækifæri?

Hér á landi fellur til gríðarlegt magn af lífrænum úrgangi á öllum stigum samfél...

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs
Á faglegum nótum 27. desember 2022

Skýrsluhald – heimarétt WorldFengs

Nú þegar líður að áramótum og allir eru búnir að skila haustskýrslu til matvælar...