Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 3 ára.
Jón Sigurðsson vísar í greininni til reglna um heimildir til kaupa á fasteignum og jörðum í Danmörku, Finnlandi og á Möltu.
Jón Sigurðsson vísar í greininni til reglna um heimildir til kaupa á fasteignum og jörðum í Danmörku, Finnlandi og á Möltu.
Lesendarýni 14. apríl 2020

Eru íslenskar reglur of linar og slappar?

Höfundur: Jón Sigurðsson

Margir hafa áhyggjur af eigna­söfnun auðmanna, einkum útlenskra gróðamanna sem ætla sér mikinn hlut í íslenskum jarðeignum, auðlindum og víðernum landsins. Og þá spyrja menn líka: - Eru íslenskar reglur miklu „opnari“, veikari, linari, loðnari og slappari heldur en reglur nágrannaþjóðanna um þessi sömu efni?
Nú hefur ríkisstjórnin boðað nýja löggjöf um þessi mál. - Vonandi stenst hún samanburðinn.

Í Bændablaðinu 19. mars sl. er sagt frá drögum að lagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar, en frumvarpið hefur verið í samráðsgátt stjórnvalda (samradsgatt.is).

Danmörk

Í Danmörku gilda athyglisverðar reglur um þessi mál (Regler om køb af ejendom i Danmark - Begrænsninger ved udlændingers køb af fast ejendom i Danmark - erhvervelsesloven - planloven - sommerhusloven). Þessar reglur njóta fullrar viðurkenningar Evrópusambandsins enda byggðar á sérstakri bókun (protokoll) frá inngöngu Dana í sambandið.

Þessar reglur Dana gilda m.a. um þegna annarra aðildarríkja Evrópusambandsins og Evrópska efnahagssvæðisins. Og reyndar gilda reglurnar að hluta einnig um Dani sjálfa. Helstu drættir eru sem hér segir:

  • Þeir útlendingar sem eru búsettir, starfa og taka laun eða aðrar tekjur í Danmörku mega  kaupa fasteign í landinu en aðeins til eigin afnota.
  • Strangar kröfur gilda um búsetu og eiginnýtingu.
  • Sérstakar kröfur gilda um kaup á fyrirtækjum.
  • Sumarhús eða tómstundahús mega þeir einir útlendingar eiga sem búið hafa í Danmörku í  fimm ár og búa í landinu í varanlegri fastri búsetu.
  • Sérstök skilyrði gilda um kaup bújarða:

– kaupandi sé a.m.k. 18 ára og hafi landbúnaðarmenntun,

– kaupandi setjist varanlega að sjálfur á býlinu og annist búreksturinn sjálfur,

– ef eignin er minni en 30 hektarar, verður kaupandi a.m.k. að sjá um fulla nýtingu í 8 ár og útvega þá leigjanda á eignina ef hann býr þar ekki sjálfur, og er eigandanum þá óheimilt að dvelja þar sjálfum.

  • Í sérstökum aðstæðum geta menn sótt um undanþágu til dómsmálaráðherra.

Finnland

Á Álandseyjum í Finnlandi gilda merkilegar reglur um „heimarétt“ (Åländsk hembygdsrätt, sem styðst við „Álandsbókunina“ - Ålandsprotokollet, sem er 2. bókun/protokoll með aðildarsamningi Finna við Evrópusambandið).

Heimaréttur Álendinga takmarkar aðgengi allra annarra, þ. á m. þegna annarra aðildarríkja Evrópusambandsins og Evrópska efnahagssvæðisins.
Heimaréttur Álendinga er í aðalatriðum þessi:

  • Aðeins þeir sem búa varanlega á Álandseyjum, hafa þar uppruna, búsetu, atvinnu og lögheimili, þ.e. Álendingar sjálfir og einir, mega eiga fasteignir, fyrirtæki, lóðir og jarðeignir á Álandseyjum.
  • Álendingar geta gengið að arfi frá foreldri, við 18 ára aldur, og nægir eitt foreldri sem hefur,  eða ef látið er, hafði heimarétt á eyjunum.
  • Alger skilyrði eru föst varanleg búseta á Álandseyjum og finnskur þegnréttur.
  • Til greina kemur að samþykkja umsókn um heimarétt, ef um er að ræða fasta búsetu á eyjunum í fimm ár, finnskan þegn sem kann sænsku; og sérreglur eru til viðbótar.
  • Heimaréttur glatast ef finnskur þegnréttur er ekki lengur fyrir hendi eða maðurinn dvelst fjarri frá eyjunum í fimm ár.
  • Til greina kemur að veita heimarétt með sérstakri heimild í lögum eða að ákvörðun  héraðsstjórnar vegna sérstakra ástæðna.

Malta

Í aðildarsamningi Maltverja við Evrópusambandið eru merkileg ákvæði (XI viðbótarákvæði –AA2003/ACT/Annex XI).

Eins og ljóslega birtist eru takmarkanir Maltverja ekki síst miðaðar við að halda þegnum og fyrirtækjum annarra aðildarríkja Evrópusambandsins og Evrópska efnahagssvæðisins frá Möltu.Nokkur atriði eru sem hér segir:

  • Stjórnvöld á Möltu skulu senda framkvæmdastjórn Evrópusambandsins upplýsingar ef röskun verður á jafnvægi á vinnumarkaði á Möltu, hvort sem er í byggðarlagi eða einstaka atvinnugrein, t.d. vegna samkeppni fyrirtækja eða þegna annarra  Evrópusambandsríkja sem hnekkir samkeppnisstöðu heima­manna, o.fl.
  • Framkvæmdastjórninni er þá skylt að taka þegar í stað til viðeigandi mótaðgerða.
  • Ef Möltustjórn telur málið mjög brýnt er henni heimilt að grípa til einhliða aðgerða.
  • Viðurkenndar eru sérreglur um ríkisaðstoð við atvinnurekstur á Möltu, m.a. um lægri skatta  fyrir smáfyrirtæki og meðalstór.
  • Sérstakar takmarkanir gilda um kaup útlendinga, líka frá öðrum Evrópusambandsríkjum, á  fasteignum til tómstundadvalar eða til að nota sem auka-bústaði.

Íslenskt lögfræðiálit

Sérstakt lögfræðiálit var gert fyrir íslenska innanríkisráðuneytið, nú dómsmálaráðuneytið, í skýrslu dagsettri 30. maí 2014. Álitið snertir þessi mál beint, og er ekki úr vegi að nefna nokkur aðalatriði úr ályktunum þar.

Álitið fjallar um kaup og eignarhald fasteigna, lóða, bújarða, bygginga og fyrirtækja hérlendis. Rætt er um þætti eignarréttarins, s.s. kaup, sölu, umráð, nýtingu, og ákvæði sem varða tengda aðila. Fjallað er um heimildir og möguleika andspænis öðrum lögum, stjórnarskrá og fjölþjóðlegum samningum og skuldbindingum Íslendinga.

Í lögfræðiálitinu er sérstaklega miðað við fyllsta gegnsæi og jafnræði allra aðila, íslenskra sem erlendra.
Í lögfræðiálitinu kemur fram að takmarka má eignarréttinn:

  • vegna skipulagsreglna og öryggis­­mála,
  • setja má ákvæði um stærðarmörk lands (nefnt hámark 10 hektarar),
  • vegna landnýtingar, landbúnaðarnytja, og til að tryggja rekstrargrunn bújarða,
  • til að tryggja virka búsetu í byggðarlagi eða héraði,
  • vegna umhverfisverndar, þjóðgarða, og verndar menningarstaða eða -svæða,
  • til að hindra uppsöfnun eigna og bújarða í hendur sama aðila,
  • setja má fjöldatakmörk bújarða til að hindra uppsöfnun sama aðila,
  • vegna áhrifa á verðlag og til að hindra fjárhagslegt ofurvald og þjóðhagsleg áhrif,
  • framfylgja ber tilkynningaskyldu til stjórnvalda, og leyfisskyldu þegar við á.

Vonandi stenst ný löggjöf ríkisstjórnarinnar samanburðinn við þau dæmi sem hér eru rakin. Sérstaða Íslandsbyggðar og öll aðstaða þjóðarinnar krefst þess að ekki sé skemmra farið hér í löggjöf en þessi fordæmi Dana, Finna og Maltverja sýna.

Ef vandaður lestur nýja lagafrumvarpsins leiðir í ljós að ríkisstjórnin er með einhverja feimni eða lausatök, verður að ráða bót á því í meðferð málsins á Alþingi.

Jón Sigurðsson
Höfundur er fv. skólastjóri

Skylt efni: jarðalög | Jarðakaup

Námsferð nema Garðyrkjuskólans
Lesendarýni 28. september 2023

Námsferð nema Garðyrkjuskólans

Þann 19. ágúst sl. héldu af stað 24 nemendur í námsferð til Danmerkur. Ferðinni ...

Þúsund tonna kornþurrkstöð í Eyjafirði of lítil
Lesendarýni 28. september 2023

Þúsund tonna kornþurrkstöð í Eyjafirði of lítil

Í vor vann ég lokaverkefni mitt í búvísindum við Landbúnaðar­háskóla Íslands. Fj...

Sömu tækifæri um allt land
Lesendarýni 27. september 2023

Sömu tækifæri um allt land

Ísland eignaðist nýlega einhyrning, frumkvöðlafyrirtæki sem er metið á yfir einn...

Opið bréf til forsætisráðherra
Lesendarýni 26. september 2023

Opið bréf til forsætisráðherra

Nú styttist í jólin og í nýtt ár. Í landinu okkar eins og öðrum löndum um heimin...

Kvikmyndin Konungur fjallanna
Lesendarýni 25. september 2023

Kvikmyndin Konungur fjallanna

Bíóhúsið á Selfossi var troðfullt af fólki sunnudagskvöldið 10. sept. sl. þar se...

Aukinn stuðningur til vínbænda innan ESB á árinu 2023
Lesendarýni 22. september 2023

Aukinn stuðningur til vínbænda innan ESB á árinu 2023

Í júní síðastliðnum samþykkti framkvæmdastjórn Evrópusambandsins sérstakar ráðst...

Landsbyggðin lifi
Lesendarýni 15. september 2023

Landsbyggðin lifi

Samtökin Landsbyggðin lifi voru stofnuð formlega árið 2001 sem íslenski armur sa...

Brókarvatn og borusveppir
Lesendarýni 14. september 2023

Brókarvatn og borusveppir

Eitthvað var það. Jafnvel eitthvað áhugavert. En um leið og ég settist niður til...