Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 3 ára.
Samkvæmt Evrópureglugerð um sameiginlegt markaðskerfi fyrir landbúnaðarafurðir má einungis nota afurðarheitið mjólk fyrir dýramjólk.
Samkvæmt Evrópureglugerð um sameiginlegt markaðskerfi fyrir landbúnaðarafurðir má einungis nota afurðarheitið mjólk fyrir dýramjólk.
Skoðun 16. júlí 2020

Hvað er mjólk og hvað er kjöt?

Höfundur: Guðrún Vaka Steingrímsdóttir
Undanfarin ár hafa jurtaafurðir og önnur matvæli sem líkja eftir eiginleikum hefðbundinna mjólkur- og kjötafurða notið aukinna vinsælda. Þessar vörur hafa verið markaðssettar undir ýmsum heitum og deilt hefur verið um réttmæti þess að nota heiti dýraafurða á merkingar þeirra. 
 
Neytendastofa fjallaði um kvörtun frá Samtökum afurðastöðva í mjólkuriðnaði (SAM) árið 2018 sem laut að hillumerkingum jurtavara. SAM taldi óheimilt að markaðssetja vörur úr jurtaafurðum hér á landi með heitum mjólkur og mjólkurafurða. Bent var á að auglýsingar og hillumerkingar væru villandi þannig að vörur væru markaðsfærðar með vörulýsingum sem vísuðu beint eða óbeint til mjólkur og mjólkurvöru. Matvælastofnun skilaði áliti sínu í málinu og taldi að afurðaheitin mjólk, ostur, jógúrt o.s.frv. vektu þau hughrif hjá hinum almenna neytanda að um dýraafurð væri að ræða, nánar tiltekið vöru unna úr kúamjólk, og tók Neytendastofa undir það sjónarmið. Matvælastofnun tók einnig fram í áliti sínu að löggjöf, sem varðar matvæli og er í gildi hér á landi, komi ekki í veg fyrir að heiti sem venjulega séu tengd kúamjólk og afurðum hennar séu notuð sem hluti af lengri heitum á jurtaafurðum svo lengi sem upplýsingarnar og framsetning varanna geti ekki talist villandi. Sumar íslenskar verslanir kjósi hins vegar, við hillumerkingar, að nota slík heiti yfir vörurnar, t.d. jurtamjólk, á meðan framleiðandi markaðssetur vöruna sem jurtadrykk. Slíkt geti mögulega talist villandi eða misvísandi og þ.a.l. brot á lögum. Í stuttu máli var niðurstaða Neytendastofu sú að framsetning og markaðssetning vara í þessu tiltekna máli teldist ekki villandi eða misvísandi fyrir neytendur.
 
Vilji til að vernda afurðaheiti
 
Aðrar reglur gilda innan ESB en Evrópudómstóllinn sló því föstu árið 2017 að samkvæmt Evrópureglugerð um sameiginlegt markaðskerfi fyrir landbúnaðarafurðir megi einungis nota afurðarheitið mjólk fyrir dýramjólk og að tiltekin heiti afurða úr mjólk, þ.e. rjómi, jógúrt, ostur o.fl. séu frátekin fyrir afurðir úr dýramjólk. Frá þeirri meginreglu séu þó undantekningar í hverju aðildarríki um sig en þær eru allar taldar upp í viðauka við reglugerðina. Svo dæmi sé tekið er heimilt að nota heitin „kakaosmør“ og „mandelsmør“ í Danmörku. Hluti sömu reglugerðar sem snýr að víni var tekinn upp í EES-samninginn og gildir því hér á landi. Matvælastofnun benti í áðurnefndu áliti á að ólíklegt væri að umrædd ákvæði, sem snúa að mjólkurafurðum, taki gildi hér á landi. 
 
Frakkar taka af skarið
 
Þrátt fyrir ofangreint er því ekkert til fyrirstöðu að slíkt bann eða frátekt þessara heita fyrir mjólk- og mjólkurafurðir verði leitt í lög með sambærilegum reglum. Innan ESB virðist vera vilji til að ganga enn lengra til að vernda afurðaheiti hefðbundinna dýraafurða. Landbúnaðarnefnd Evrópuþingsins samþykkti með meirihluta þann 1. apríl 2019 tillögu um bann á notkun heita sem þegar eru notuð á hvort tveggja kjöt- og mjólkurafurðir fyrir vörur sem líkja eftir eiginleikum þess samkvæmt reglugerð um miðlun upplýsinga um matvæli til neytenda. Tillagan felur í sér umfangsmikið bann en á eftir að fara fyrir þingið til samþykktar. Þess má geta að Frakkland hefur samþykkt breytingu á löggjöf sinni sem felur í sér bann við að vörur sem eru að meginuppistöðu úr afurðum sem eru ekki úr dýraríkinu, séu merktar á sama hátt og hefðbundnar kjötafurðir. 
 
Guðrún Vaka Steingrímsdóttir
Höfundur er lögfræðingur Bændasamtaka Íslands
 
 

 

Fagfundur og afmælisráðstefna
Skoðun 11. mars 2024

Fagfundur og afmælisráðstefna

Tveir viðburðir tengdir sauðfjárrækt haldnir dagana 21. -22. mars næstkomandi.

Er framtíðin lægra verð fyrir minni gæði?
Skoðun 15. febrúar 2024

Er framtíðin lægra verð fyrir minni gæði?

Við sem neytendur gerum miklar kröfur til innlendrar matvælaframleiðslu og við t...

Heilsársvegur yfir Öxi er skynsamleg fjárfesting
Skoðun 16. nóvember 2023

Heilsársvegur yfir Öxi er skynsamleg fjárfesting

Tilhneiging stjórnmálamanna er að líta á fjármagn sem veitt er í samgöngur sem k...

Óvissutímar
Skoðun 16. nóvember 2023

Óvissutímar

Á óvissutímum með eldgos yfirvofandi, þegar þetta er skrifað, er hægt að fullyrð...

Hinn glæsilegi árangur
Skoðun 14. nóvember 2023

Hinn glæsilegi árangur

Mér líður satt að segja hálf hjárænulega að setjast við skriftir um þrasið og ós...

Dagur sauðkindarinnar
Skoðun 13. nóvember 2023

Dagur sauðkindarinnar

Dagur sauðkindarinnar í Rangárvallasýslu var haldinn í reiðhöllinni Skeiðvangi á...

Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum
Skoðun 1. ágúst 2023

Áhættumatið og aðför að íslenskum hagsmunum

Í fréttatilkynningu Hafrannsóknastofnunar og í grein Ragnars Jóhannssonar, ranns...

Landbúnaðurinn og aðstoð við Úkraínu
Skoðun 8. júní 2023

Landbúnaðurinn og aðstoð við Úkraínu

Við lifum á óstöðugustu og hættulegustu tímum síðan síðari heimsstyrjöldinni lau...