Erfiðleikar Garðyrkjuskólans á Reykjum
Til þess að skapa raunhæfa umræðu um stöðuna er nauðsynlegt að mínu mati að fara yfir þróun mála frá árinu 2004 til dagsins í dag. Stór hluti þessarar greinar er tekin upp úr 51 bls. Skýrslu hagsmunaaðila garðyrkjunáms árið 2020 um framtíð starfsmenntanáms í garðyrkju. Hægt er að nálgast hana í gegnum Bændasamtökin.
Þegar til stóð að sameina Garðyrkjuskólann og LbhÍ sendu hagsmunaaðilar í garðyrkju frá sér eftirfarandi ályktun frá 12 félagasamtökum.
Mótmælin árið 2004 höfðu engin áhrif og Garðyrkjuskóli ríkisins var formlega sameinaður LbhÍ 2005 og hefur starfsmenntanámið verið vistað þar síðan.
Brandur Gíslason skrúðgarðameistari.
,,Fundurinn leggur áherslu á að standa þurfi vörð um samfellda garðyrkjumenntun í landinu, frá grunnnámi upp í háskóla. Mikilvægt er að áfram sé unnið að garðyrkjumenntun í fullri sátt og samvinnu við atvinnulífið, eins og verið hefur.
Fundurinn krefst þess að sú uppbygging fari fram á Reykjum, lögheimili garðyrkjunnar, í samræmi við yfirlýsingar landbúnaðarráðherra. Fundurinn mótmælir því að garðyrkjunám sé slitið í sundur og komið fyrir á víð og dreif, eins og drög að skipuriti Landbúnaðarháskóla Íslands gera ráð fyrir.“
LbhÍ er búinn að hafa 17 ár til þess að efla starfsemina á Reykjum, en skoðum nú afleiðingarnar.
Allt frá því að Garðyrkjuskóli ríkisins var sameinaður LbhÍ árið 2005, hefur fjarað undan innviðum starfsmenntanáms í garðyrkju að Reykjum í Ölfusi. Þar hefur starfsfólki fækkað og húsakostur látið mjög á sjá.
Annað dæmi um framkomu LbhÍ. Ekkert samráð um stefnuna
Þann 7. júní 2019 var boðað til fundar hjá LbhÍ með hagsmunaaðilum, starfsmönnum og öðrum áhugasömum að Hvanneyri. Fundurinn var boðaður eftir hádegi, föstudag fyrir hvítasunnu. Fundarboð barst með afar stuttum fyrirvara og ekki fengu allir hagsmunaaðilar boð til fundarins. Það vekur til dæmis undrun að Félagi iðn- og tæknigreina, sem er bæði sveinafélag í skrúðgarðyrkju og stéttarfélag garðyrkjufræðinga, auk Skógræktarinnar, skuli ekki hafa fengið boð sem hagsmunaaðilar. Ekki voru send út gögn fyrir fundinn en fundarefnið sagt vera kynning á nýrri stefnu skólans.
Þegar til fundarins var komið var gengið til þess að kynna með um 90 mínútna langri kynningu, nýja stefnu skólans, en stefnan í heild var þó ekki gerð öllum fundargestum aðgengileg þar sem mjög fá útprentuð eintök lágu frammi á fundinum. Lítið og nær ekkert rými var gefið fyrir spurningar, athugasemdir eða umræður á fundinum. Ljóst mátti vera að hagsmunaaðilar fengu kynningu á orðnum hlut og ekki var ætlast til þess að þeir hefðu skoðanir á stefnunni eða áhrif á hana.
Nú var orðið nokkuð ljóst að LbhÍ ætlaði sér að starfsmenntanám garðyrkju verði aðfararnám að háskólanámi.
Fram eftir sumri og hausti 2019 reyndu hagsmunaaðilar að fá samtal um stefnuna og innleiðingu hennar við stjórnendur LbhÍ út frá málefnalegum athugasemdum án árangurs.
Staðan var tekin fyrir á sameiginlegum fundum hagsmunaaðila og á vettvangi hvers hagsmunafélags fyrir sig. Hafa hagsmunafélögin sent út ályktanir í kjölfar funda sinna. Allar bera þær að sama brunni: Að bjarga þurfi starfsmenntanáminu með því að færa það undan LbhÍ og gera það að sjálfstæðri rekstrareiningu.
Og hvað gerðist næst?
Í nóvember 2019 var skipaður starfshópur sem hafa skyldi það verkefni að teikna upp framtíðarsýn og fyrirkomulag starfsmenntanáms í garðyrkju, innan eða utan LbhÍ.
Jafnframt mælti mennta- og menningarmálaráðherra svo fyrir að gert skyldi hlé á skipulagsbreytingum varðandi garðyrkjunámið á meðan starfshópurinn kæmist að niðurstöðu.
NEI, NEI, RÁÐHERRA
Skemmst er frá því að segja að þau fyrirmæli hafði stjórnandi LbhÍ að engu og sendi skýr skilaboð um að ekki stæði til að virða það ferli sem sett var á fót með starfshópnum. Möguleikar um vistun starfsmenntanámsins utan LbhÍ fengust lítt sem ekki ræddir á vettvangi starfshópsins og ljóst varð fljótt að ekki næðist sameiginleg niðurstaða.
Að ganga fullkomlega framhjá hagsmunaaðilum við gerð stefnunnar er óskiljanlegt og vandséð hvers vegna ekki var orðið við óskum um sameiginlegan fund til að ræða athugasemdir og ábendingar. Þess í stað hefur rektor hringt eða fundað löngum stundum með einum eða fáum fulltrúum og voru upplýsingar úr þeim samtölum misvísandi og óáreiðanlegar. Afskipti rektors af starfsemi frjálsra félaga og klögumál vekja einnig furðu. Það getur tæplega verið hlutverk stjórnenda í opinberum menntastofnunum að skipta sér af samskiptum innan félagasamtaka eða framsetningu efnis á vefmiðlum einstakra félaga.
Það er engu líkara en að stjórnendur skólans leitist vísvitandi við að efna til óeiningar við hagsmunaaðila. Um það eru fjölmörg dæmi sem óþarft er að rekja hér en velkomið er að leggja fram gögn ef eftir því er óskað.
Skoðum nú enn frekar framkomu LbhÍ
Umgengni stjórnenda við mannauð garðyrkjunnar hefur orðið tilefni athugasemda. Í fyrri kafla er gerð grein fyrir því hvernig stjórnendur LbhÍ virðast sniðganga reynslu og þekkingu hagsmunaaðila markvisst og leitast við að efna til ófriðar við atvinnulífið með samráðsleysi og/eða ögrunum. Hagsmunaaðilar hafa dregið úr samskiptum við LbhÍ, sagt sig frá samstarfsverkefnum og leita í vaxandi mæli á önnur mið, þar sem vinsamlegra og hæfara samstarfsumhverfi býðst.
Upp úr áramótum 2019–2020 tók nýtt skipurit gildi með kosningu deildarforseta, röðun starfsfólks í deildir og deildafundum. Enn og aftur gegn fyrirmælum ráðherra sem gaf fyrirmæli um að hlé skyldi gert á skipulagsbreytingum gagnvart garðyrkjunáminu.
Á fundi í starfshópnum sem haldinn var í lok janúar 2020 lýsti rektor því í lok fundar að það væri alfarið háskólaráðs og rektors að ráða skipulagi og fyrirkomulagi háskólans og vék því næst af fundi. Ekki varð annað séð en þarna væri verið að gefa þau skilaboð að ekki yrði tekið mark á störfum starfshópsins eða niðurstöðu hans, þrátt fyrir að fulltrúar atvinnulífsins hefðu þarna varið tíma, fé og fyrirhöfn með þátttöku sinni og störfum í hópnum.
Starfandi námsbrautarstjóri skrúðgarðyrkju og formaður Félags skrúðgarðyrkjumeistara sem jafnframt átti þá sæti í starfshópnum, sat einnig deildarfundi þar sem háskólareglur voru ræddar. Lagði hann fram bókun á fundi um að reglurnar yrðu ekki afgreiddar fyrr en starfshópurinn hefði lokið störfum. Á það var ekki hlustað fremur en önnur sjónarmið eða athugasemdir hagsmunaaðila.
Enn einu sinni er reynt að hvetja LbhÍ til samstarfs
Hagsmunaaðilar leggja á það megináherslu að starfsmenntanám í garðyrkju fái frelsi undan LbhÍ, stjórnendum þar og háskólaumgjörðinni í heild. Nauðsynlegt er að skapa náminu frelsi, annars vegar til að starfrækja öflugt starfsmenntanám í samræmi við námsbrautarlýsingar og hins vegar til að þróa ýmsar kynningar og námsleiðir, námskeið og valáfanga til viðbótar fyrir faglært og ófaglært starfsfólk í garðyrkju, almenning, sem og nemendur í grunn-, leik- og framhaldsskólum.
Fullreynt er að starfsmenntanám í garðyrkju þrífist innan LbhÍ eins og gerð er grein fyrir hér framar. Ráðherra ákvað samt að fara með námið undir FSU og kom sú ákvörðun í des. 2020. Enn hefur ekki verið sagt hvernig sú yfirfærsla eigi að ganga fyrir sig. Horfa verður því til þeirra valkosta sem hagsmunaaðilar telja koma til greina.
Hafa ber í huga að stór hluti námsefnisins sem notað hefur verið til þessa er samið af þeim sem kennt hafa viðkomandi námsgreinar.
Ég er næstum fullviss að Hvanneyringar (vonandi ekki háskólasamfélagið) ætla sér að sölsa undir sig landsvæðið að Reykjum (eitt háskólasetrið enn). Nú er endanlega nóg komið.
Ég skora á Alþingi og ráðherra að gera það sem ráðherra sagði rektor LbhÍ að gera í nóvember 2019.
Rektor, hættu öllum afskiptum á Reykjum í Ölfusi nú þegar. Þá skapast friður til að vinna að farsælli lausn þessa máls.
Hvernig væri til dæmis að setja á stofn Umhverfisskóla á Reykjum? Væri sjálfseignarstofnun og í stjórn hennar væru fulltrúar garðyrkju, umhverfisverndar, skógræktar og landgræðslu, umhverfisfræðslu og hagsmunasamtök atvinnulífs svo eitthvað sé nefnt.
Meira um það mál seinna.
Baráttukveðjur,
Brandur Gíslason,
skrúðgarðameistari.
