Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 9 ára.
Sýklalyfjanotkun í landbúnaði keyrir úr hófi
Fréttir 2. nóvember 2015

Sýklalyfjanotkun í landbúnaði keyrir úr hófi

Höfundur: Tjörvi Bjarnason
Ofnotkun og röng notkun sýklalyfja hefur leitt til ískyggilegrar aukningar sýklalyfjaónæmis á heimsvísu. Nú er svo komið að þjóðir heims verða að snúa bökum saman og sporna gegn óhóflegri notkun sýklalyfja, bæði í menn og dýr. Norðurlandaráð hefur tekið slaginn í umræðunni um sýklalyfjanotkun en nýlega ályktaði Norræna ráðherranefndin um vandann. Í síðustu viku sendu formenn norrænna bændasamtaka frá sér yfirlýsingu þar sem þeir skora eindregið á ráðherrana að beina því til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins að ekki skuli leyfa notkun sýklalyfja í sjúkdómsvarnaskyni í tillögum um dýralyf og lyfjablandað fóður. Þetta er mikilvægt skref til þess að tryggja ábyrga notkun sýklalyfja í framtíðinni að mati bændahreyfinga á Norðurlöndum. 
 
Sextíu sinnum meiri sýklalyfjanotkun á Spáni en á Íslandi
 
Glæný skýrsla frá Lyfjastofnun Evrópu (EMA) um sölu á sýklalyfjum sem notuð eru í dýraeldi sýnir hvað vandinn er útbreiddur. Gögnin eiga við um árið 2013 en skýrslan er sú fimmta í röðinni sem metur umfang sýklalyfjanotkunar í 26 löndum Evrópu. Þrátt fyrir að bannað sé að nota sýklalyf sem vaxtarhvetjandi meðul í landbúnaði í Evrópu er ljóst að ekki er farið eftir settum reglum. Noregur og Ísland eru þær þjóðir sem koma best út úr öllum samanburði í þessum efnum með sáralitla notkun sýklalyfja í landbúnaði. Ríki eins og Spánn, Ítalía, Ungverjaland, Portúgal og Þýskaland koma illa út. Á Spáni er notkun sýklalyfja sextíuföld miðað við það sem hér gerist (búið að reikna notkunina miðað við ákveðið magn lífmassa dýra). Breytileikinn er mikill milli landa en hann er meðal annars skýrður frá misjafnri samsetningu búskapar í löndunum (t.d. getur verið hlutfallslega meira af svínum en nautgripum á milli landa). Einnig eru skammtar misjafnir eftir búfjártegundum og lengd lyfjameðferða getur verið mismunandi. Þessar ástæður skýra þó ekki muninn nema að litlu leyti. 
 
Sala á sýklalyfjum til landbúnaðar-
nota árið 2013.
Góðu fréttirnar við nýja skýrslu EMA eru þær að sýklalyfjanotkun hefur minnkað hjá flestum þjóðum í Evrópu á síðustu árum. Hjá 23 Evrópuþjóðum minnkaði sala sýklalyfja sem notuð eru í landbúnaði um 7,9% á árabilinu 2011 til 2013. 
 
Sýklalyfjaónæmi ógnar heilsu manna
 
Karl G. Kristinsson, prófessor í sýklafræði við læknadeild Háskóla Íslands og yfirlæknir Sýklafræðideildar Landspítalans, hefur sagt í viðtölum hér í Bændablaðinu að sýklalyfjaónæmi ógni heilsufari manna verulega. Víða erlendis séu sýklalyf notuð sem vaxtarhvatar í landbúnaði og slíkt sé viðsjárvert. Eins og fram kom að ofan er slíkt bannað í Evrópu en í Bandaríkjunum er almennt leyfilegt að nota sýklalyfin með þessum hætti. Talið er að um 80% allra sýklalyfja í Bandaríkjunum séu notuð í landbúnaði. 
 
Stórbúskapur skapar hættu
 
Karl hélt erindi nú nýlega á fundi Evrópsku sóttvarnarmiðstöðvarinnar (ECDC), þar sem meðal annars var fjallað um sýklalyfjaónæmi. Þar gerði hann stóraukna kjötframleiðslu á stórbúum að umtalsefni. Til að mæta eftirspurn eftir kjöti væri sú leið farin, illu heilli, að verksmiðjubú leysa af hefðbundinn landbúnað um víða veröld. Þar væri mikið notað af sýklalyfjum til að auka vaxtarhraðann. Dreifing mykju er orðin að meiri háttar vandamáli þar sem bakteríum er dreift yfir stór svæði sem veldur mengun sem getur borist í grunnvatn. Stærsti vandinn væri á þéttbýlum svæðum þar sem fyrirsjáanlegur skortur er á hreinu og ómenguðu vatni. Þar geta faraldrar borist hratt út.
 
Hvað er til ráða?
 
Karl hefur haldið því fram að eftirlit með sýklalyfjaónæmum bakteríum þurfi að auka til muna. Auka þarf rannsóknir og beita skimunum meira en gert er, bæði á dýrum, matvöru og heilbrigðum mönnum. Með því að skima með skipulögðum hætti má koma í veg fyrir sýkingar og útbreiðslu ónæmra sýkla. Það er t.d. vel þekkt að hætta er á bakteríusmiti við neyslu ósoðins grænmetis sem flutt er milli landa. Hér á landi þekkjum við varla þessa hættu þar sem grænmeti er ræktað með hreinu Gvendarbrunnavatni en víða um lönd er notast við endurunnið og/eða mengað vatn. Í þessu tilliti er mikilvægt að hafa upprunamerkingar á matvælum sem allra nákvæmastar og að rekjanleiki sé til staðar. 
 
Annað sem Karl hefur talað um er að ferðamenn geta borið með sér ónæmar bakteríur. Smit geti borist með ýmsum hætti, t.d. með fólki inn á sveitabæi eða með saur úti í náttúrunni. Ekki þurfi mikið til svo smit dreifi sér. Þetta er í raun stórmál sem hefur stækkað á síðustu tíu árum. Ekki er einungis um að ræða smit frá mönnum í dýr heldur líka frá dýrum í menn. Með aukinni smitgát og skimunum sé hins vegar hægt að hægja á þróuninni og þar hafi norrænar þjóðir sýnt mikið og gott fordæmi. 
 
Hvað hefur áhrif á líðan bænda?
Fréttir 6. desember 2024

Hvað hefur áhrif á líðan bænda?

Valgerður Friðriksdóttir stendur fyrir rafrænni könnun þar sem hún skoðar hefðir...

Lök kornuppskera á landinu
Fréttir 6. desember 2024

Lök kornuppskera á landinu

Samkvæmt bráðabirgðatölum bendir allt til að uppskera af þurru korni sé umtalsve...

Erlend kúakyn myndu skila mun meiri framlegð
Fréttir 5. desember 2024

Erlend kúakyn myndu skila mun meiri framlegð

Ný skýrsla Landbúnaðarháskóla Íslands, þar sem fjögur erlend kúakyn voru borin s...

Skrásetja sögu brautryðjenda
Fréttir 5. desember 2024

Skrásetja sögu brautryðjenda

Sögur brautryðjenda í garðyrkju varpa ljósi á þá miklu þróun sem hefur átt sér s...

Friðheimar kaupa Jarðarberjaland
Fréttir 5. desember 2024

Friðheimar kaupa Jarðarberjaland

Eigendur Friðheima, Knútur Rafn Ármann og Helena Hermundardóttir, munu taka við ...

Áfrýjar dómi
Fréttir 5. desember 2024

Áfrýjar dómi

Undanþágur kjötafurðastöðva frá samkeppnislögum féllu úr gildi með dómi Héraðsdó...

Fuglaflensa á íslensku búi
Fréttir 5. desember 2024

Fuglaflensa á íslensku búi

Á þriðjudaginn greindist fuglaflensa af gerðinni H5N5 á kalkúnabúi Reykjabúsins ...

Mismunur bændum í óhag
Fréttir 5. desember 2024

Mismunur bændum í óhag

Í dag kostar 306 krónur að framleiða lítra af mjólk samkvæmt nýsamþykktum verðla...