Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 1 árs.
Árið 1962 var Hólmar Bragi Pálsson fenginn til að grafa lagnaskurð á fyrstu Massey Ferguson traktorsgröfu landsins úr Hvanneyrarskál ofan við Siglufjörð. Til þess að grafan myndi ekki hrapa niður hlíðina þurfti að festa í hana kapla sem tengdir voru við jarðýtu uppi í skálinni.
Árið 1962 var Hólmar Bragi Pálsson fenginn til að grafa lagnaskurð á fyrstu Massey Ferguson traktorsgröfu landsins úr Hvanneyrarskál ofan við Siglufjörð. Til þess að grafan myndi ekki hrapa niður hlíðina þurfti að festa í hana kapla sem tengdir voru við jarðýtu uppi í skálinni.
Líf og starf 3. febrúar 2023

Við skurðgröft í snarbrattri hlíð

Höfundur: Ástvaldur Lárusson

Hólmar Bragi Pálsson, áður búsettur á Minni-Borg í Grímsnesi en nú á Selfossi, vann árið 1962 á Massey Ferguson 702, sem var fyrsta traktorsgrafan sem kom til landsins frá þessum framleiðanda.

Þessi vél var frumsýnd á skeiðvellinum í Víðidal í byrjun júní árið 1961 og vakti þar mikla athygli. Á þessum árum voru gröfur með vökvakerfi ekki búnar að ná almennri dreifingu og var þetta því ný tækni.

Verktakafyrirtækið Fjöliðjan í Kópavogi var fyrsti eigandi þessarar traktorsgröfu og vann Hólmar á vélinni þegar hann var starfsmaður þeirra. Helstu verkefni hans sumarið 1962 var vinna við endurbætur á símalögnum Landsímans á ýmsum stöðum, allt frá Borgarfirði norður á Siglufjörð. Þá var Hólmar 22 ára.

Húsið á vélinni var tvískipt. Að framan settu eigendurnir ökumannshús af veghefli og að aftan var örlítið hús sem setið var í þegar unnið var á bakkóinu. Þegar Hólmar var einn á gröfunni þá þurfti hann að hlaupa á milli húsanna tveggja í hvert skipti sem hann færði vélina. „Síminn setti þau skilyrði að það væru strákar með mér – þeim gekk ekkert mjög vel að grafa, en það var ógurlegur flýtir af því að þeir væru frammi í vélinni,“ segir Hólmar, en þeir gátu þá séð um að færa vélina á meðan hann sat við bakkóið.

Misjafnt var hvernig Hólmar fór á milli svæða. Ef um stuttan veg var að fara, þá keyrði hann gröfuna – annars var vörubíll á vegum Landsímans sem gat tekið vélina upp á vagninn. Sumarvinnan byrjaði við endurnýjun símastrengja við Gljúfurá í Borgarfirði, en þaðan fór Hólmar með traktorsgröfuna á vörubílspalli norður á Blönduós.

Vann 91 tíma á viku

Aðsóknin í gröfuna var mjög mikil og vann hann flestar helgar í aukaverkefnum, þegar ekki var unnið fyrir Símann. Hann var fenginn í að grafa fyrir húsgrunnum og lögnum, bæði í sveit og þéttbýli. Eftir 17 vikna útgerð, eða rétt rúma fjóra mánuði, hafði hann notað vélina 1.550 vinnustundir, eða að jafnaði 91 tíma á viku.

„Ég var með skrúfstykki á horninu á henni og helstu slöngur sem gætu farið í poka. Það sprungu þrjár, fjórar,“ segir Hólmar, en að öðru leyti var vélin mjög áreiðanleg og laus við bilanir allt sumarið.

Jarðýtustjórinn lagði ekki í brekkuna

Eftir að hafa verið á Blönduósi um hríð var Hólmar fenginn í verkefni á Siglufirði. Þar stóð til að grafa breiðan lagnaskurð fyrir fjarskiptabúnað í Hvanneyrarskál. Þá var þegar kominn slóði sem fór í sneiðingum upp fjallshlíðina. Lagnaskurðurinn átti ekki að fylgja slóðanum, heldur að fara í miklum bratta niður hlíðina og var lagt upp með að jarðýta færi niður fyrst til að undirbúa jarðveginn. Ýtustjórinn guggnaði hins vegar á verkefninu þegar á hólminn var komið.

„Þá voru góð ráð dýr. Ég ákvað að við skyldum bara reyna þetta en við yrðum með taug í ýtuna sem héldi í mig þegar ég færði mig. Þetta var svo mikill halli,“ segir Hólmar. Til að rétta traktorsgröfuna þá setti hann lappirnar að aftan eins lítið niður og hann gat, en ámoksturstækin eins langt niður og mögulegt til að hún spenntist upp að framan. „Maður náði ekki að gera hana lárétta nema stöku sinnum.“

Eins og áður segir þá var Hólmar oftar en ekki með einhvern með sér sem sá um að færa gröfuna. Aðstoðarmaðurinn var þó svo lofthræddur að þetta verkefni féll í hendur Hólmars á verstu köflunum. Ef þeir voru báðir í vélinni, þá reyndi Hólmar að halda í með arminum.

Lögregla vaktaði grjóthrun

Vökvakerfið var ekki öflugt í þessari MF traktorsgröfu. Því þurfti Hólmar að passa sig sérstaklega að lyfta bakkóinu ekki hátt með fulla skóflu, því þá verkaði þyngdaraflið á það þannig að það skall til hliðar í vinkil. Stundum þurfti að rétta bakkóið með spotta. „Það var á ákveðnum kafla sem ég náði arminum ekki alltaf til baka.“
Nokkurt grjót kom upp við skurðgröftinn sem hrundi niður fjallshlíðina. „Um tíma þurfti að vera með lögreglu niður á vegi fyrir ofan byggðina af því að krakkar voru að forvitnast,“ en Hólmar segir hnullungana hafa getað náð talsverðri ferð í þessari löngu brekku. Ekki var talið mögulegt að fylla ofan í skurðinn með vinnuvélum og segir Hólmar að unglingaflokkar hafi gert það með handafli eftir að hann var farinn.

Í dag er eigandi vélarinnar Jón Árnason, sem rekur verktakafyrirtækið Verktækni. Unnið er að uppgerð hennar á Blikastöðum í Mosfellsbæ og er stefnt að því að koma henni í upprunalegt ástand.

Skylt efni: saga vélar

Mannlíf á Búnaðarþingi
Líf og starf 25. mars 2024

Mannlíf á Búnaðarþingi

Æðsta samkoma Bændasamtaka Íslands er Búnaðarþing. Í ár stóð það yfir frá fimmtu...

Stjörnuspá 21. mars - 11.  apríl
Líf og starf 21. mars 2024

Stjörnuspá 21. mars - 11. apríl

Vatnsberinn hefur lengi verið að velta því fyrir sér að flytja sig um set og jaf...

Félagsskapur eldri borgara
Líf og starf 19. mars 2024

Félagsskapur eldri borgara

Stofnfundur Félags eldri borgara í Hvalfjarðarsveit var haldinn sunnudaginn 11. ...

Áframhaldandi búseta talin möguleg
Líf og starf 13. mars 2024

Áframhaldandi búseta talin möguleg

Við Langanesströnd sem liggur að botni Bakkaflóa stendur Bakkafjörður ásamt bæði...

Kirkjugarðsklúbburinn
Líf og starf 12. mars 2024

Kirkjugarðsklúbburinn

Halaleikhópurinn víðfrægi tók að sér verkið Kirkjugarðsklúbbinn eftir Ivan Mench...

Bændamótmæli á Íslandi?
Líf og starf 11. mars 2024

Bændamótmæli á Íslandi?

Mótmæli bænda í Evrópu hafa verið í fréttum undanfarin misseri þar sem þeir vald...

Stjörnuspá 7. mars - 21. mars
Líf og starf 8. mars 2024

Stjörnuspá 7. mars - 21. mars

Vatnsberinn hefur alla burði til þess að koma í framkvæmd þeim hugmyndum sem eru...

Lundi
Líf og starf 6. mars 2024

Lundi

Lundi er algengasti fuglinn okkar og jafnframt einn af okkar einkennisfuglum. Ha...