Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 2 ára.
Michal er óneitanlega í einstöku hátíðarskapi þessi jólin því honum fæddist sonurinn Leó í byrjun mánaðarins.
Michal er óneitanlega í einstöku hátíðarskapi þessi jólin því honum fæddist sonurinn Leó í byrjun mánaðarins.
Mynd / Karina Hanney Marrero
Líf og starf 23. desember 2021

Töfrandi blandaðar jólahefðir

Höfundur: Guðrún Hulda Pálsdóttir

Michał Woźniak er nýbakaður faðir í Vesturbænum. Hann endurskapar eftirlætisjólaréttinn sinn frá Póllandi sem forrétt við borðhald á sínu nýja fjölskylduheimili á Íslandi.

Michal ólst upp í smábænum Oleco, nálægt landamærum Litáens og Hvíta-Rússlands. Aðalhátíðisdagur jólanna er þar, líkt og hér, aðfangadagur jóla. „Það sem mér þótti mikilvægast sem litlum dreng, fyrir utan jólasveininn og gjafirnar, var að leita að fyrstu stjörnunni á himninum þegar dimmdi. Þetta er skemmtileg hefð sem tengist sögunni um vitringana þrjá sem fylgdu Betlehemstjörnunni í átt að Jesúbarninu. Leitin var eflaust líka hentug leið við að halda eftirvæntingarfullum börnum uppteknum í smástund,“ segir Michal.

Á aðfangadag fastar fólk að sögn Michal en þegar dimmir tekur við borðhald, sem kallast Wigilia „Máltíðin samanstendur af tólf réttum og reglan sú að allir þurfa að smakka á öllum réttunum. Venjuleg matarhefð Pólverja einkennist mikið af kjöti. En þennan dag er ekkert kjöt í boði, eingöngu fisk- og grænmetisréttir.“

Meðal rétta nefnir Michal sveppasúpu með villisveppum sem fjölskyldan tínir gjarnan saman, vatnakarfi og síld, súrkál og soðkökur (e. dumplings) með ýmiss konar fyllingu. Sætari réttir eru einnig á borðum svo sem fræ- kökur, piparkökur og svokallað kutia, ævagamall eftirréttur sem inniheldur óunnið hveitikorn, ýmis fræ og hnetur, hunang og þurrkaða ávexti sem bleyttir eru upp með púrtvíni.

Eftirlætisréttur Michal er þó sérstök rauðrófusúpa, sem kallast barszcz á pólsku. Súpan byggir á súrum grunni, sem gerjaður er nokkrum dögum áður. Við hann er svo bættur laukur, villisveppir og grænmetissoð. „Svo er drukkið kompot við borðhaldið, sem er drykkur gerður úr þurrkuðum ávöxtum og er aðeins í boði þetta eina kvöld á árinu.“

Annar siður snýr að því að skilja eftir autt sæti og leggja á borð fyrir óvæntan gest. „Ef einhver bankar upp á ber okkur skylda til að bjóða gestinum að sitja til borðs og borða með okkur.“ Heyknippi er sett undir dúkinn fyrir máltíð. Michal segir að þar komi saman blanda af heiðnum og kristnum sið. „Heyið tengist því að Jesú á að hafa fæðst í heyjötu, en einnig er þetta tengt grósku jarðar og á að veita þér gjöfulla ár. Þá þekkist það einnig að nota heyið í eins konar spádóm um komandi tíma.“

Michal man jólin sem góða tíma, þar sem mikið var snætt og síðan voru sungin jólalög og opnaðar gjafir. Þeir kirkjuræknu fóru svo gjarnan í miðnæturmessur. Eftir þær settist fullorðna fólkið við kökuát og kneyfði vín með því. Hann segist að sjálfsögðu sakna þess að verja jólunum með fjölskyldu sinni í Póllandi og alls þess góðgætis sem hann fékk venjulega á aðfangadag. Hins vegar hefur Michal þegar gripið til sinna ráða við að færa pólskar jólahefðir inn í sitt heimilishald. „Ég fékk uppskriftina af barszcz frá ömmu og endurgerði súpuna og soðkökur með því alveg frá grunni í fyrra með dásamlegum árangri. Nú verður það fastur forréttur á okkar borðum á aðfangadag.“

Inntur eftir því hvað honum þykir athyglisvert við íslenskar jólahefðir segist Michal hálfskelkaður yfir öllum jólasveinunum og jólakettinum. „Þetta eru hrollvekjandi verur sem ég hafði aldrei heyrt af áður. Að það séu einhverjir gaurar stelandi pottum og kjöti, sleikjandi aska og pönnur, skellandi hurðum og sníkjandi kerti þykir mér furðulegt. Þar að auki þarf maður að óttast að köttur éti mann! Þetta hlýtur að hafa verið stuðandi fyrir börn,“ segir hann og hlær.

Michal heillast af því hvernig Íslendingar blanda saman álfatrú og kristnum hefðum á jólunum. „Mér þykir mjög áhugavert og töfrandi að sjá fólk dansa í kringum eldinn á þrettándanum, álfum og jörðinni til heilla.“

Í ár eru einstök jól í lífi Michals, því í byrjun mánaðarins fæddist honum og unnustu hans, Karinu Hanney Marrero, sonurinn Leó.„Ég er í öðruvísi hátíðarskapi út af komu sonar okkar. Ég hlakka til að bjóða vinum og fjölskyldu heim og gleðjast. Þegar Leó verður eldri mun ég eflaust fá hann til að leita að fyrstu jólastjörnu kvöldsins meðan ég elda barszcz.“

Mannlíf á Búnaðarþingi
Líf og starf 25. mars 2024

Mannlíf á Búnaðarþingi

Æðsta samkoma Bændasamtaka Íslands er Búnaðarþing. Í ár stóð það yfir frá fimmtu...

Stjörnuspá 21. mars - 11.  apríl
Líf og starf 21. mars 2024

Stjörnuspá 21. mars - 11. apríl

Vatnsberinn hefur lengi verið að velta því fyrir sér að flytja sig um set og jaf...

Félagsskapur eldri borgara
Líf og starf 19. mars 2024

Félagsskapur eldri borgara

Stofnfundur Félags eldri borgara í Hvalfjarðarsveit var haldinn sunnudaginn 11. ...

Áframhaldandi búseta talin möguleg
Líf og starf 13. mars 2024

Áframhaldandi búseta talin möguleg

Við Langanesströnd sem liggur að botni Bakkaflóa stendur Bakkafjörður ásamt bæði...

Kirkjugarðsklúbburinn
Líf og starf 12. mars 2024

Kirkjugarðsklúbburinn

Halaleikhópurinn víðfrægi tók að sér verkið Kirkjugarðsklúbbinn eftir Ivan Mench...

Bændamótmæli á Íslandi?
Líf og starf 11. mars 2024

Bændamótmæli á Íslandi?

Mótmæli bænda í Evrópu hafa verið í fréttum undanfarin misseri þar sem þeir vald...

Stjörnuspá 7. mars - 21. mars
Líf og starf 8. mars 2024

Stjörnuspá 7. mars - 21. mars

Vatnsberinn hefur alla burði til þess að koma í framkvæmd þeim hugmyndum sem eru...

Lundi
Líf og starf 6. mars 2024

Lundi

Lundi er algengasti fuglinn okkar og jafnframt einn af okkar einkennisfuglum. Ha...