Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 2 ára.
Karólína Elísabetardóttir.
Karólína Elísabetardóttir.
Mynd / Aðsend
Fréttir 21. október 2021

Segir stutt í að hægt sé að rækta upp ónæmt sauðfé

Höfundur: smh - HKr.

Karólína Elísabetardóttur, sauð­fjár­bóndi í Hvammshlíð í Skaga­byggð, segir að lausnin til að rækta upp verndandi arfgerðareiginleika í sauðfé gegn riðu sé innan seilingar. Samstarf hennar við þýska, enska og ítalska vísindamenn með aðkomu riðusérfræðings á Keldum og ráðunauts frá Ráðgjafar­miðstöð landbúnaðarins, hefur skilað þeim árangri að arfgerðin T137 hefur fundist í tveimur kindum í sömu fjölskyldunni á bæ á Norðurlandi vestra.

„Kindurnar tvær með T137 fundust á Sveinsstöðum í Þingi, rétt við Vatnsdalshóla. Þórður Pálsson frá Matvælastofnun benti mér á þessa hjörð í vor, sem er mjög stutt frá gamla riðusvæðinu í Vatnsdal. Þar hefur samt aldrei komið upp riða – sem er sérstakt. Það var sem sagt í kindinni Þoku sem arfgerðin fannst fyrst og áfram er leitað í fjölskyldu hennar,“ segir Karólína.

Sigurður Sigurðarson dýralæknir segir í grein í Bænda­blaðinu í dag (bls. 40) að leit að arfgerðum í fé, sem verji gegn riðu, sé vissulega af hinu góða. Hins vegar sé óraunhæft að fullyrða, eins og gert hafi verið að undanförnu, að hægt sé að útrýma riðuveiki á 10 árum við aðstæður sem hér eru. Hann segir fullyrðingar líka rangar um að niðurskurður á riðusvæðum hafi engu skilað og vísar í gögn því til staðfestingar.

Þá segir Sæmundur Sveinsson, fagstjóri erfðarannsókna hjá Matís, í viðtali á bls. 8, að það séu að minnsta kosti þrjú sæti í riðugeninu Prnp sem hafa áhrif á næmi sauðfjár gagnvart riðu. „Hinn eiginlegi verndandi eiginleiki í sæti 171 hefur aldrei fundist hér á landi, þrátt fyrir umtalsverða leit,“ segir Sæmundur, en nú á bæta við arfgerðagreiningum á þessum þekkta verndandi breytileika í samstarfsverkefni Matís og Keldna. 

Segir málið furðu einfalt

Karólína segir að arfgerðin T137 hafi í umfangsmiklum rannsóknum á Ítalíu reynst eins verndandi og önnur þekkt verndandi arfgerð – sæti 171 arfgerð R eða ARR – sem notast er við í Evrópu við að byggja upp þolna sauðfjárstofna.

„Ég veit að sumum þykir þetta full bjartsýnt, að lýsa því yfir að lausnin sé handan við hornið. Ég skil vel að embættisfólk og fólk í opinberum stofnunum, eins og vísindamenn, stigi varlega til jarðar,“ segir Karólína. Hún bætir við að allt bendi samt til þess að „kerfið“, sem hefur erlendis virkað vel síðustu 20 ár til að rækta upp stofn með vernd gegn riðu, verði fljótlega hægt að yfirfæra á Ísland. 

„Þótt það hljómi ólíklega við fyrstu sýn þá er málið í rauninni furðu einfalt – ef það er tekið tillit til aðferðarfræðinnar í öðrum löndum. Það þarf bara að leita að arfgerðinni með opnum huga og skipulegum hætti – hefja svo markvissa ræktun út frá þeim gripum sem finnast með arfgerðina,“ segir hún.

Til að vera hundrað prósent viss, sé auk þess á döfinni að prófa gildi aðferðarinnar, para saman ólíka íslenska riðustofna og þessa „nýju“ arfgerð – sem þarf þá að sanna verndargildi sitt.

Fyrsta kynslóðin strax vel varin

Karólína segir að ítölsku rannsóknirnar bendi til þess að T137 virki jafnvel í arfblendnu formi – ólíkt ARR sem þarf helst að koma arfhreint fyrir til að virka fullkomlega verndandi. „Ef þetta verður staðfest mun það flýta mikið fyrir, því fyrsta kynslóðin væri strax vel varin.“

Vegna þess hversu arfgerðin er mjög sjaldgæf í dag yrði þess vegna að passa upp á að koma í veg fyrir skyldleikaræktun. „Mikilvægast er auðvitað fyrst að rækta upp þolinn stofn á „upphafssvæði“ riðu í Skagafirði og Húnavatnssýslum og hinum varnarhólfum þar sem riða hafði komið upp áður. En á meðan fyrirkomulagið með líflambasölusvæðin er enn notað, þar sem líflömb eru seld til riðusvæða, er ekki síður mikilvægt að hafa verndandi arfgerðina einnig þar.“

Arfgerðin T137 hafði fundist í rannsóknum á Keldum sem meðal annarra Stefanía Þorgeirsdóttir stóð að á tíunda áratugnum.

„Núverandi leit eftir þessari arfgerð byggist að hluta til á upplýsingum frá þeim tíma; hún fannst á Núpsstað í Skaftárhreppi og á Enni í Hofshreppi ásamt nokkrum riðubæjum – sem koma eðlilega ekki lengur til greina sem mögulegur grunnur,“ segir Karólína. Þær Karólína og Stefanía Þorgeirsdóttir, riðusérfræðingur á Keldum, hafa í samstarfi við bændur sem þekkja til rakið afkomendur gömlu T137-kindanna á bæina Hvol og Sandfell.

„Því miður er arfgerðin greinilega dáin út á Hvoli, en niðurstöðurnar frá Sandfelli eru væntanlegar í næstu viku,“ segir Karólína.

Hún vonast til að finna fleiri einstaklinga með arfgerðina annars staðar á landinu í haust, í samstarfi við Eyþór Einarsson frá Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins.

Rannsóknin er fjármögnuð af þróunarsjóði sauðfjárræktar og þeim stofnunum erlendis sem taka þátt í henni, meðal annars Justus-Liebig-háskólanum í Giessen og Friedrich-Loeffler-Institut í Greifswald í Þýskalandi. Ef allt gengur að óskum eiga helstu niðurstöðurnar að liggja fyrir í kringum áramótin 2022–2023. – Sjá einnig frétt á bls. 8 í nýju Bændablaði

Skylt efni: riða | riða í sauðfé

Halla tekur upp Íslenskt staðfest
Fréttir 28. mars 2024

Halla tekur upp Íslenskt staðfest

Halla Sif Svansdóttir Hölludóttir, garðyrkjubóndi og eigandi Sólskins grænmetis ...

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands
Fréttir 27. mars 2024

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands

Fjölmörg mál voru til afgreiðslu á nýliðnu Búnaðarþingi 2024, úr fimm nefndum, s...

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025
Fréttir 27. mars 2024

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025

Matvælaráðuneytið hefur tilkynnt um frestun á gildistöku banns við endurnýtingu ...

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi
Fréttir 27. mars 2024

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi

Fyrirkomulag landbúnaðarstuðningskerfis á Íslandi mun taka miklum breytingum ef ...

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst
Fréttir 26. mars 2024

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst

Fyrrverandi sláturhússtjóri á Vopnafirði ætlar ekki að láta deigan síga þrátt fy...

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal
Fréttir 26. mars 2024

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal

Niðurskurður á sauðfé frá bæjunum Eiðsstöðum og Guðlaugsstöðum í Blöndudal fór f...

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga
Fréttir 26. mars 2024

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga

Kornræktarfélag Suðurlands verður endurvakið sem viðskiptavettvangur ræktenda og...

Grípa þarf tækifærin
Fréttir 26. mars 2024

Grípa þarf tækifærin

Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, telur að bændur eigi að leyfa sér að hor...