Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 1 árs.
Eftirlit með sjókvíaeldi er of lítið að mati Ríkisendurskoðunar. Stofnanir sem eiga samkvæmt lögum að sjá um eftirlit hafa ekki verið styrktar til að geta sinnt lögbundnum skyldum sínum í takti við vöxt greinarinnar.
Eftirlit með sjókvíaeldi er of lítið að mati Ríkisendurskoðunar. Stofnanir sem eiga samkvæmt lögum að sjá um eftirlit hafa ekki verið styrktar til að geta sinnt lögbundnum skyldum sínum í takti við vöxt greinarinnar.
Mynd / VH
Fréttir 9. febrúar 2023

Sláandi athugasemdir Ríkisendurskoðunar

Höfundur: Vilmundur Hansen

Ríkisendurskoðun hefur birt viðamikla stjórnsýsluúttekt um sjókvíaeldi, lagaframkvæmd, stjórnsýslu og eftirlit með greininni. Í úttektinni eru gerðar margar sláandi athugasemdir sem beinast að stjórnvöldum og fyrirtækjum sem stunda sjókvíaeldi við landið. Auk þess sem eftirlit með sjókvíaeldi er sagt of lítið.

Í niðurstöðu úttektarinnar segir að stjórnsýsla og eftirlit með sjókvíaeldi hafi reynst veikburða og brotakennt og ekki í stakk búið til að takast á við aukinn vöxt og umsvif greinarinnar á síðustu árum.

Meðal þess sem kemur fram í úttektinni er að stjórnsýslan og þær stofnanir sem eiga samkvæmt lögum að sjá um eftirlit hafi ekki verið styrktar til að geta sinnt lögbundnum skyldum sínum.

Ekki sátt og stefnulaus uppbygging

Í úttektinni segir einnig að hvorki hafi „skapast aukin sátt um greinina né hafa eldissvæði eða heimildir til að nýta þann lífmassa sem talið er óhætt að ala á tilteknum hafsvæðum verið úthlutað með útboði af hálfu matvælaráðherra“.

Þá segir að: „Samþjöppun eignarhalds, stefnulaus uppbygging og rekstur sjókvía á svæðum sem vinna gegn því að auðlindin skili hámarks ávinningi fyrir ríkissjóð hefur fest sig í sessi án mikillar umræðu eða atbeina stjórnvalda. Verðmætum í formi eldissvæða og lífmassa hefur verið úthlutað til lengri tíma án endurgjalds og dæmi eru um að uppbygging sjókvíaeldis skarist á við aðra mikilvæga nýtingu strandsvæða, svo sem siglingaleiðir, helgunarsvæði fjarskipta- og raforkustrengja og við hvíta ljósgeira siglingavita.“

Ekkert samstarf milli ráðuneyta

Í úttektinni segir að talsverð skörun sé á milli krafna fyrir starfsleyfi og rekstrarleyfi og athygli vekur að samstarf umhverfis- og matvælaráðuneytisins er nánast ekkert þegar kemur að fiskeldi. Þannig hafa verið settar reglur um rekstrarleyfi sem skarast á við ákvæði um starfsleyfi og öfugt.

Í lögum um fiskeldi er kveðið á um að matvælaráðherra skuli ákveða skiptingu fiskeldissvæða meðfram ströndum landsins ef vistfræðileg eða hagræn rök mæli með því. Ráðherra nýtti ekki þessa heimild og rekstraraðilar gátu því hafið undirbúning fyrir sjókvíaeldi hvar sem er fyrir utan skilgreind friðunarsvæði, með því að hefja matsferli í samræmi við þágildandi lög um mat á umhverfisáhrifum.

Þetta hafði þau áhrif að upp kom kapphlaup um eldissvæði og ósamræmi við aðra nýtingu á viðkomandi svæðum og vann gegn markmiðum um að heildarnýting svæða væri sem hagkvæmust. Þá eru dæmi um að ófullkomnar matstillögur og leyfisumsóknir væru sendar inn til meðferðar í stjórnsýslunni með það að markmiði að vera á undan næsta rekstraraðila.


Umfjöllun ekki samkvæmt núgildandi lögum

Árið 2019 tóku gildi lagabreytingar sem gera ráð fyrir að ráðherra taki ákvörðun um hvaða firði eða hafsvæði skal meta til burðarþols í sjókvíaeldi og að Hafrannsóknastofnun taki ákvörðun um hvernig skipta eigi viðkomandi hafsvæði í eldissvæði sem eru síðan auglýst og boðin út. Þær lagabreytingar eru ekki enn komnar til framkvæmda og óljóst er hvernig þeim verður háttað. Auk þess hefur ekkert þeirra leyfa sem gefin hafa verið út til starfsemi sjókvíaeldis fengið umfjöllun á hverju þeirra stiga sem núgildandi ferill gerir ráð fyrir samkvæmt lögum.

Samkvæmt úttektinni hafa lagabreytingar sem gerðar voru árin 2014 og 2019 hvorki haft í för með sér betri og skilvirkari ferli leyfisveitinga né eftirlits. Eftirlit með sjókvíaeldi við Íslandsstrendur er of takmarkað og háð aðgengi að búnaði og starfsfólki fiskeldisfyrirtækja.

Skylt efni: sjókvíaeldi

Halla tekur upp Íslenskt staðfest
Fréttir 28. mars 2024

Halla tekur upp Íslenskt staðfest

Halla Sif Svansdóttir Hölludóttir, garðyrkjubóndi og eigandi Sólskins grænmetis ...

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands
Fréttir 27. mars 2024

Uppfærsla á stefnumörkun Bændasamtaka Íslands

Fjölmörg mál voru til afgreiðslu á nýliðnu Búnaðarþingi 2024, úr fimm nefndum, s...

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025
Fréttir 27. mars 2024

Endurnýting heimil til 1. nóvember 2025

Matvælaráðuneytið hefur tilkynnt um frestun á gildistöku banns við endurnýtingu ...

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi
Fréttir 27. mars 2024

Horfið frá framleiðslutengdum stuðningi

Fyrirkomulag landbúnaðarstuðningskerfis á Íslandi mun taka miklum breytingum ef ...

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst
Fréttir 26. mars 2024

Hyggur á slátrun í haust ef leyfi fæst

Fyrrverandi sláturhússtjóri á Vopnafirði ætlar ekki að láta deigan síga þrátt fy...

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal
Fréttir 26. mars 2024

Niðurskurði lokið á fé úr Blöndudal

Niðurskurður á sauðfé frá bæjunum Eiðsstöðum og Guðlaugsstöðum í Blöndudal fór f...

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga
Fréttir 26. mars 2024

Kornræktarfélag gengur í endurnýjun lífdaga

Kornræktarfélag Suðurlands verður endurvakið sem viðskiptavettvangur ræktenda og...

Grípa þarf tækifærin
Fréttir 26. mars 2024

Grípa þarf tækifærin

Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, telur að bændur eigi að leyfa sér að hor...