Vinsamlegast athugið að þetta efni er eldra en 4 ára.
Guðríður Bald­vinsdóttir, bóndi í Lóni 2 í Kelduhverfi.
Guðríður Bald­vinsdóttir, bóndi í Lóni 2 í Kelduhverfi.
Fréttir 25. júlí 2019

Sveitir eru til lítils gagns sem leikvöllur þéttbýlisbúa

Höfundur: MÞÞ

„Eignarhald á bújörðum er bleiki fíllinn í stofunni, þetta málefni er afar erfitt viðfangs og á því margar hliðar og engin einföld lausn,“ segir Guðríður Bald­vinsdóttir, bóndi í Lóni 2 í Kelduhverfi, um jarðakaup efnafólks og fækkun búandi bænda.

Víða háttar svo til í sveitum landsins að fólk er flutt í burtu, eftir standa húsin tóm og eru nýtt örsjaldan á ári af afkomendum fyrrum bænda. Fyrir þá sem enn búa í viðkomandi sveit þýðir það að hún er veikari en væri þar búseta, en erfitt sé að ræða þessi mál því í mörgum tilvikum sé um að ræða skyldmenni eða vinafólk. Guðríður segir að engu skipti fyrir þá sem búa í sveitum landsins hvar lögheimili eiganda jarðarinnar sé, í Hafnarfirði eða Lúxemborg.

Guðríður segir aðstæður til búsetu víða með þeim hætti í sveitum landsins að þær teljist vart boðlegar. Nefna megi í því sambandi að afkoma í sauðfjárrækt hafi um áratugaskeið ekki verið góð og hafi leitt til hægrar og öruggrar fólksfækkunar. Slíkt leiði svo af sér að þjónusta skerðist og er hið opin­bera gjarnan ekki saklaust af því að skera niður sína þjónustu til sveita. Hagræðingin felist í því að flytja störf úr sveitum eða minni þéttbýlisstöðum og á höfuðborgarsvæðið eða í stærra þéttbýli, nettengdu tölvurnar virðist hvergi annars staðar geta verið. Eitt starf í dreifbýli er á við fleiri tugi starfa á höfuðborgarsvæðinu.

Aldurssamsetning fer svo úr skorðum þegar fólksfækkun á sér stað, barnafólkið fer í meira mæli en aðrir og félagsleg einangrun þeirra barna og ungmenna sem eftir eru eykst.

Sums staðar er staðan sú að jarðir standa auðar og nánast ónotaðar nema örfáar vikur á ári. Í einhverjum tilvikum af því þær seljast ekki og eða eigendur hafa ekki áhuga á því að selja, eru ef til vill margir og ekki sammála um hvort eigi að selja eður ei. „Þetta er staðan sem ég hef líkt við bleika fílinn í stofunni, það er erfitt að ræða þessi mál því í mörgum tilvikum eru eigendur jarðanna tengdir manni á einhvern hátt, ættingjar eða vinafólk, en það eru samlegðaráhrifin sem skipta máli, það er ekki hægt að leggja alla ábyrgðina á einstaka jarðeigendur,“ segir Guðríður.

Helmingur íbúðarhúsnæðis ekki nýttur til búsetu

Hún segir að í sinni sveit, Keldu­hverfi, sé yfir helmingur alls íbúðarhúsnæðis ekki nýttur til búsetu á ársgrundvelli og eigendur þess eru eingöngu Íslendingar. „Fyrir okkur sem hér búum skiptir í raun engu máli hvers lenskir eigendur jarðanna eru og hvar þeir eiga sitt lögheimili, þetta er bara fólk sem ekki býr á svæðinu en kemur af og til,“ segir hún. Og bendir á að Íslendingar sækist líka eftir veiðiréttindum og öðrum auðlindum landsins líkt og hinir títtnefndu útlendu auðmenn.

„Við sem þjóð þurfum að ákveða hvort við ætlum að halda landinu almennilega í byggð eða ekki. Þannig yrðu jarðeigendur ekki eins berskjaldaðir og nú virðist vera fyrir háum tilboðum í jarðir þeirra, hvaðan svo sem þau koma,“ segir Guðríður og bætir við að þetta sé sú sársaukafulla staðreynd sem fyrst verði að horfast í augu við og áður en menn æsi sig upp í hrópum og köllum um útlendinga sem sölsa undir sig landið.

Öflugar sveitir eru mikilvægari en nokkru sinni

Guðríður segir ábúðarskyldu, nýtingarskyldu eða takmörkun á stærð lands í eigu einstakra aðila vera plástra en ekki lækningu á sári sem nái dýpra, þótt þær aðgerðir séu góð fyrstu skref. „Það þarf að gera sveitirnar eftirsóttar til búsetu, fjölga fjölbreyttum atvinnutækifærum, auka framboð íbúðarhúsnæðis og styrkja innviðina. Öflugar sveitir og skynsamleg nýting á landi eru mikilvægari en nokkru sinni nú þegar við stöndum frammi fyrir gríðarlegum áskorunum í loftslagsmálum. Sveitir eru til lítils gagns sem leikvöllur þéttbýlisbúa,“ segir Guðríður Baldvinsdóttir.

Ný og endurbætt vorbók
Fréttir 18. mars 2024

Ný og endurbætt vorbók

Á vordögum tökum við í notkun endurbætta útgáfu að hinni góðu gulu vorbók sem er...

Fræðasamfélag í uppbyggingu
Fréttir 18. mars 2024

Fræðasamfélag í uppbyggingu

Í Mývatnssveit er verið að byggja upp svokallaða vettvangsakademíu fyrir kennslu...

Einkaframtak í gerð gönguskíðaspora
Fréttir 18. mars 2024

Einkaframtak í gerð gönguskíðaspora

Magne Kvam hefur tekið upp á sitt einsdæmi að leggja spor fyrir skíðagöngu á höf...

Íbúum utan borgarinnar fjölgar
Fréttir 15. mars 2024

Íbúum utan borgarinnar fjölgar

Yfirlit yfir þróun byggðar hérlendis er eitt verkefna Byggðastofnunar, en nýveri...

Kolefniseiningar tilvonandi tekjustoð í búrekstrinum
Fréttir 15. mars 2024

Kolefniseiningar tilvonandi tekjustoð í búrekstrinum

Oddný Steina Valsdóttir og Ágúst Jensson, bændur á Butru í Fljótshlíð, eru fyrst...

Fimm tegundir teknar af skrá
Fréttir 15. mars 2024

Fimm tegundir teknar af skrá

Samkvæmt niðurstöðum áburðareftirlits Matvælastofnunar fyrir innfluttan tilbúinn...

Loftslag
Fréttir 15. mars 2024

Loftslag

Gagnvirkur loftslagsatlas sýnir fortíð og spáir fyrir um framtíð.

Bændavakt á Búnaðarþingi
Fréttir 14. mars 2024

Bændavakt á Búnaðarþingi

Búnaðarþing er nú haldið á Hótel Reykjavík Natura. Á Bændavakt á vef Bændasamtak...