Sérstakur stuðningur upp á 2,5 milljarða króna

Spretthópur matvælaráðherra skilaði af sér skýrslu þann 14. júní sl. sem inniheldur tillögur til sérstaks stuðnings til landbúnaðar upp á tæpa 2,5 milljarða króna til að mæta gífurlegum kostnaðarauka í matvælaframleiðslu.

Samkvæmt skýrslunni hækkar rekstrarkostnaður landbúnaðarins árið 2022 um 8.900 milljónir vegna hækkana á áburði, kjarnfóðri, olíu og rúlluplasti. „Þar af hækkar áburður um 3.000 milljónir, fóður um 4.500 milljónir og olía og plast um 1.400 milljónir. Nú þegar hefur verið komið til móts við hækkun á áburðarkostnaði sem nemur 650 milljónum. Áætlað er jafnframt að hækkanir á afurðaverði, sem þegar eru komnar fram, muni skila um 3.600 milljónum í auknum tekjum á þessu ári. Eftir stendur kostnaðarauki upp á 4.650 milljónir.

Þar að auki er hér ekki horft til þess að flestir aðrir kostnaðarliðir hækka verulega milli ára.“

Heildarkostnaður við þær aðgerðir sem Spretthópurinn leggur til er 2.461 milljón króna en það er 0,07% af áætlaðri landsframleiðslu í ár. Tillagan tónar við þann stuðning sem yfirvöld í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi hafa boðað í sínum sértæku aðgerðum en umfangið á árinu 2022 samsvarar frá 0,06– 0,08% af landsframleiðslu landanna.

Tillögur til aðgerða á yfirstandandi ári

Tillögur til aðgerða á þessu ári eru í sex liðum og fela í sér að greitt verði 65% álag á jarðræktarstyrki og landgreiðslur, 50% álag á gæðastýringargreiðslur í sauðfjárrækt, 75% álag á nautakjötsframleiðslu, 20% álag á holdakýr, 12% álag á mjólkurkýr og 30% álag á framlög til geitfjárræktar. Þá verði greitt 25% álag á beingreiðslur C til garðyrkju og 45% álag á jarðræktarstyrki til útiræktaðs grænmetis ásamt því að 45% álag verði greitt á framlag til aðlögunar að lífrænni framleiðslu. Þá verði varið 450 milljónum króna til að mæta að hluta hækkun fóðurverðs hjá svína-, alifugla- og eggjaframleiðendum.

Einnig leggur hópurinn til að stjórnvöld komi á fót vakthópi um fæðuöryggi með aðild lykilráðuneyta og stofnana ásamt helstu hagaðilum, svo sem fulltrúum bænda, neytenda, atvinnulífsins, launamanna o.s.frv. Stjórnvöld eigi að tryggja að fjárheimildir verði til staðar ef grípa verður í samstarfi við innflytjendur áburðar og fóðurs til sérstakra ráðstafana til að tryggja stöðu landsins hvað varðar áburðar- og fóðurstöðu út þetta ár og á hinu næsta.

Það er mat hópsins að mikil þörf sé fyrir endurskipulagningu og hagræðingu í slátrun og kjötvinnslu og eru í því fólgnir umtalsverðir hagsmunir bæði neytenda og bænda. Hópurinn leggur því til að veitt verði tímabundin heimild í lögum, t.d. til fjögurra ára, fyrir sláturleyfishafa og frumvinnslu afurðastöðva í kjötvinnslu til samstarfs um sameiningu eininga, samninga sín í millum og verka- skiptingu. „Samtökum fyrirtækja í þessum geira verði gert að skila til stjórnvalda fyrir haustið áætlun um hvernig þau hyggist nýta slíkar samstarfs- og hagræðingar heimildir og áætlaðan langtímaávinning neytenda og bænda,“ segir í skýrslunni.

Tillögur til lengri tíma

Auk tillagna til aðgerða á yfir- standandi ári leggur hópurinn áherslu á átta atriði sem huga þurfi að til lengri tíma. Þar er meðal annars lagt til að gerðar verði reglulegar úttektir í því skyni að tryggja að nægar birgðir séu til í landinu og skilgreina lágmarksbirgðir af matvælum og aðföngum til matvælaframleiðslu.

Þá sé æskilegt að stjórnvöld, í samstarfi við garðyrkjuna, innleiði fullnægjandi hvata til að skapa vaxtarumhverfi í græn- metisframleiðslu því þar séu augljósir möguleikar. Þá skuli settur stóraukinn kraftur í að efla innlenda kornrækt til manneldis, fóðrunar og fóðurgerðar.

„Ríkið bjóði fram stuðning til fjárfestinga í nauðsynlegum innviðum svo sem til svæðisbundinna söfnunar- og kornþurrkunarstöðva, stuðli að því að einhvers konar áhættudreifingar- eða tryggingakerfi gegn uppskerubresti komist á fót og tryggi nægan stuðning við ræktun á hvern hektara til þess að fleiri sjái sér fært að hefja kornrækt og eigi möguleika á markaðsfærslu framleiðslunnar“, segir í skýrslunni.

Markvisst verði unnið að því að gera landið minna háð innfluttum áburði, með því að greiða fyrir áformum um innlenda áburðarframleiðslu sem og að framleiðsluaðferðir sem notast ekki við tilbúinn áburð, s.s. lífræn ræktun, njóti ríkulegs stuðnings.

Fjárfesta þurfi í grunnrannsóknum og hagnýtum rannsóknum í jarðrækt. Þá þurfi að samþætta aðgerðir á sviði loftslagsmála og í þágu
fæðuöryggis með markvissum hætti þannig að unnið sé að báðum markmiðum samhliða. Einnig er snert á skipulagsmálum. „Möguleikar til matvælaframleiðslu og mikilvægi matvælavinnslu þurfa að hafa forgang þegar línur eru lagðar um landnýtingu og staðarval fyrir atvinnustarfsemi.“

Loks er lagt til að unnin verði fæðuöryggisáætlun fyrir Ísland.