Nýtt upphaf – matvælaframleiðsla á breiðari grunni
Nýverið var kynnt skýrsla um eflingu kornræktar sem ber heitið „Bleikir akrar: aðgerðaáætlun um aukna kornrækt“.
Um er að ræða ákveðin tímamót í stefnumörkun vegna matvælframleiðslu, en mikilvægi innlendrar matvælaframleiðslu hefur aukist verulega í takti við aukið vægi fæðuöryggis síðustu misseri og er kornrækt mikilvægur hlekkur á þeirri vegferð enda um að ræða grunnstoð í nútíma fæðukerfi líkt og ég hef vikið að bæði í ræðu og riti á undanförnum árum. Þá er mikilvægi greinarinnar og nýsköpunar innan hennar tíundað í meirihlutaáliti fjárlaganefndar í síðustu fjármálaáætlun.
Kornrækt er mikilvæg til manneldis ein og sér, þá er hún jafnframt mikilvæg til framleiðslu annarra afurða. Aukin framleiðsla korns hér á landi er þess vegna grundvallarþáttur í því að tryggja fæðuöryggi og mikilvæg fjölda annarra búgreina svo sem kjúklinga-, svína- og nautgriparæktar og fiskeldis. Í kjölfar ólögmætrar innrásar rússneskra stjórnvalda í Úkraínu, kornforðabúri heimsins, sáum við mikilvægi þess að vera sjálfbær um slíkar afurðir vegna mikilla hækkana á kornmörkuðum sem höfðu keðjuverkandi áhrif á matvælaframleiðslu innan lands sem utan, þar sem aukinn framleiðslukostnaður leiddi til verðhækkana á ýmsum aðföngum til matvælaframleiðslu, eins og korni, sem að í senn hafði áhrif á lífsviðurværi bænda og heimilanna í landinu með hækkandi matvöruverði. Markmið verkefnisins var að kanna fýsileika ýmissa þátta sem lúta að kornrækt.
Á meðal þess sem var kannað voru markaðsaðstæður en þær eru öllu betri en vænta mátti. Áætlaður kostnaður við kornrækt hér á landi var borinn saman við raunkostnað í nokkrum nágrannalöndum og gefur samanburðurinn fulla ástæðu til bjartsýni. Hér á landi er ónýtt landnæði umtalsvert og talið að aðeins sé verið að nýta um 1/6 af mögulegu ræktarlandi. Skortur hefur verið á ræktunarlandi í heiminum frá aldamótum og verð á landi farið vaxandi víðast hvar.
Á Íslandi er land ódýrara en gerist víða í nágrannalöndum okkar og frjósemi þess almennt góð. Svöl en björt sumur og mildir vetur veita möguleika á löngum vaxtartíma sem vegur upp á móti lágum meðalhita og loks er þess sérstaklega getið að lágur raforku- og heitavatnskostnaður, skipti sköpum í þessum efnum. En gert er ráð fyrir því að hagkvæmt sé að nota jarðvarma til að þurrka korn. Sem leiðir okkur að næsta passus.
Framleiðsla á korni hefur hingað til að langmestu leyti verið til heimabrúks, í skepnufóður. Samkvæmt skýrslunni má auka hlut innlendrar framleiðslu svo um munar og þannig breikka þann grunn sem íslensk matvælaframleiðsla byggir á.
Nýjungar í landbúnaði hafa verið af skornum skammti hér á landi um langt skeið. Þessi skýrsla boðar nýtt upphaf stoðgreinar í íslenskum landbúnaði og gefur von um breyttar áherslur og fjölbreyttari starfsemi innan greinarinnar. Aðkoma stjórnvalda er mikilvæg varða á þeirri leið sem greinin mun feta á komandi árum og mikilvægt að skapa hér á landi skilyrði til þess að greinin blómstri, í öllu tilliti þess orðs.
Aðgerðaáætlunin er lögð fram í 30 liðum og hefur matvælaráðherra m.a. sagt að tillögurnar séu mikilvægt innlegg í vinnu matvælaráðuneytis við forgangsröðun þeirra aðgerða sem ráðast þarf í við gerð fjármálaáætlunar fyrir næstu ár enda ljóst að aðkoma hins opinbera er óhjákvæmileg þegar um er að ræða nýja búgrein. Tillögurnar lúta m.a. að sérstökum stuðningi við kornrækt, bæði við framleiðslu og fjárfestingar í nauðsynlegum innviðum og ljóst að pólitískur vilji er að baki verkefninu. Því ber að fagna og gefur okkur öllum tilefni til að horfa björtum augum á framtíðina.
Það er ljóst að fjölbreyttari framleiðsla búvara hér á landi mun renna styrkari stoðum undir samfélög úti um allt land, ekki síst þar sem þess er helst þörf, en landbúnaðarhéruð hafa mörg átt í vök að verjast um langa gríð.
