Vafi og vísindi – lögin eru skýr

Þann 16. desember birtist grein í Bændablaðinu þar sem ég greindi frá því að stjórn Landverndar teldi að fram hefðu komið vísbendingar um að tvær framandi trjátegundir, stafafura og sitkagreni, hafi eiginleika sem kunni að gera þær ágengar í íslenskri náttúru.

Í Bændablaðinu 13. janúar sl. birtist andsvar Skógræktarinnar við greininni undir heitinu Enginn líffræðilegur veruleiki. Þar er tekið undir ákall stjórnar Landverndar um að áhrif stafafuru og sitkagrenis verði metin á vísindalegum grunni. En ef marka má greinina að öðru leyti, telur stofnunin að málið hafi nú þegar verið rannsakað hvað stafafuru varðar og að niðurstöður þeirra rannsókna sýni ekki að þær valdi rýrnun líffjölbreytni og gefi því ekki tilefni til sérstakra aðgerða.

Stjórn Landverndar er ekki á sama máli. Í grein Skógræktarinnar er gefið í skyn að annarleg sjónarmið liggi að baki og Landvernd sé að velja sér „óvin“. Svo er alls ekki og frábið ég samtökunum slíkar ásakanir af hálfu þessarar mikilvægu ríkisstofnunar sem Skógræktin vissulega er. Málefnið eitt ræður afstöðu stjórnar Landverndar; sá grunur sem er uppi um skaðsemi framagreindra framandi trjátegunda í íslenskri náttúru er rökstuddur.

Ég leyfi mér að rifja upp að stjórn Landverndar byggir skoðun sína á þeirri staðreynd að sitkagreni er skilgreint sem ágeng tegund í Danmörku, Noregi og Svíþjóð og mögulega ágeng tegund á Írlandi í gagnagrunninum NOBANIS sem var stofnaður fyrir tilstuðlan Norrænu ráðherranefndarinnar. Í sama gagnagrunni er stafafura skilgreind sem framandi ágeng tegund í Danmörku og Svíþjóð og sem mögulega ágeng tegund á Írlandi, Noregi og á Íslandi. Ýmsar aðrar rannsóknir og reglur sem beitt er erlendis styðja þá tilgátu að framangreindar tegundir geti verið ágengar. Í nýrri rannsókn Pawels Wasowicz, grasafræðings hjá Náttúrufræðistofnun Íslands, ber allt að sama brunni. Fjöldi líffræðinga og vistfræðinga hefur einnig varað við mögulegum ágengum eiginleikum tegundanna tveggja.

Stjórn Landvernd hefur einnig í huga að ein meginregla í náttúruvernd er varúðarreglan; að náttúran fái að njóta vafans. Þá mótast afstaða hennar af þeirri staðreynd að heilladrýgst er að eiga við mögulega ágengar tegundir áður en þær fara í veldisvöxt. Viðvörunarbjöllur hljóma vegna framangreindra trjátegunda og nauðsynlegt er að bregðast við þeim.

Grein Skógræktarinnar staðfestir það sem ég sagði í grein minni í desember; uppi eru mismunandi skoðanir á því hvort gróðursetning framandi trjátegunda hér á landi muni draga úr líffræðilegri fjölbreytni þegar fram líða stundir og skaða þannig okkar viðkvæmu náttúru og draga úr lífbreytileika. Stofnanir íslenska ríkisins greinir á um það og vísindamenn á þessu sviði eru ekki sammála ef marka má grein Skógræktarinnar. Þessi ágreiningur veldur því að félagasamtök og áhugafólk um verndun náttúru Íslands og skógrækt eru ráðvillt. Því kallar Landvernd eftir skýrum leiðbeiningum sem byggja á vísindalegri þekkingu.

Stjórn Landverndar telur að svo við getum búið í sæmilegri sátt um skógrækt og náttúruvernd hér á landi þurfi að meta bæði stafafuru og sitkagreni á grundvelli fyrirliggjandi rannsókna, þeirra laga sem gilda um verndun lífbreytileika og þeirra alþjóðlegu samninga sem Ísland á aðild að um þetta efni.

Í náttúruverndarlögum er kveðið á um að vernda beri íslenska náttúru gegn framandi ágengum tegundum. Við erum svo heppin að á Íslandi er lögformleg leið til að komast að niðurstöðu um notkun einstakra tegunda. Stjórnvöld hafa nefnilega komið á sérstakri nefnd sérfræðinga um innflutning og ræktun útlendra plötutegunda sem á grundvelli fyrirliggjandi þekkingar skal skera úr um hvort erlend tegund sé ágeng og hvort tilefni sé til að setja reglur um notkun hennar eða jafnvel banna.

Landvernd hefur sent erindi til stjórnvalda og kallað eftir því að framangreindar trjátegundir verði teknar til mats eins og lögin segja til um. Ég tel að það sé skógrækt í landinu fyrir bestu að það verði gert fyrr en síðar.

Tryggvi Felixson, formaður Landverndar.