Þessi fjárans loftslagsmál

Ef þú, lesandi góður, ert orðinn þreyttur á umræðunni um loftslagsmál þá er það ekkert skrýtið. Loftslagsmál eru þeim annmarka háð að verið er að fjalla um ósýnileg efni sem eru allt í kringum okkur. Hlutfall þessara ósýnilegu efna í kringum okkur getur samt sem áður haft mikil áhrif á okkur og aðstæður okkar allra bæði í nútíð og framtíð. Landbúnaður framleiðir ýmsar nauðsynjar og þar á meðal stóran hluta allra matvæla sem neytt er í heiminum. Þar af leiðandi eru loftslagsmál og möguleg óæskileg áhrif breytinga á þeim eitthvað sem bændur gera sér grein fyrir.

Í landbúnaðarstefnu stjórnvalda til ársins 2040 segir að stuðningur við landbúnað skapi stöðugan og traustan grundvöll fyrir innlenda matvælaframleiðslu og fæðuöryggi þjóðarinnar og þar segir einnig að hvati verði skapaður innan stuðningskerfis landbúnaðarins til að auðvelda bændum að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og auka bindingu í gróðri og jarðvegi. Landbúnaðarstefnunni er því ætlað að tryggja sjálfbæran rekstur býla og byggir stefnumörkun bænda í loftslagsmálum meðal annars á þessu grundvallaratriði.

Eins og áður hefur komið fram í skrifum undirritaðs eru bændur frumkvöðlar í aðgerðum í loftslagsmálum og hafa bændur kerfisbundið unnið að ýmsum málum sem skilað hafa gríðarlegum árangri í samdrætti losunar á hverja framleidda einingu í landbúnaði. Bændur hafa einnig verið stórir framkvæmdaaðilar í þeirri umfangsmiklu skógrækt og landgræðslu sem skilað hefur umtalsverðum jákvæðum áhrifum inn í loftslagsbókhald Íslands.

Loftslagsvegvísir bænda, unninn af bændum fyrir bændur, var samþykktur á Búnaðarþingi 2025. Vegvísirinn hefur auðveldað allt samtal sem hefur átt sér stað um loftslagsmál og aðgerðir í landbúnaði. Í vegvísinum kemur skýrt fram að horfa verði til þess, þegar teknar eru ákvarðanir um loftslagsmál landbúnaðarins, að 96% losunar sem reiknast á landbúnað kemur frá lífrænum ferlum, þ.e. dýrum, plöntum og jarðvegi. Eðlilega er flóknara og það þarfnast meiri rannsókna að innleiða aðgerðir sem hafa áhrif á slíka ferla heldur en þegar verið er að skipta út dísil- eða bensínbíl fyrir rafmagnsbíl.

Félagskerfi bænda hefur síðan sett fram þrjú grundvallaratriði sem allar aðgerðir í loftslagsmálum sem snúa að landbúnaði verða að uppfylla. Þau eru Fæðuöryggi, Matvælaöryggi og Sjálfbær rekstur býla en öll þessi atriði eru einnig grundvöllur landbúnaðarstefnu stjórnvalda. Í loftslagsvegvísinum er nánar útfært hvernig tryggt er að þessum grundvallaratriðum sé fylgt við mat, útfærslu og innleiðingu aðgerða.

Staðreyndin er að enginn hefur betri þekkingu á því hvernig landbúnaður er stundaður en bændur sjálfir. Þess vegna er Loftslagsvegvísir bænda nauðsynlegur vegvísir fyrir alla þá sem koma að mótun aðgerða sem stendur til að innleiða í landbúnað. Við vinnu á loftslagsvegvísinum var haft samráð við fjölmarga aðila og eftir að hann var samþykktur hefur hann verið kynntur fyrir stjórnvöldum og hagaðilum. Í öllu þessu ferli hefur náðst að koma til skila þeirri sérstöðu sem landbúnaðurinn hefur gagnvart loftslagsmálum og mikilvægi þess að ákvarðanir í málaflokknum taki ávallt mið af grundvallaratriðum þremur. Þegar auðveldara er að eiga samtalið þá gerast góðir hlutir.