Sveit í sókn, 150% fjölgun á 15 árum

Í Öræfum blómstrar fjölbreytt samfélag í sveit sem löngum var ein einangraðasta sveit landsins, umlukin jöklum, beljandi jökulfljótum og Atlantshafinu.

Í dag búa hér um 230 manns sem starfa t.d. við ferðaþjónustu, landbúnað, náttúruvernd og eigin rekstur. Einnig sækja hingað þúsundir ferðamanna dag hvern enda trekkja staðir eins og Skaftafell og Jökulsárlón fólk að allan ársins hring. Um Öræfin er að jafnaði meiri umferð heldur en fram hjá Bifröst í Borgarfirði, öll umferð norður í land og á Vestfirði.

Síðasta opinbera bygging í Öræfum var byggð fyrir hartnær 40 árum, árið 1986, en þá byggði þáverandi Hofshreppur Hofgarð, nýtt skólahúsnæði og félagsheimili sveitarinnar. Hofgarður var að miklu leyti byggður af íbúum hreppsins í sjálfboðavinnu og á sú kynslóð hrós skilið fyrir framtakið og seigluna. Hofshreppur sameinaðist nærliggjandi sveitarfélögum árið 1998 og tilheyrir nú Sveitarfélaginu Hornafirði. Á þessum tíma var starfrækt kaupfélag, pósthús, heilsugæslusel og sundlaug í Öræfum en þetta er allt þjónusta sem hefur verið lögð niður. Þéttbýlið á Höfn er í austasta hluta sveitarfélagsins, en þangað eru um 130 km frá Skaftafelli. Frá því að Hofshreppur sameinaðist Sveitarfélaginu Hornafirði hefur engin opinber bygging verið byggð í Öræfum af sveitarfélaginu.

Það má benda á að íbúafjöldi í Öræfum hefur margfaldast á síðasta áratug, en árið 2010 voru íbúar hér tæplega 90 en í dag telja þeir 235. Víða um landið eru byggðarlög með 200–300 íbúum með gott þjónustustig s.s. Laugarvatn, Bíldudalur, Tálknafjörður, Búðardalur og Hólmavík. Á öllum þessum stöðum er hægt að komast í sund eða heitan pott, stunda íþróttir í íþróttahúsi, fá sendan pakka í póstbox, komast til læknis á innan við 30 mín., kaupa í matinn og leigja íbúð. En íbúar Öræfa fara á mis við öll þessi almennu lífsgæði. Er það einungis vegna þess að sveitin er dreifbýli en ekki byggðarkjarni? Eða hefur sveitarfélagið gleymt að sinna íbúum Öræfa? Hefur sveitarfélagið gleymt að sinna tæplega 15% íbúa sinna?

Í Öræfum þurfa íbúar að sækja alla heilbrigðisþjónustu til Hafnar eða Kirkjubæjarklausturs (70 km) og þaðan koma einnig sjúkrabílar ef slys verða. Íbúar og ferðamenn í Öræfum geta því „státað“ af því að þurfa að bíða lengst af öllum á landinu eftir sjúkrabíl á láglendi, þegar slys verða. Björgunarsveitin Kári í Öræfum neyðist til að sinna alvarlegum slysum vegna mikilla vegalengda í næstu heilsugæslu og lögreglu.

Í Öræfum er einn fámennasti grunnskóli landsins en nálægðin við náttúruna skapar skólanum mikla sérstöðu og mikil tækifæri eru í skólastarfinu. Ráðamenn í Sveitarfélaginu Hornafirði undra sig á því að í Öræfum fæðist ekki fleiri börn og af hverju nemendum í skólanum fjölgi ekki hraðar. En þá spyr maður sig hvort sveitarstjórnarfólk hafi ekki leitt hugann að því að með bættri þjónustu við íbúa gæti verið að fleirum gæti þótt það fýsilegur kostur að ala upp börnin sín í Öræfum? Það telst til almennra mannréttinda að geta sótt heilbrigðisþjónustu í heimabyggð og að sjúkrabíll sé til staðar ef slys verða. Eins er íþróttastarf mikilvægt fyrir lýðheilsu íbúa og til að styrkja félagsleg tengsl en þetta er meðal þess sem fólk horfir til þegar það ákveður hvar á landinu það vill ala upp börnin sín.

Samfélagið í Öræfum er einstakt og sveitin hlýtur að teljast til þeirra sveita á Íslandi þar sem mesta fjölgun hefur farið fram á síðasta áratug. Hér vill fólk búa, en það vantar upp á betri þjónustu og flest allt sem telst vera eðlilegt að bjóða íbúum upp á. Hér bráðvantar leiguhúsnæði og því verða leigufélög á borð við Bríeti að byggja hér upp íbúðir til leigu. Sveitarfélagið byggði fjögurra íbúða raðhús í byggðarkjarna á Hofi sem var nauðsynlegt til að bjóða starfsfólki sveitarfélagsins húsnæði, en þar endurspeglar leiguverð ekki þjónustustigið sem íbúum er boðið upp á. Í Öræfum sárvantar mannaðan sjúkrabíl og heilbrigðisþjónustu sem hlýtur að teljast til almennra mannréttinda allra á Íslandi. Enginn á að þurfa að bíða í klukkustund eftir sérhæfðri aðstoð. Og að lokum vantar hér aðstöðu til íþróttaiðkunar innan dyra. Í Öræfum er náttúran hinn besti leikvöllur til íþróttaiðkunar utandyra en engin aðstaða er til íþróttaiðkunar innandyra og verður það að teljast mikilvægt fyrir alla aldurshópa.