Styrkjum stöðu garðyrkjunnar

Íslensk garðyrkja er einn af lykilþáttum í sjálfbærri fæðuöryggisstefnu landsins. Til þess að viðhalda henni þurfa stjórnvöld að tryggja rekstrarskilyrði sem gera greininni kleift að vaxa og dafna.

Garðyrkjubændur þola nú umtalsverðar hækkanir raforkuverðs. Ljóst er að nýr veruleiki orkumála Evrópusambandsins blasir við án þess að samtal hafi verið tekið við þjóðina um útkomuna eða útfærsla þróuð á skynsama vegu. Ef þjóðin væri spurð hvort hún vildi leggja af grænmetisframleiðslu hér á landi er ólíklegt að svarið yrði já. Flest elskum við að njóta brakandi fersks grænmetis og ekki er verra að hugsa til þess að það er framleitt með endurnýjanlegri orku, skapar störf víða um land, eflir heilsu, dregur úr kolefnislosun miðað við innflutta vöru og styrkir um leið fæðuöryggi okkar í kvikum heimi alþjóðamálanna.

En þá þarf líka að skapa umhverfi sem greinin þrífst í og þar skipta stjórnmál og skýr framtíðarsýn miklu. Hér verður að hafa í huga að ein mestu sóknarfæri íslensks samfélags eru tengd jarðhita og orku og þar er garðyrkjan í lykilstöðu.

Með lausnamiðaða samvinnuhugsjón að leiðarljósi, skora ég á ríkisstjórnina að ráðast í eftirfarandi verkefni til þess að efla greinina:

1. Tryggjum orkuöryggi almennings í lögum: Garðyrkjubændur falla langflestir, ef ekki allir, undir skilgreiningu almennings (eru undir stórnotendamörkum). Með því að tryggja stöðugt framboð raforku til almenna hluta markaðarins, er garðyrkjubændum komið betur í skjól, því stöðugleiki í framboði raforku til almennings stuðlar líka að stöðugleika í verði.

2. Endurskoðum eigendastefnu opinberra orkufyrirtækja: Rík samfélagshugsun hefur hingað til einkennt orkumál á Íslandi. Í dag sjáum við samkeppnisumhverfi orkumarkaða hins vegar taka yfir. Stefna Landsvirkjunar kveður eingöngu á um að hámarka eigi hagnað. Víkka mætti eigendastefnuna til að styðja í bland við markmið ríkisins tengd grunnþörfum samfélagsins; líkt og fæðuöryggi. Án slíkra áherslna er alls óvíst að orka frá nýjum virkjunum skili sér endilega í hagkvæmu verði til garðyrkjunnar.

3. Styrkjum orkusparandi búnað: Evrópulöggjöf setur kvaðir á garðyrkjubændur þegar kemur að orkunýtni búnaðar sem getur verið íþyngjandi fjárfesting að uppfæra. Á móti minnkar slíkt orkunotkun og þar með rekstrarkostnað sem eykur samkeppnishæfni geirans í heild. Nýta mætti Orku- og loftslagssjóð til að styrkja kostnað við nýjan búnað að hluta til að ná þessu fram. Einnig mætti skoða kosti þess að styrkja búnað fyrir staðbundna orkuframleiðslu, s.s. sólarorku.

4. Endurskoðum niðurgreiðslu flutnings- og dreifikostnaðar: Í dag er hluti af flutnings- og dreifikostnaði niðurgreiddur af ríkinu. Skoða mætti leiðir til þess að auka fjármagn til ráðstöfunar hér enn frekar.

5. Eflum menntun og nýsköpun: Öflug menntun á sviði garðyrkjunnar er verðmæt og getur orðið hornsteinn nýsköpunar í greininni sem gæti skapað tekjuaukandi sóknarfæri. Eflum Garðyrkjuskólann í Hveragerði og samstarf hans við Orkedíu og fleiri nýsköpunarhraðla sem hafa sérþekkingu á því sviði.

Höfum trú á framtíðinni og ráðumst í þessar fimm aðgerðir strax. Þær eru í höndum ríkisstjórnarinnar en við getum unnið að þeim saman sem eitt lið á þingi – hratt og vel. Það er til mikils að vinna; bændum og samfélaginu okkar til heilla.