Stjórnvaldssekt staðfest

Bændur á Vesturlandi telja jafnræðis ekki hafa verið gætt þegar Matvælastofnun (MAST) sektaði þá fyrir að hafa ekki tryggt nautgripum sínum lögmæta útivist á grónu landi sumarið 2023.

Matvælaráðuneytið hefur staðfest þá ákvörðun með úrskurði sem birtist 16. apríl, en bændurnir andmæltu ákvörðun MAST um álagningu stjórnvaldssektar og sendu erindi til ráðuneytisins. MAST hugðist fyrst sekta bændurna um 580.000 krónur, en upphæðin var lækkuð niður í 350.000 krónur.

Í andmælabréfi sem bændurnir sendu MAST kom fram að þar sem einungis þrjú af fimmtíu og átta kúabúum í suðvesturumdæmi hafi verið sektuð fyrir sama brot hljóti eftirlit stofnunarinnar ekki að vera í lagi. Ef allir bændur á svæðinu sem ekki settu kýrnar út umrætt sumar hefðu fengið sekt hefðu þau að öllum líkindum ekki gert neitt í málinu. Þeim sé hins vegar misboðið þar sem búum sé mismunað og jafnræðis ekki gætt.

Í svari við fyrirspurn til MAST kemur fram að álagðar stjórnvaldssektir stofnunarinnar varðandi brot á útivist nautgripa eru fjórar frá árinu 2022. Allar voru þær í suðvesturumdæmi Matvælastofnunar, sem nær frá sunnanverðu Reykjanesi til norðanverðs Snæfellsness.

Óhagstætt tíðarfar

Bændurnir benda á að langvarandi rigningatíð hafi verið í byrjun sumars sem hafi verið fylgt af linnulausum þurrkum. Aðstæður til beitar og heyöflunar hafi því verið sérlega óhagstæðar og töldu bændurnir ekki mikla dýravelferð felast í því að setja hánytja mjólkurkýr út á brennda mela. Ákvörðunin um að setja mjólkurkýrnar ekki út hafi ekki verið tekin af léttúð og það sé ekki stefna að halda gripum inni allt sumarið.

Bændurnir gera jafnframt athugasemd við framferði eftirlitsmanns MAST sem hafi leyft sér að hefja umræðu um málið við einn af rekstraraðilum búsins í Kaupfélagi Borgfirðinga. Það séu ófagleg vinnubrögð hjá stofnun eins og MAST sem fari með viðkvæm mál.

Í kvörtun sinni benda bændurnir á að miðað við tímasetningu eftirlitsins sem átti sér stað í lok ágúst og að í umsögninni sem fylgdi kærunni hafi verið tekið fram að brotið hafi þá verið fullframið hafi mátt skilja það svo að ekki hafi verið stefnt að því að gæta meðalhófs og gefa bændunum færi á að gera úrbætur.

Krafa um átta vikna útivist

Í úrskurði matvælaráðuneytisins er bent á að MAST hafi byggt sína ákvörðun á því að bændurnir „hafi brotið gegn ákvæðum laga nr. 55/2013 og reglugerðar nr. 1065/2014 þar sem kveðið er á um að umráðamenn kúa skuli tryggja skepnum sínum lágmarksbeit á grónu landi“. Í reglugerðinni komi fram að naut- gripir skuli vera settir á beit í minnst átta vikur á tímabilinu frá 15. maí til 15. október ár hvert.

Ekki hafi verið hægt að sýna fram á nein ummerki um útivist nautgripa á umræddu búi þar sem geldkýr og kvígur hafi verið settar upp á kerru og keyrðar í úthaga á meðan mjólkurkýrnar voru hafðar inni í fjósi. Þá hafi bústjóri viðurkennt fyrir eftirlitsmanni að kýrnar hafi ekki verið settar út.

Ráðuneytið telur að MAST hafi verið heimilt að leggja stjórnvaldssekt á bændurna. Stofnunin hafi byggt ákvörðun sína og mat á hvort lágmarksútivist hafi verið sinnt á eftirlitsheimsóknum, ummerkjum á vettvangi og ábendingum ásamt því sem játning hafi legið fyrir frá bústjóra. Stjórnvaldsákvarðanir séu kæranlegar en athugasemdum um framferði eftirlitsmanna skuli beina til forstöðumanns MAST.