Stiklað á stóru um sögu SAK

Í tilefni af 95 ára afmæli Sambands austfirskra kvenna (SAK) er hér stiklað á stóru yfir farinn veg og helstu verkefni sem einkennt hafa starfsemi sambandsins.

Nokkrar ástæður voru til þess að konur á Héraði ákváðu að sameina kvenfélög á Austurlandi undir einn hatt á síðustu öld. Hugmyndin var ekki ný af nálinni og hafði verið til umræðu hjá kvenfélögum á Héraði um nokkurt skeið. Þá höfðu alþjóðlegar þjóðfélagsbreytingar einnig áhrif og var áherslan á að bæta lífskjör kvenna bæði uppeldisleg og hagræn, eins og segir í fundargerð frá þessum tíma.

Eflir samúð og félagslyndi

Sigrún Blöndal mælti fyrir stofnun Kvennasambands Austurlands á undirbúningsfundi sem haldinn var árið 1926. Nefndi hún máli sínu til stuðnings að eitt af því sem einkenndi þann tíma sem þær lifðu á væri ,,samvinna á svo að segja öllum sviðum“. Hún vitnaði máli sínu til stuðnings í vísindin og sagði þau hafa ,,brúað fjarlægðir rúmsins og hefðu á þann hátt veitt samvinnu manna á milli skilyrði“. Þá taldi Sigrún slíkan félagsskap „efla samúð og félagslyndi auk þess að kenna konum að sjá störf sín í nýju ljósi“. Þá nefndi hún fjögur mál sem henni fannst að slíkur félagsskapur ætti að vinna að; 1. Uppeldis- og menntamál, 2. Heimilisiðnaður, 3. Garðrækt og 4. Líknarmál.

Á fundinum voru einnig reifuð mál tengd ,,húsmæðrafræðslu“ en víða um land var verið að festa í lög stofnun húsmæðraskóla fyrir konur. Um þetta leyti á Austurlandi er komin af stað hreyfing til að setja á fót slíka stofnun. Hafði þessi hugmynd m.a. verið rædd á aðalfundi Búnaðarsambands Austurlands.

Lögðu fundarkonur áherslu á „hina uppeldislegu hlið húsmæðrafræðslunnar sem eitt öruggasta meðalið til að hefta straum ungra stúlkna úr sveitum til kaupstaða“.

Á þennan fund voru konur mættar úr Fellum, Fljótsdal, Völlum, Reyðarfirði, Seyðisfirði og Borgarfirði. Ári síðar, eða 16. júlí 1927, hélt svo Samband austfirskra kvenna stofnfund sinn að Mjóanesi á Fljótsdalshéraði. Á þeim fundi var samþykkt að standa að söfnun fyrir húsmæðraskóla að Hallormsstað og fylgja því máli vel eftir. Á þessum fundi var mikið rætt um stöðu heimilisiðnaðar og mikilvægi heimilisiðnaðarsýninga fyrir almenning.

Húsmæðraskóli stofnaður

Vegna ötuls samstarfs Sambands austfirskra kvenna og Búnaðarsambands Austurlands tókst að koma skólanum á legg og var húsmæðraskóli byggður á Hallormsstað. Fyrsta skólasetningin var 1. nóvember 1930 og varð Sigrún Blöndal fyrsta forstöðukona skólans, en hún var þá jafnframt formaður Sambands austfirskra kvenna. SAK hefur frá upphafi alltaf átt fulltrúa í skólaráði Hússtjórnarskólans á Hallormsstað sem í dag gengur undir nafninu Hallormsstaðarskóli.

Sex félög stóðu í upphafi að stofnun SAK; Kvenfélag Fljótsdalshrepps, Kvenfélag Fellahrepps, Kvenfélag Hlíðarhrepps, Kvenfélagið Kvik á Seyðisfirði, Kvenfélag Vestdalseyrar á Seyðisfirði og Kvenfélag Vallarhrepps. Fljótlega voru kvenfélögin sem stóðu að stofnun SAK orðin 23 talsins, en í dag, 95 árum seinna, standa eftirtalin kvenfélög að sambandinu; Kvenfélag Eiðaþinghár, Kvenfélag Reyðarfjarðar, Kvenfélagið Björk, Hjaltastaðaþinghá, Kvenfélagið Einingin, Borgarfirði eystri, Kvenfélagið Hlíf, Breiðdal, Kvenfélag Hróarstungu, Kvenfélagið Lindin, Vopnafirði, Kvenfélagið Nanna, Neskaupstað, Kvenfélagið Bláklukka, Egilsstöðum og Kvenfélagið Vaka, Djúpavogi.
Kvenfélög bæta nærsamfélög

Of langt mál er að rekja hér 95 ára sögu SAK, en það sem hefur einkennt starfsemina er áherslan á samtakamátt kvenna í þeim tilgangi að bæta nærsamfélag viðkomandi kvenfélags, en einnig að hafa áhrif á framfaramál innan fjórðungsins.

Geta má þess að SAK stóð fyrir söfnun sem haldin var til styrktar stofnun vistheimilisins